Hoogspanningslijnen Brandevoort

Er lopen verschillende bovengrondse hoogspanningslijnen door de gemeente Helmond. In de wijk Brandevoort komen over een lengte van ongeveer 2,4 kilometer, tussen Liverdonk in het westen en het sportcomplex in het oosten, twee lijnen samen: een 150 kV-lijn en een 380 kV-lijn. De gemeente zet zich ervoor in dat de magneetveldzones zo beperkt mogelijk blijven en er zo min mogelijk kwetsbare objecten, zoals woningen, binnen de magneetveldzones vallen. We streven daarbij naar een duurzame oplossing die rekening houdt met zowel het belang van de omwonenden met betrekking tot een veilige woon-en leefomgeving als met de energietransitie opgave. Op deze pagina vindt u de meest actuele informatie hierover.

Project Meten is Weten in Brandevoort

Het project ‘Meten is Weten’ is in volle gang. Doel van dit project is met behulp van metingen een beter beeld te krijgen van de magneetvelden in de wijk Brandevoort, voor zover ze van de hoogspanningslijn afkomstig zijn. Op deze manier kunnen we als gemeente zelf in de gaten houden hoe de magneetvelden zich ontwikkelen in de tijd, ook wanneer er wijzigingen in het hoogspanningsnet worden doorgevoerd. Voor het monitoren van de magneetvelden is op 23 mei 2023 een permanente magneetveldmeter geïnstalleerd.

Project Beter Benutten Bestaande 380kV-verbinding

De 380kV-verbinding via Eindhoven-Maasbracht door Helmond vormt in het landelijke hoogspanningsnet één van de belangrijkste transportaders voor elektriciteit. De capaciteit op delen van de landelijke 380kV-verbinding is momenteel al niet meer toereikend om aan de transportbehoefte te voldoen. TenneT is daarom van plan deze bestaande verbinding op te waarderen met het programma ‘Beter Benutten’. Het ‘Beter Benutten’ wil zeggen dat er geen nieuwe lijn komt maar dat de capaciteit van de bestaande verbinding wordt uitgebreid. Dit gebeurt door de bestaande geleiders te vervangen door nieuwe geleiders. De voorwaarde bij deze aanpassing is dat de magneetveldzone niet breder wordt. Hierbij wordt de situatie "voor" en "na" getoetst aan het geldende beleid omtrent magneetveldzones.

De capaciteitsverhoging is nodig omdat in Nederland steeds meer elektriciteit wordt verbruikt. Bovendien ontstaan er als gevolg van de toename van zonne-energie en windenergie ook meer pieken in het elektriciteitstransport omdat het aanbod van duurzame energie minder goed te voorspellen is. De ene keer waait het hard of schijnt de zon volop, de andere keer is het bewolkt en windstil. Deze pieken en dalen zijn van invloed op ons elektriciteitsnet.

De gemeente heeft op 12 december 2022 een brief gestuurd aan minister Jetten

In deze brief vragen we zijn aandacht voor de zorgen die leven onder de inwoners over hun veiligheid en gezondheid die te maken hebben met de magneetveldzones van de hoogspanningslijnen en het project Beter Benutten.

Lees hier de brief van de gemeente aan minister Jetten (PDF).

Herijking landelijk voorzorgbeleid

Op 21 april 2023 hebben wij een brief ontvangen van minister Jetten over de herijking van het landelijke voorzorgbeleid magneetvelden. Ook is een nieuwe rekenmethodiek, handreiking 5.0 opgesteld voor het bepalen van de magneetvelden.

WSP-adviseurs berekent in opdracht van de gemeente welke consequenties deze nieuwe rekenmethodiek heeft voor Helmond. De uitkomsten van de berekening worden in november 2023 verwacht.

Deze brief geeft een advies aan het bevoegd gezag over de vraag hoe om te gaan met de mogelijke gezondheidsrisico’s van magneetvelden van netcomponenten (bovengrondse hoogspanningslijnen, hoogspanningsstations, ondergrondse kabels en transformatorhuisjes). De minister stelt in zijn brief dat het wonen in de nabijheid van een bovengrondse hoogspanningslijn verantwoord is, maar wil de blootstelling aan magneetvelden waar mogelijk zo beperkt mogelijk houden. Dit past binnen het overkoepelende beleid voor het verantwoord omgaan met veiligheid en gezondheid in de energietransitie.

Lees de brief van minister Jetten aan onze gemeente (PDF)

Zoneberekening

Het RIVM beschrijft de rekenmethode in de `Handreiking voor het berekenen van de specifieke magneetveldzone bij bovengrondse hoogspanningslijnen’ (pdf). De RIVM Handreiking is sinds 2005 enkele keren geactualiseerd. Bij het vaststellen van het bestemmingsplan Brandevoort/Hazenwinkel in 2015 baseerde de gemeente zich op een magneetveldzone van 2 x 45 meter, berekend volgens Handreiking versie 3.0 uit 2009. Dat betekent dat op een afstand van 45 meter of meer uit het hart van de lijn het jaargemiddelde magneetveld niet sterker is dan 0,4 microtesla.

Op dit moment is net een nieuwe Handreiking 5.0 vastgesteld. Deze handreiking geldt voor nieuwe ruimtelijke plannen, nieuwe hoogspanningslijnen en bij wijzigingen aan bestaande hoogspanningslijnen. Bij wijzigingen aan bestaande lijnen worden waar mogelijk proportionele maatregelen genomen om de magneetveldzone zo klein mogelijk te houden.

Magneetveldzone

De magneetveldzone van een hoogspanningslijn is het gebied links en rechts van een bovengrondse hoogspanningslijn waar het magneetveld gemiddeld over een jaar sterker is dan 0,4 microtesla. Voor locatie Brandevoort/Hazenwinkel is de opgave dat de bestaande magneetveldzones zoveel als mogelijk worden verkleind. Dit betreft een bovenwettelijke inspanning die volgens het landelijke voorzorgsbeleid niet verplicht is.

Veelgestelde vragen

Hieronder vindt u de meest gestelde vragen en antwoorden over magneetvelden in het algemeen en over de situatie in Brandevoort in het bijzonder. Vragen die wij later krijgen, zullen aan dit overzicht worden toegevoegd.

De gemeente en TenneT werden het de afgelopen periode niet eens over wat nodig, haalbaar en wenselijk was. In 2019 werd door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat het voorzorgsbeleid geëvalueerd. Verder onderzocht het ministerie of en hoe het hoogspanningslijnenbeleid kan worden uitgebreid naar andere delen van het elektriciteitsnet, zoals ondergrondse kabels en transformatorhuisjes.  Op dit moment is nog niet duidelijk wat de uitkomst van dat onderzoek is. Daardoor wordt ook het proces in Brandevoort verder vertraagd.

Overigens is steeds vastgesteld dat in de actuele situatie in Brandevoort de grenswaarde van 0,4 microtesla op plekken waar woningen staan niet wordt overschreden.

De school bevond zich ten tijde van haar sluiting op een plek waar toen nog de 150 kV-lijnen bovengronds liepen, het ‘oude’ tracé voordat de lijnen op de huidige plek gecombineerd werden. Enkele lokalen bevonden zich binnen de magneetveldzone van 0,4 microtesla jaargemiddeld. Voor scholen en andere openbare ‘gevoelige ruimten’ (plaatsen waar kinderen tot 15 jaar het grootste deel van de dag verblijven) geldt dat ze zich uit voorzorg bij voorkeur niet in die zone bevinden. Daarom is de school dicht gehouden totdat de kabels verhangen waren naar hun huidige plek, op ruime afstand.

Het gaat onder meer om het verkabelen, het ondergronds brengen, van de 150 kV-lijnen. De isolatoren kunnen blijven hangen waardoor de breedte van de magneetveldzone mogelijk enkele meters afneemt. De 380 kV-lijnen kunnen dichter bij de mast worden gehangen. Die mogelijkheden zijn beperkt omdat onderhoud mogelijk moet blijven zonder allebei de circuits uit te zetten. Verder kunnen de draden strakker gespannen worden, waardoor ze hoger komen te hangen. Met enkele extra masten kan de magneetveldzone mogelijk nog verder versmald worden.

Vooralsnog lijken dat soort aanvullende maatregelen niet nodig, maar de definitieve berekeningen moeten nog gedaan worden.

Als de betrokken partijen het eens zijn over de te nemen maatregelen, de gevolgen daarvan en de verdeling van de kosten, kunnen kort daarna de vergunningen voor de werkzaamheden worden aangevraagd. Gezien de te doorlopen procedures is een begin voor 2021 niet waarschijnlijk. Tegen die tijd worden de omwonenden uiteraard geïnformeerd.

Wonen in Brandevoort is niet veiliger of onveiliger dan elders in Helmond of Nederland. De voorzorgsmaatregelen die de overheid neemt, onder meer bij deze hoogspanningslijnen, en alle wetten, regels en richtlijnen daar omheen zijn bedoeld om risico’s beheersbaar te houden. Van die aandacht voor (het beperken van) risico’s gaat niet altijd een geruststellende werking uit. Die aandacht kan maken dat mensen zich bewust worden van juist die risico’s die overheden willen beperken. Soms leidt dat tot onrust.

Wij proberen als gemeente Helmond u, waar nodig met hulp van partijen als TenneT, Petersburg Consultants, RIVM, GGD, ministeries en Provincie, zo goed mogelijk te informeren. We houden scherp in de gaten dat uw welzijn niet meer dan strikt noodzakelijk wordt gehinderd. Met uw gezondheid en veiligheid nemen we nog veel minder risico.

Dan zou een zuidelijker tracé logisch zijn. Daar zijn diverse andere overheden (gemeente Mierlo, provincie, Rijk) bij betrokken en dat maakt zo´n omleiding tot een operatie waar ruim 10 jaar of meer overheen zouden kunnen gaan. Dat biedt voor nu geen uitkomst.

Dat klopt gedeeltelijk. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat onderzoekt op dit moment of en op welke manier het beleid bij bovengrondse hoogspanningslijnen kan worden uitgebreid naar andere delen van het elektriciteitsnet zoals ondergrondse kabels en transformatorhuisjes. Een advies van het kabinet hierover zal na de zomer van 2019 aan de Tweede Kamer worden voorgelegd. Op dit moment is onduidelijk welke gevolgen dat voor het beleid van nu kan hebben. Voorlopig blijft de huidige rekenmethodiek volgens Handreiking 4.1 gehandhaafd. Voor situaties die niet onder die Handreiking vallen kan het RIVM op dit moment geen nadere duiding geven.

Deze indicatieve zone dient als richtsnoer voor gemeente of provincie om na te gaan of de situatie ter plaatse om een berekening door een deskundig bureau vraagt. Met die berekening is een voor dat tracé specifieke magneetveldzone te bepalen. Die specifieke berekening toont aan of, waar en in hoeverre omwonenden al dan niet blootstaan aan magneetvelden die de 0,4 microtesla jaargemiddeld overschrijden.

De magneetveldzone is het gebied waarbuiten de door bovengrondse hoogspanningslijnen opgewekte magneetvelden gemiddeld door het jaar heen niet sterker zijn dan 0,4 microtesla. In Brandevoort is deze zone 2 x 50 meter (op 5 meter naar boven afgerond).

Om de breedte van een magneetveldzone in Nederland te bepalen wordt de mastconfiguratie als uitgangspunt genomen. Hierbij wordt gekeken naar de hoogte van de type geleiders, de soort isolatoren waar deze aan hangen en de hoogte waarop ze hangen ten opzichte van elkaar.
Vervolgens worden de stroomwaarden bepaald, waarbij er gekeken wordt naar hoeveel stroom er door deze geleiders gaat. Uit deze berekening, te maken door een daarvoor toegerust bureau, komt de breedte van de magneetveldzone.

Handreiking 4.1 van de RIVM beschrijft dat voor die stroomwaarden een percentage van de ontwerpcapaciteit van de hoogspanningslijn wordt gebruikt. Om de feitelijke magneetveldzone in Brandevoort te bepalen hebben we de stroomwaarden gebruikt zoals die volgens de opgaven van TenneT en het ministerie daadwerkelijk door de geleiders gaan. Dat levert een magneetveldzone van 2 x 50 meter op (op 5 meter afgerond naar boven).

Volgens experts is het meten van magneetvelden van hoogspanningslijnen op zichzelf al behoorlijk complex. Het feit dat door Brandevoort een combinatielijn loopt met zowel 150kV als 380kV-lijnen zou het helemaal ingewikkeld maken. De lijnen met verschillende voltages die in verschillende richtingen kunnen lopen beïnvloeden elkaars magneetvelden voortdurend. Daarbij veranderen doorlopend de stroomwaarden, het net ‘pulseert’ als het ware.

De gezamenlijke stroomproducenten zorgen er namelijk voor dat uit de stopcontacten van alle gebruikers thuis op elk moment constant 220 Volt wisselstroom met een frequentie van precies 50 Hz komt. Daartoe draaien ze voortdurend ‘aan de knoppen’. Hier doet iemand het licht aan, twee huizen terug start iemand een wasdroger en een eind verderop zet iemand de airco uit: al die wisselingen in de vraag moeten op exact hetzelfde moment worden opgevangen in het aanbod. Bekijk hier het filmpje van TenneT waarin het principe van ‘Duwen en trekken’ beeldend wordt uitgelegd.

Metingen zijn daarmee volgens de experts per definitie momentopnames die maar zeer beperkt bruikbaar zijn. Een berekening zou een beter beeld geven van hoe breed het magneetveld nu en in de toekomst is. De huidige prognose is dat tot 2025 de belasting van de hoogspanningslijn door Brandevoort ongeveer gelijk blijven.

Wat we willen weten en meten is wat op jaarbasis de gemiddelde magneetveldsterkte en daarmee samenhangende magneetveldzone is. Daarvoor zouden losse metingen niet toereikend zijn. De vergelijking aan trajectcontrole op een snelweg wordt gemaakt: als je op een bepaald traject gemiddeld niet harder dan 100 kilometer per uur mag, kun je even 105 rijden als je een stukje verderop maar 95 gaat. Je gemiddelde snelheid is alsnog 100 kilometer per uur.

Iets soortgelijks speelt bij magneetveldzones: soms zijn ze iets breder, soms zijn ze iets smaller. Gemiddeld door het jaar heen hebben ze maximaal de breedte zoals die is aangegeven, in Brandevoort 2 x 50 meter (naar boven afgerond op 5 meter). Buiten die zone word je dus niet blootgesteld aan 0,4 microtesla gemiddeld in een jaar – een hoeveelheid die als ‘zeker veilig’ wordt gezien. In ieder geval tot 2025 gaat aan die magneetveldzone in Brandevoort waarschijnlijk niets veranderen.

Er zijn omstandigheden waarin een meting volgens experts wél zinvol is: bijvoorbeeld als een magneetveld apparatuur stoort. Dan zou je met een meting kunnen bepalen of en in hoeverre een specifiek elektromagnetisch veld inderdaad daarvoor verantwoordelijk is.

Meer informatie

Uw Reactie
Uw Reactie