Commissiestukken Techniekeducatiebeleid

'S'

GtQ.- .

Behoort bij agenda nr. c.

datum vergadering \ 'S - r 1- olt

Gemeente H

Commissie-format

Verzoek College van B en W voor Commissiebehandeling.

Vastgesteld in B en W vergadering van: 9 november 2004

Onderwerp: Techniekeducatiebeleid

Inhoud: In onze collegevergadering d.d. 17 februari 2004 (A-5-SE/WOS) hebben wij onder meer de

volgende besluiten genomen in het kader van de voorgenomen opheffing stichting Relatie Onderwijs

Bedrijfsleven (ROB) en onder gelijktijdige doorstart van gemeentelijke activiteiten Techniekeducatie tb.v. het

basisonderwijs:

0 De herbestemming van GSB-middelen ad maximaal ¿ 107.243,00 in 2004 conform de eerdere

doelstellingen ter bevordering van techniekpromotie en techniekeducatie in het primair onderwijs.

0 Het initiatief nemen om met de gemeente Eindhoven, Horizon (SRE-projectorganisatie) in overleg te

treden met de Provincie Noord-Brabant over mogelijkheden tot verkrijging van financiële steun voor

techniekeducatie op schaal Zuidoost Brabant.

0 De stg. ROB te verzoeken voor 1 april 2004 de financiële en inhoudelijke verantwoording van de stichting

over de periode 2000-2003, alsmede de financiële en inhoudelijke verantwoording van het project Kansrijk

Vakmanschap toe te sturen.

Door ons is op 9 november jl. een besluit genomen over de volgende documenten ter concretisering van

techniekeducatie-beleid: een beleidsplan "Techniekeducatie, Vaart achter Techniek", periode schooljaren

2004-2007; de notitie Planning van de uitvoering voor schooljaar 2004-2005 met bijbehorende

meerjarenbegroting 2004-2007 en een concrete uitvoeringsbegroting 2004-2005.

Wij vragen uw raad in te stemmen met:

1. Het driejaren beleidsplan "Techniekeducatie; Vaart achter techniek", 2004-2007.

2. De koppeling van het techniekeducatiebeleid aan het beleid inzake De Ondernemende Stad; en de

stuurgroep op ad hoc basis uit te breiden met een vertegenwoordiger namens het OCGH.

3. Het adviseurschap van weth. v.d. Heuvel in de Stg Techniekeducatie en Promotie (STEP).

4. De aanwending van de volgende gemeentelijke middelen tb.v. techniekeducatiebeleid:

0 GSB-middelen 2000-2003: ¿ 107.243

0 (Terug) te ontvangen middelen die resteren uit opheffing stg. ROB: ¿ 36.400

5. De indicatieve meerjarenbegroting Vaart achter techniek 2004-2007.

6. De gefaseerde uitvoeringsbegroting Vaart achter techniek schooljaar 2004-2005

Financiële aspecten en dekking: I

Wat betreft de aanwending van gemeentelijke middelen tb.v. techniekeducatiebeleid, het volgende:

0 GSB-middelen 2000-2003 ad ¿ 107.243. Deze middelen zullen in verband met GSB-verantwoording in

2004 worden besteed en worden verantwoord op basis van resultaten/prestaties geleverd in 2004.

0 (Terug) te ontvangen middelen die resteren uit opheffing stg. ROB ¿ 36.400. Deze middelen zullen met

name in beide laatste scholen worden ingezet

De Helmondse middelen bedragen 26% van de indicatieve meerjarenbegroting die voor Techniekeducatie is

opgesteld. De overige middelen worden door meerdere partners bijgedragen, te weten: STEP 34%, REAP

7%, regiogemeenten, onderwijs en bedrijfsleven, ieder voor 11 %.

Het betreft een driejarenbegroting, waarin voor het eerste schooljaar extra middelen zijn voorzien in verband

met de ontwikkeling van activiteiten (ca. ¿95.000). In het kader van beleidsontwikkeling zijn middelen

bestemd voor het beleidsplan Vaart achter Techniek; een brochure (populaire versie van het beleid);

oriëntatiecursus techniekeducatie voor docenten bao; twee activiteiten waarbij direct bedrijven en scholen

zijn betrokken: techniek in-en-om de hoek en bekijk een bedrijf; een techniektoets; een techniekwedstrijd

voor basisscholen; en lesbrieven bij gastlessen en practica.

De uitgaven m.b.t de uitvoering nemen in de loop van de drie jaren licht toe, omdat een groei van deelname

vanuit het onderwijs wordt verwacht Tot deze jaarlijkse activiteiten worden gerekend: cursus oriëntatie

techniekeducatie voor docenten bao; techniek in-en-om de hoek; bekijk een bedrijf; een techniektoets; de

techniekwedstrijd voor basisscholen; de gastlessen en practica; de techniekcoërdinator op basisscholen; en

Ieskisten. Daarnaast zijn nog bescheiden bedragen bestemd voor ondersteuning en projectbeheer door

Syncope en OCGH.

T ech n ieked ucatiebeleid

Pagina 1 van 2

"4

Omdat het project zich in het beginstadium bevindt, en ook nog niet alle middelen beschikbaar zijn, worden

met de meeste uitvoeringspartners eerst in de komende maanden uitvoeringsafspraken gemaakt. Met het

OCGH, als hoofdaannemer, en Syncope, als adviseur, worden/zijn reeds gesprekken gevoerd over middelen

en uitvoering.

Op dit moment nemen 12 Helmondse en 8 basisscholen uit de regio deel aan het techniekproject.

Daarenboven hebben alle openbare basisscholen in Helmond aangegeven aan de techniekwedstrijd in

februari 2005 te zullen deelnemen.

Met dit verzoek mee te zenden stukken:

Beleidsplan Techniekeducatie

2 Begrotingsoverzichten: schooljaar 2004-2005 en projectbegroting schooljaren 2004-2007

notitie Planning uitvoering TE schooljaar 2004-2005

Het college van B en W verzoekt:

Om behandeling in de raad van 7 december 2004, waarbij rekening dient te worden gehouden met de

adviezen van:

- de commissie S van 15 november 2004 met als doel: ter kennisname

- de commissi.e MO&E van 18 november 2004

Ruimte voor eventueel vervolg inhoud:

Techniekeducatiebeleid

Pagina 2 van 2

29-10-2004

Begroting Techniekeducatie

versie 3

" ",J",

." I ' , ,

.. " .. ., .

11',<, ,~ j

, ~~, . >. , ' I

Gemeente Helmond 107.243 16.400 20.000 143.643

Reqiogemeenten 20.000 20.000 20.000 60.000

Deelnemende basisscholen 20.000 20.000 20.000 60.000

Bedrijfsleven 20.000 20.000 20.000 60.000

Reap 38.000 - - 38.000

Subsidie Technific (Stg. TE&Promotie) 30.000 77.500 87.500 195.000

Subsidie via VTB PM PM PM

.. "' ; B

.~ ." ..

Beleidsplan Vaart achter techniek 25.054 25.054

Communicatie: Brochure e.d. 15.862 15.862

Cursus techniekeducatie 10.000 10.000

Techniek in-en-om de hoek 8.000 8.000

Techniekexcursies: bekijk een bedrijf 9.600 9.600

Techniektoets 4.000 4.000

T ech niekwedstrijd 5.000 5.000

lesbrieven gastlessen 8.400 8.400

Practica en lesbrieven 10.000 10.000

~

2.178 2.178

~ 10.000 10.000

Cursus Techniekeducatie 25.000 12.500 12.500 50.000

Techniek in-en-om de hoek 5.000 5.000 5.000 15.000

Techniekexcursies: bekijk een bedrijf 10.000 10.000 10.000 30.000

Techniektoets 4.000 15.000 15.000 34.000

Techniekwedstrijd 10.500 10.500 10.500 31.500

Gastlessen en practica (VTB) 14.955 15.000 15.000 44.955

Techniekcoërdinator (VTB) 30.000 40.000 40.000 110.000

Masterclass/ Techniekkisten (VTB) 15.000 30.000 45.000 90.000

Projectondersteuninq Syncope 4.000 8.000 8.000 20.000

Projectbeheer/ coërdinatie/ OCGH 6.000 4.000 4.000 14.000

Onvoorzien Overige kosten 2.694 3.900 2.500 9.094

>, , .. w 235.243 235.243 153.900 153.900 167.500 167.500 556.643 556.643

".

Periode schooljaren 2004-2007

bijlage 1. BenW-voorstel

29-10-04

t.b.v. uitvoering schooljaar 2004-2005

lino

1.708

3.355 .

3.202

2.126

995

2.373

13.759

2.483

4.877

4.654

3.090

1.446

3.449

20.000

10.000

15.000

5.000

10.000

3.000

1.000

3.000

3.000

2.000

1.000

1.500

(VTB)

n.v.!.

n.v.!.

8.580

6.375

107.243

20.000

20.000

20.000

38.000

30.000

PM

235.243

25.054

15.862

10.000

8.000

9.600

4.000

5.000

8.400

10.000

2.178

10.000

25.000

5.000

10.000

4.000

10.500

14.955

30.000

15.000

4.000

6.000

2.694

235.243

42.496

192.746

OCGH Svncope

10.000 15.054

10.000

8.000

1.600

4.000

5.000

8.400

1.500

10.000

2.000

3.000

1.000

3.000

6.000

73.500

9.500

64.000

4.000

1.095

28.148 19.955

16.149

12.000 19.955

Begroting Techniekeducatie

STP

8.000

5.000

8.580

6.375

Jeugd&Beroep

15.000

15.000

15.000

De Kempel

5.000

5.000

5.000

BIZ-world

10.000

10.000

10.000

.

Chr. ganders

15.862

15.862

15.862

0

Scholen

15.000

2.500

3.000

2.000

1.000

1.500

30.000

443

55.443

43

55.400

Bedrijven

10.500

10.500

2.500

8.000

Gemeente

.

678

313

991

943

48

versie 2

Onbestemd

844

844

235.243

42.496

192.747k

Gemeente Helmond

Regiogemeenten:

Asten

Deurne

Gemert-Bakel

laarbeek

Geldrop-Mierlo (Mierio)

Someren

Totaal regiogemeenten

Deelnemende basisscholen

Bedrijfsleven

Reap

Subsidie Technific (Stg. TE&Promotie)

Subsidie via VTB

!Iiiy?~IWlW.nl~_itmg}m'iiJI!~~iffiij;1\>1,~ltijj!f~~~ii ~~~J$

Beleidsplan Vaart achter techniek

Communicatie: Brochure e.d.

Cursus techniekeducatie

Techniek in-en-om de hoek

Techniekexcursies: bekijk een bedrijf

Techniektoets

Techniekwedstrijd

lesbrieven Qastlessen

Practica en lesbrieven

..ij£~.o.t:g~J .~." _.. ':'" '], f;,1iJf~~~:m ~.ijf:fm

Minisymposium

Opstart Project BIZworld

~J!'.c!'i'~Jmg~!in!!,t~Ii!flê~,;>¥,,~~-,'!jt!ff'.~~~,;. f~~g

Cursus Techniekeducatie

uitvoerinq lessen/intake 2x1 0 scholen

bonus deelname 2x 10 scholen

Techniek in-en-om de hoek

bonus 10 koppels scholen/bedrijven

Techniekexcursies: bekijk een bedrijf

drukkosten brochure bedrijven

drukkosten verwerkinqsboekie OCGH

Techniektoets

uitvoering pilot 19r. van 30 lIno

overige kosten

Techniekwedstrijd

orqanisatie, uitvoerinq, product

ie prils

2e prijs

3e prijs

4e Um 10e prijs 6x¿ 250

Gastlessen en practica

gastlessen metaletro H.v.Oosterhout

gastles chemie J.v.Berkum Helm+laarb

Qastlessen 44 a ¿ 195 eig. bijdr. ¿ 45

practica 25 a ¿ 255 eiQ. bijdr. ¿ 75

Techniekcoërdinator eiq. bijdr. 50% (VTB)

Masterclass/ Techniekkisten (VTB)

Projectondersteuning Syncope

Proiectbeheer/ coërdinatie/ OCGH

Onvoorzien Overiqe kosten

'.. :""'."l~~~~~'

Reeds betaald

Nog te bestemmen

844

Biilaae 2. BenW-voor!\tel

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

Techniekeducatiebeleid "Vaart achter Techniek"

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

Inleiding

In deze notitie leggen we u ter besluitvorming onze plannen voor op het terrein van

techniekeducatiebeleid.

Eerst geven we u een kort overzicht van de snelle ontwikkelingen op dit nieuwe gemeentelijke

beleidsveld. Vervolgens zullen we ingaan op de stand van zaken t.a.v. de meerjarenbegroting

voor "Techniekeducatie; Vaart achter techniek" en met name de harde toezeggingen van co-

financiers. Daarna zullen we aan de hand van de begroting voor het schooljaar 2004-2005 kort

de te realiseren inhoudelijke producten en activiteiten, waaronder het beleidsplan

"Techniekeducatie; Vaart achter Techniek", kort toelichten. Deze notitie sluiten we af met

beslispunten.,Deze notitie is voorzien van een tweetal financiële bijlagen.

Wat vooraf ging

In uw collegevergadering d.d. 17 februari 2004 (A-5-SEIWOS) heeft u onder meer de volgende

besluiten genomen in het kader van de opheffing stichting Relatie Onderwijs Bedrijfsleven

(ROB) onder gelijktijdige doorstart van gemeentelijke activiteiten Techniekeducatie t.b.v. het

basisonderwijs:

. De herbestemming van GSB-middelen ad maximaal ¿ 107.243,00 in 2004 conform de

eerdere doelstellingen ter bevordering van techniekpromotie en techniekeducatie in het

primair onderwijs.

. Het initiatief nemen om met de gemeente Eindhoven, Horizon (SRE-projectorganisatie) in

overleg te treden met de Provincie Noord-Brabant over mogelijkheden tot verkrijging van

financiële steun voor techniekeducatie op schaal Zuidoost Brabant.

. De stg. ROB te verzoeken voor 1 april 2004 de financiële en inhoudelijke verantwoording

van de stichting over de periode 2000-2003, alsmede de financiële en inhoudelijke

verantwoording van het project Kansrijk Vakmanschap toe te sturen.

Op 15 maart 2004 heeft u in een overleg met Horizon, d.m.v. de wethouders Houthooft en van

den Heuvel, lokale initiatieven afgestemd met regionale Horizon-plannen. Afgesproken is om

gezamenlijk met de gemeente Eindhoven de Provincie Noord-Brabant bereid te vinden

techniekeducatiebeleid op SRE-schaal te ondersteunen.

Op 18 mei 2004 heeft u, in de persoon van vakwethouder dhr. J. van den Heuvel, in een volle

raadszaal met vertegenwoordigers van Onderwijs, Ondernemingen en Overheid ("triple helix"),

tijdens een geslaagd mini-symposium Techniekeducatie d.m.v. de presentatie van het

beleidsplan "Techniekeducatie; Vaart achter Techniek", het startsein gegeven voor

techniekeducatiebeleid in Helmond en de Peellandgemeenten.

Op 17 juni 2004 heeft de Provincie Noord-Brabant, in de persoon van de commissaris van de

koningin mevr. H. Maij-Weggen, tijdens de Horizon seminar over Jeugd en Techniek,

aangegeven ¿ 600.000,00 voor drie jaren ter beschikking te willen stellen voor

Techniekeducatiebeleid op de schaal van Zuidoost Brabant. Tevens zijn daar de Stichting

Techniekeducatie en Promotie (STEP) met hun service-bureau Technific gepresenteerd. Zij

nemen het stokje van Horizon over.

Op 16 april 2004 en 14 juli 2004 heeft u, d.m.v. de wethouders van den Heuvel en Bethlehem,

tijdens regionale overleggen van portefeuillehouders met ondere andere Onderwijs, de

Helmondse plannen toegelicht. De regio-portefeuillehouders hebben hun interesse voor dit

beleid uitgesproken.

In september jl. heeft het SRE aangegeven ¿ 900.000,00 voor drie jaren aan STEP ter

beschikking te willen stellen voor Techniekeducatiebeleid op de schaal van Zuidoost Brabant.

29-10-2004, versie 3

1

\;

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

Waar we nu staan

We hebben inmiddels een periode afgesloten, waarin we van een idee naar een concreet

concept zijn gekomen. Het fundament voor techniekeducatiebeleid is gelegd. Nu staan we voor

de opgave "Vaart achter techniek" in de steigers te gaan zetten. Dit is de meest kritische fase

van het beleid, zowel in Helmond als ook voor de regio's Peelland en Zuidoost-Brabant. Dit

moet dan ook zorgvuldig gebeuren.

In goed onderling overleg met het OCGH, dat de dagelijkse uitvoering van het project in de

regio Helmond gaat coërdineren, bureau Syncope, dat ondersteunt en adviseert met hun

expertise op het terrein van Beroep en Techniek, alsmede met het regionale service-bureau

Technific van de Stichting Techniekeducatie en Promotie i.s.n. (voorheen Horizon), is

navolgend voorstel ontwikkeld hoe invulling gegeven aan het randvoorwaardelijke en

inhoudelijke proces van implementatie van techniekeducatiebeleid.

Nieuw gemeentelijk techniekeducatiebeleid

Reqievoerinq vanuit De Ondernemende Stad

Vanuit haar positie als lokale belangen behartiger van het onderwijs neemt de gemeente

Helmond de rol van regievoerder. De Ondernemende Stad is daarbij het gremium waarin

overheid, ondernemingen en onderwijs sturing geven aan dit beleidsveld.

Vanuit de positie van centrumgemeente voor de regio Peelland heeft de gemeente Helmond de

verantwoordelijkheid genomen om het techniekeducatiebeleid zo te ontwikkelen dat andere

gemeenten naadloos kunnen aansluiten.

Ten behoeve van afstemming en samenwerking op schaal van Zuidoost Brabant is met het

Helmondse beleid aansluiting gezocht bij Stichting Techniekeducatie en Promotie (STEP).

Samen met andere partijen, die op basis van de eigen kern kwaliteit ieder voor zich een

meerwaarde op het terrein van techniekeducatie hebben, wordt een keten geformeerd. Binnen

deze keten fungeert het OCGH als hoofdaannemer. Dit leidt tot de volgende rol- en

taakverdeling:

Voor alle ketenpartners (zoals qemeenten. OCGH. De Kempel. Syncope. Stichtinq

Techniekpromotie. het onderwijs en het bedrijfsleven -BZW en VICH-)

. Vanuit kerntaak als instituut, organisatie of bedrijf de structurele inbedding van techniek-

educatie in Helmondse onderwijs c.q. in het onderwijs in de regio Peelland bevorderen.

. Samenwerking en samenhang in de lokale en regionale techniekeducatieketen bevorderen

. Bijdrage leveren in beleidsontwikkeling, in ontwikkeling van activiteiten en producten.

. Resultaatverplichting aangaan op te leveren producten en activiteiten

. Faciliteren en stimuleren van samenwerking tussen lokale scholen en bedrijven

. Faciliteren en stimuleren van medewerkers, leraren en leerlingen om deel te nemen aan

techniek-activiteiten

. Bijdragen aan positieve beeldvorming m.b.t. techniek, vakmanschap en beroepsopleiding.

. Eigen bijdrage, in de vorm van expertise, leveren aan techniekeducatiebeleid.

Gemeente Helmond

. Regievoerder (sturing geven aan lokale processen; bijdragen aan boven lokale samenhang,

stimuleren en initiëren)

. Opdrachtgever (Inkoop van activiteiten; regulier ambtelijk en bestuurlijk overleg met keten)

. Facilitator (wat betreft; middelen, diensten, makelen van partijen) .

OCGH

. Actief inhoud geven aan rol van hoofduitvoerder Helmondse techniekeducatieketen

. Trekkersrol in beleidsontwikkeling en-implementatie

. Projectorganisatie: uitvoering coërdineren en organiseren; Incidentele zaken

. Heeft regulier ambtelijk en bestuurlijk overleg met opdrachtgever

. Participeert op ad hoc basis in bestuurlijk overleg van De Ondernemende Stad

. Draagt zorg voor Inhoudelijke en financiële verantwoording/rapportages.

29-10-2004, versie 3

2

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

Syncope

. Bijdrage leveren in de vorm van advisering en begeleiding ta.v. lokale/regionale processen

van afstemming en cobrdinatie op het terrein van techniekeducatiebeleid.

ReGionale koefJel: StichtinG Techniekeducatie en Promotie (STEP / voorheen Horizon)

Voor de brede ontwikkeling en verankering van het techniekeducatiebeleid op de schaal van

Zuid-Oost Brabant is het Helmondse c.q. Peellandse techniekeducatiebeleid verbonden met

regionale plannen van de Stichting Techniekeducatie en Promotie. Op dit niveau kunnen onder

meer boven lokale projecten en initiatieven worden gerealiseerd. Uitgangspunt daarbij is:

Het structureel verbeteren en versterken van techniek en technologie in onderwijsprogramma's

en daarmee samenhangende buitenschoolse activiteiten waardoor meer jongeren zich

interesseren en kiezen voor een studie en loopbaan in de techniek en de afstemming van het

onderwijs met de (toekomstige) arbeidsmarkt wordt verbeterd.

Op deze wijze ontstaat:

. Een onafhankelijke integrator;

. Één aanspreekpunt voor bedrijfsleven en onderwijs;

. Bundeling van initiatieven;

. Een Clitvoeringskader voor projecten die door de markt (onderwijs en bedrijfsleven) zijn

ontwikkeld en worden uitgevoerd;

. Één aanpak voor de gehele onderwijsketen;

. Centrale marketing en promotie;

. Een continuum met zowel korte- als lange termijndoelstellingen en resultaten;

. Monitoring ten behoeve van resultaatmeting en bijsturing.

De koepelorganisatie bestaat uit vier onderdelen: een stichting Techniekeducatie en Promotie

(in oprichting) (koepel van 3 O's); een service-bureau Technific; een participantenoverleg; en

vier jongeren panels. De stichting stuurt het service-bureau Technific aan.

Ondersteuning vanuit het service-bureau is gericht op:

. Advisering van bestuurderen en de uitvoeringspraktijk.

. Organisatie van een participantenoverleg (bij de uitvoeringspraktijk betrokkenen)

. Aanjagen van bestaande en mee ontwikkelen van nieuwe events en projecten

. Afstemmen en faciliteren van diverse service georiënteerde diensten tb.v. onderwijs

. Functioneren als een schakelfunctie tussen bedrijfsleven en onderwijs.

. Verzorgen van marketing, communicatie en promotie voor techniekeducatie-activiteiten.

VerteGenwoordiGers in STEP namens de 30's uit deelreGio Helmond

In het bestuur van deze regionale koepelorganisatie zijn drie plaatsen voor de regio Peelland.

Vanuit het basisonderwijs heeft dhr. J. Bouwmans zitting in het STEP-bestuur; vanuit het

bedrijfsleven is dat dhr. W. Kuijpers; en vanuit de overheid is wethouder J. van den Heuvel

adviseur.

Benodigde en beschikbare middelen

Bijgevoegd treft u aan bijlage 1. Begroting Vaart achter Techniek voor de periode van 3

schooljaren 2004-2007. Deze indicatieve begroting betreft een totaal van ¿ 556.643 aan

benodigde middelen. Jaarlijks zal voorafgaand aan het nieuwe schooljaar, op basis van harde

toezeggingen, een concrete begroting tb.v. het nieuwe uitvoeringsjaar worden opgesteld.

De provinciale en SRE-middelen respectievelijk ad ¿ 600.000 en ¿ 900.000 voor drie jaar en

voor Zuidoost Brabant zijn toegekend aan Stg. Techniekeducatie en Promotie / Technific, onder

de randvoorwaarde dat de co-financiers beschikkingen afgeven op de eerder gedane

indicatieve toezeggingen.

"Vaart achter techniek" heeft integraal onderdeel uitgemaakt van de Technific-aanvrage. Het ligt

in de rede dat de middelen voor de driejarige periode tb.v. regio Peelland ad ¿ 195.000 vanuit

Technific op basis van een aanvrage van de centrumgemeente Helmond gefaseerd

beschikbaar zullen komen. Ambtelijk bestaat hierover zowel bij Technific als bij de gemeente

Helmond geen verschil van inzicht In de begroting van STEP voor 2004 heeft Technific reeds

het voor "Vaart achter techniek" geplande bedrag ad ¿ 30.000 opgenomen.

29-10-2004, versie 3

3

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

\;

Vaart achter Techniek 2004-2007

111 Gemeente Helmond

11 Regiogemeenten

0 Deelnemende basisscholen

0 Bedrijfsleven

111 Reap

111 Subsidie Technific (Stg.

TE&Promotie)

Wat betreft de gemeente Helmond zijn de volgende middelen ad ¿ 143.643 beschikbaar:

. Voor 2004-2005: ¿ 107.243 t.l.v. GSB-oud: middelen zijn beschikbaar

. Voor 2005-2006: ¿ 16.400 dienen beschikbaar te komen uit het batige saldo bij de

opheffing van de stg. ROB. Op 14 oktober jl. heeft het bestuur van de Stg. ROB, op basis

van de concrete TE-plannen voor het basisonderwijs, aangegeven dat in het kader van de

financiële afwikkeling van de stichting op korte termijn ¿ 36.400 aan de gemeente Helmond

zullen worden overgemaakt. In afwachting van de formele bevestiging van de stichting,

gaan wij uit van voldoende dekking voor dit bedrag.

. Voor 2006-2007: ¿ 20.000 t.l.v. hierboven genoemde middelen ad ¿ 36.400 die

heringezet worden uit afwikkeling Stg. ROB.

Wat betreft Regiogemeenten: ¿ 60.000: geen harde toezegging omtrent middelen:

. De regiogemeenten hebben d.m.v. een indicatief bedrag hun belangstelling voor dit

beleidsveld duidelijk gemaakt, alsmede de bereidheid om regionaal samen op te trekken.

. Afgesproken is (14-7-2004, PoHo VE&I) dat Technific en gemeente Helmond in oktober de

gemeenten zullen bezoeken. Inmiddels is overlegd met de DAS-gemeenten (Deurne, Asten

en Someren) en met Gemert-Bakel. Dit heeft nog niet geleid tot harde toezeggingen. Op 12

november a.s. wordt een regionaal PoHo Onderwijs belegd om concrete afspraken omtrent

gemeentelijke bijdragen en daarvoor af te nemen producten/activiteiten te verkrijgen.

Wat betreft onderwijsinstellingen en bedrijfsleven: voor iedere partij ¿ 60.000: geen harde

toezegging omtrent middelen:

. Het onderwijs en het bedrijfsleven dragen dit beleid een warm hard toe. Deze partners

zullen hun bijdragen leveren in de vorm van co-financiering van producten/activiteiten. In

termen van hardheid zijn deze bedragen nog zacht.

. Begin november komen BZW en VICH in vergadering bijeen. Zij zullen dan afspreken in

welke mate zij financieel zullen bijdragen in dit project.

Wat betreft subsidie Reap: ¿ 38.000; beschikking door Reap afgegeven.

. Reap ondersteunt nieuwe activiteiten op het terrein van arbeidsmarktbeleid. De middelen

zijn beschikbaar gesteld onder de voorwaarde dat ze gekoppeld worden aan innovatieve,

initiële activiteiten. Aan deze voorwaarde is tegemoet gekomen door de relatie te leggen

met de ontwikkeling van het Beleidsplan en de Brochure. Betreffende middelen kunnen

reeds volledig worden verantwoord.

Verder zijn er initiatieven om bij het landelijke VTB-project (Verbreding Techniek

Basisonderwijs) een gezamenlijke subsidieaanvrage op Zuidoost-Brabantse schaal te doen.

Mogelijk dat deze aanvrage resulteert in toekenning van middelen. Mogelijk dat dan in co-

financieringsverplichtin-gen van partners (onderwijs/bedrijfsleven/regiogemeenten) kan worden

voldaan, dan wel extra aanbod kan worden gerealiseerd.

29-10-2004, versie 3

4

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

In de begroting voor Techniekeducatiebeleid was eveneens een Helmonds bedrag van

¿ 40.000 voorzien, dat t.l.v. het GSB-budget voor arbeidsmarktbeleid gebracht zou worden.

Echter onlangs is met het Ministerie van Economische Zaken een akkoord bereikt over de te

financieren activiteiten in het kader van de BDU economie (zie MOP onderdeel economie). Dit

impliceert ondermeer dat een project als techniekeducatie basisonderwijs niet langer meer

gefinancierd kan worden -zoals voorgenomen- uit de BDU economie.

Deze beslissing heeft consequenties voor de uitvoering van de laatste twee kalenderjaren. Daar

zijn de indicatieve bedragen voor techniekcoordinator met ¿ 20.000 teruggebracht tot een

benodigd bedrag van ¿ 40.000. Er is voor gekozen deze budgetvermindering ten laste van de

post techniekcoordinator door te voeren, omdat bij mogelijke honorering van de Zuidoost

Brabantse VTB-aanvrage een deel van de subsidie bestemd zal zijn voor bijdragen in de kosten

van techniekcoordinatoren.

Deze beleidswijziging kwam binnen op een moment dat de 650 beleidsplannen reeds bij de

drukker lagen. In dit beleidsplan is nog een financieel meerjarenoverzicht opgenomen, waarin

deze additionele ¿ 40.000 is meegenomen.

Conclusies:

. Van dit dfiejarenplan wordt in 78% van de middelen voorzien door overheden. 22% Is

afkomstig van bijdragen vanuit Onderwijs en Ondernemingen. In relatie tot de start van dit

beleid is deze scheve verhouding in publiek-private samenwerking nog acceptabel. Bij

eventuele continuering van dit beleid na 2007 zullen de bijdragen van scholen en bedrijven

aanmerkelijk hoger moeten zijn.

. In beginsel hebben regiogemeenten en bedrijven positieve grondhoudingen ta.v. "Vaart

achter Techniek". In verband met de uitvoering van projectactiviteiten dient op korte termijn

duidelijkheid over financiële toezeggingen van regiogemeenten en bedrijfsleven m.b.t Vaart

achter Techniek te worden verkregen.

. Voor het schooljaar 2004-2005 zijn de middelen van gemeente Helmond, Reap en

Technific, in totaal ¿ 175.243 snel beschikbaar. De overige ¿ 60.000 van regiogemeenten,

onderwijs en bedrijfsleven zijn nog onzeker wat betreft hoogte en tijdstip van

beschikbaarheid.

. Bij het begin van het schooljaar 2004-2005 is gestart met de uitvoering en uitbouw van

techniekeducatiebeleid. Op basis van beschikbare middelen worden

deelprojecten/activiteiten in uitvoering genomen. Voorgesteld wordt om drie VTB-projecten,

in totaal ca. ¿60.000 op te starten bij beschikbaar komen van middelen.

Beleid en activiteiten schooljaar 2004-2005

"Vaart achter techniek" kent een driedeling in beleid en activiteiten:

. Initieel.

Omdat techniekeducatie een nieuw werkveld is, vraagt dit om relatief veel initiële activiteiten

in de sfeer van ontwikkeling van cursussen en activiteiten, gebruiks- en

verbru iksmaterialen.

. Incidenteel.

Introductie van nieuw beleid kent ook incidentele of eenmalige activiteiten, zoals het Mini-

symposium.

. Structureel

Techniekeducatiebeleid zet als veranderingsproces in op blijvende verankering in het beleid

van scholen en bedrijven. De meeste activiteiten die we in het kader van techniekeducatie

ondernemen dragen dan een structureel karakter, dit wil zeggen staan in elk uitvoeringsjaar

op het programma. Het betreft hier de kern van het techniekeducatiebeleid: aanbieden van

begeleiding en activiteiten die bijdragen aan duurzame inbedding van techniekeducatie in

het reguliere beleid van scholen en bedrijven.

In bijlage 2. Begroting Vaart achter Techniek 2004/2005, die is bijgevoegd, treft u een overzicht

aan van de beleidsvoornemens die voor komend schooljaar op de rol staan. In deze notitie

zullen we ze van een korte beschrijving voorzien. Voor een deel sluit dit aan bij de tekst in het

beleidsplan, paragraaf 3.4. Uitvoerings- en begeleidingsactiviteiten, en met bijlage 1.

29-10-2004, versie 3

5

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

\

Activiteiten "Vaart achter techniek", schooljaar 2004-2005

Beleidsplan "Vaart achter techniek"

In nauwe samenwerking tussen Gemeente Helmond, OCGH en bureau Syncope, bijgestaan door

adviseurs vanuit onderwijs en bedrijfsleven, is het beleidsplan Techniekeducatie; Vaart achter

Techniek in een kort tijdsbestek tot stand gekomen. Partijen zijn erin geslaagd om het beleidsplan

tijdig voor scholen beschikbaar te hebben. Dit i.v.m. de planning van activiteiten voor het nieuwe

schooljaar. Het beleidsplan zal in een definitieve versie (oplage 650) in okber vergezeld van

bijlagen i.v.m. het uitvoeringsjaar 2004/2005 worden toegezonden aan alle betrokkenen ("triple

helix") in de regio Peelland. De definitieve versie kent een tweetal aanpassingen in de financiële

paragraaf (2.2.3 Randvoorwaarden) en in de boven lokale structuur (2.3.2 Bovenlokale samenwer-

king in Zuidoost Brabant). Voor de inhoud van het beleidsplan verwijzen naar separaat bijgevoegd

document.

Product: 650 beleidsplannen.

Communicatie: Brochure e.d.

T.b.v. een breed publiek, leerkrachten, ouders, medewerkers van bedrijven) is een populaire,

aantrekkelijke brochure gemaakt. Hierin staat in toegankelijke taal de essentie van de

beleidsvoornêmens in het beleidsplan vermeld. Naast een breed publiek informeren, is ook het

enthousiasmeren en motiveren om met techniek in school en bedrijf aan de slag te gaan een

belangrijke doelstelling van de brochure. De brochure, ontwikkeld door bureau Christel Sanders,

met een oplage van 3.000, is na het mini-symposium door medewerkers van het OCGH op iedere

school in regio onder leerkrachten verspreid. Bedrijven en overheden zullen de brochure gelijktijdig

met de definitieve versie van het beleidsplan medio oktober krijgen toegezonden.

Product: 3.000 brochures.

Cursus techniekeducatie

In trod uctieb ijee n komst

De introductiebijeenkomst is voor alle Helmondse scholen op 19 januari 2005. Het OCGH en De

Kempel bieden de scholen deze conferentie aan. Deze bijeenkomst is de "smaakmaker" voor het

gaan deelnemen aan het project "Vaart achter techniek". In deze bijeenkomst in workshopstijl moet

er voor leerkrachten de volle gelegenheid zijn om te ervaren dat techniek uitdagend, leuk en niet

moeilijk is.

Oriëntatiecursus

In deze cursus zal in enkele bijeenkomsten aandacht besteed worden aan het vergroten van de

eigen competentie, gekoppeld aan uitvoeren in de eigen groep. Verder vinden er twee

bijeenkomsten schoolspecifiek plaats. Deze momenten zijn dus vraaggestuurd, afgestemd op de

plannen van de school, dit in verband met de techniekparagraaf in het schoolwerkplan.

Het OCGH zal deze cursussen ontwikkelen en uitvoeren. In het schooljaar 2004-2005 zal deze

cursus voor 2 maal 10 scholen worden uitgevoerd. Iedere deelnemende school ontvangt een

bonus van ¿ 750,00 ter besteding aan techniekmateriaal /techniekactiviteiten voor in de leerlingen.

Product: Cursusmap.

Techniek in-en-om de hoek

Dit project is ontwikkeld en beproefd door de Andreasschool in Tilburg.

Met dit project kan een basisschool een netwerk ontwikkelen met bedrijven om de school, en leer-

lingen met behulp van een les kist, ontwikkeld o.a. in samenwerking met het desbetreffende bedrijf,

praktische ervaring opdoen, zowel in de klas als in het bedrijf.

Uit de oriëntatiecursus komen scholen naar voren die dit project verder vorm gaan geven. In de

cursusbijeenkomst wordt het concept al een keer schoolspecifiek toegepast. Vandaar gaan we

verder met de scholen die dit door de gehele school als project willen oppakken.

Het OCGH zal deze activiteit op 10 scholen begeleiden. Hiervoor is voor iedere school 2 maal 4

uur ter beschikking. De begeleiding betreft o.m. het opstellen van een brief voor ouders c.q.

bedrijven. De selectie van bedrijven. Het gezamenlijk met school en bedrijf ontwikkelen van een

Ieskist. En het organiseren van wederzijdse bezoeken tussen school en bedrijf. leder(e) school en

bedrijf ontvangt een bonus van ¿ 250,00 als bijdrage in de kosten van mensen en materialen.

Product: Projectmap.

29-10-2004, versie 3

6

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

Techniekexcursies: bekijk een bedrijf

Bekijk een bedrijf is een initiatief ontwikkeld en beproefd door het Platform Promotie Techniek te

Tilburg. Doelstelling is: het realiseren van imagoverbetering van "techniek" en "technische

beroepen" en daarmee ook indirect het beeld van "technisch onderwijs". Bekijk een bedrijf is

gericht op ouders/verzorgers en de basisschool kinderen. Bedrijven geven ouders en kinderen de

gelegenheid om samen een bedrijf te bezoeken. Ondernemingen zullen hun bedrijf presenteren in

een brochure; een boekwerkje dat tevens dient ter voorbereiding in de deelnemende scholen.

Uitgangspunt is: Binnen drie jaar in de 8 onderscheiden branches, telkens 3 bedrijven bereid te

vinden deel te nemen. In 2004-2005 zal met minimaal 8 bedrijven worden gestart.

Dit project zal op schaal Peelland worden ontwikkeld door bureau Syncope met ondersteuning van

het OCGH. De organisatie van de uitvoering ligt bij het OCGH. Syncope en OCGH zullen in

onderlinge taakverdeling afspraken maken over werving van bedrijven, samenstellen brochure en

verwerkingsboekje, planning/organisatie van bezoeken.

Product: 1.000 Brochures (incl. aanmeldingsformulier / bezoekschema) en verwerkingsboekjes.

Techniektoets

In overleg met de andere educatieve partners in Zuidoost-Brabant wordt door het OCGH gekeken

naar de mogelijkheid van het invoeren van een techniektoets in het basisonderwijs. Deze is er op

gericht om de latente mogelijkheden van kinderen m.b.t. aanleg en interesse voor vakmanschap in

kaart te brengen en deze mogelijkheden mee te nemen in adviesprocedure voortgezet onderwijs.

Verder worden de materialen vanuit VTB ingezet. Dit alles gaat in nauw overleg met de

basisscholen.

De ambitie op het punt van monitoring van technische ontwikkeling van kinderen is erg hoog,

terwijl beschikbaarheid toets, de inrichting van het onderwijsproces op scholen m.b.t.

techniekeducatie, vaardigheden docenten daarbij achterblijven. Het is raadzaam de invoering van

de toets op Zuidoost-Brabantse schaal voor te bereiden en in de vorm van een experimentele pilot

op een beperkt aantal scholen uit te voeren (10 scholen met in totaal 300 IIn.).

De OCGH-rol is drieledig in deze.

. Met de regio de mogelijkheden verkennen, draagvlak creëren en tot ontwikkeling komen

van een product waar we een pilot mee kunnen starten.

. Verder een advies rapportage waarin aangegeven wat de meerwaarde voor scholen zijn en

op welke wijze deze toets geimplementeerd kan worden in het onderwijs en meegenomen

kan worden in de adviesprocedure voor het voortgezet onderwijs.

. In het schooljaar 2005/2006 en 2006/2007 worden pilots uitgevoerd

Product: Voor 1 oktober 2005 wordt door het OCGH een adviesrapportage aangeleverd, met

daarin een advies over de meest geschikte toets, alsmede een rapportage van bevinden m.b.t. de

uitvoering van de pilot.

Techniekwedstriid

Het deelnemen van Helmondse basisscholen aan de wedstrijd "Techniek is gaaf', die

januari/februari 2005 wordt uitgevoerd. Scholen dienen hierbij een overdraagbaar onderwijsproject

(projectmap en tentoonstelling) rondom techniekeducatie in, met een duur van twee weken. Dit

project moet overdraagbaar, integraal en presentabel zijn. De algehele organisatie en uitvoering is

in handen van het OCGH.

Het beoordelen en beprijzen van de onderwijsprojecten ligt in handen van een jury van

vertegenwoordigers namens Ondernemers, Overheid en Onderwijs. De winnaars van de

wedstrijden krijgen middelen voor de aanschaf van techniekmaterialen of t.b.v. techniekactiviteiten.

Product: 250 exemplaren wedstrijdboekje; 250 exemplaren reader winnende projecten;

Ipresentatie/tentoonstelling; beoordeling / prijsuitreiking door jury.

Gastlessen en practica (VTB)

Gastlessen

Gedurende een uur komt een gastdocent op de basisschool een gastles geven. Deze les zal als

onderwerp een actueel, maatschappelijk relevant technisch onderwerp hebben. Natuurlijk wordt de

les aangevuld met de nodige demonstraties en activiteiten van en voor kinderen. Inpassing in een

Iespakket of een vervolg in de vorm van een practicum zijn goede combinaties met een gastles.

Een Iespakket kan erg goed aansluiten op een gastles. Zo worden de kinderen en leerkracht eerst

ge"inspireerd door de gastles en uiteindelijk gestimuleerd door het Iespakket. In overleg kan ook

ondersteuning in de klas worden verzorgd. Voor de uitvoering van gastlessen kan gebruik gemaakt

worden van voormalige ROB-gastdocenten (chemie en meten), van bedrijfstakadviseurs (o.a.

metalektro) en van de diensten van Stichting Techniekpromotie (STP).

29-10-2004, versie 3

7

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

"

Practica

Twee studenten geven voor de klas een show waarin veel interactie met de klas mogelijk is. Het

karakter van de show is gevarieerd en bevindt zich tussen een practicum, demonstratie of kleine

scienceshow. Aan dit practicum zitten weer mogelijkheden om met les pakketten verder te gaan.

STP en Pabo De Kempel krijgen de opdracht pabo-studenten toe te rusten voor de uitvoering van

practica. Het streven is erop gericht deze practica vanaf het voorjaar 2005 te kunnen uitvoeren.

Lesbrieven

Het OCGH ontwikkelt in afstemming met betrokken gastdocenten, stichting techniekpromotie en

Pabo De Kempellesbrieven voor onder-, midden- en bovenbouw van de basisschool behorende

bij de de respectievelijke gastlessen en/of practica.

Het OCGH verzorgt de algehele coordinatie m.b.t. gastlessen en practica.

Product: Het OCGH levert 72Iesbrievenm.b.t. gastlessen en practica t.b.v. onder-, midden- en

bovenbouw van de basisschool. De Kempel en STP leveren tenminste 5 koppels van getrainde

pabostudenten t.b. v. practica.

Minisvmposium

Startbijeenkomst met 3 O's: onderwijs, ondernemers en overheid, op 18 mei 2004, in de

Raadszaal van het bestuurscentrum Boscotondo, waar beleidsvoornemens zijn gepresenteerd.

Het is de"kick oft" voor de beleidsuitvoering.

Opdracht aan OCGH om de startbijeenkomst voor te bereiden en te organiseren.

Product: 500 uitnodigingen; video- en power point presentatie; 150 concept-beleidsplannen

techniekeducatie.

Opstart Project BIZworld

Het project beoogt een brug te slaan tussen school en bedrijf. Het is erop gericht leerlingen te

laten kennismaken met aspecten als bedrijfsorganisatie, productontwikkeling en economische

kanten van inkoop en verkoop. Naast bezoek aan het bedrijf, komt er ook een vertegenwoordiger

van het bedrijf 4 maal een dagdeel in de klas om een bedrijfssimulatie te spelen met de kinderen.

De uitvoering van het project ligt in handen van BIZworld.

Product: 10 uitgevoerde projecten in de regio Peelland.

Techniekcoordinator (VTB)

De techniekcoordinator kan een opleiding volgen en verder wordt er een netwerk van coordinato-

ren vorm gegeven. Deze cursus is een vervolg op de oriëntatiecursus. Zaak is nu om het techniek-

onderwijs nog meer in te voeren in de dagelijkse onderwijspraktijk en te structureren. Dit is voor ie-

dere school anders. De vervolgcursus zal dus voor een gedeelte vraag gestuurd moeten werken.

Daarnaast zal in een vast gedeelte het schoolwerkplan een plek kunnen krijgen en coaching van

de leerkrachten die met techniek bezig zijn om hun eigen competenties te vergroten. Gedacht kan

ook worden aan eventueel een "opleiding" tot techniekcoordinator binnen het team. De uitvoering

in de regio Peelland ligt in handen van OCGH, dat hierbij nauw samenwerkt met De Kempel.

Product: Maximaal 1 0 techniekcoordinatoren die, vanaf de 2e helft van schooljaar, 1 dagdeel per

week ingezet worden t.b. v. techniekeducatiebeleid op hun school. Cursusmap/coachingstraject.

Masterclass! Techniekkisten (VTB)

De expertise in Eindhoven en Helmond worden gekoppeld in een masterclass. Hier worden de vol-

gende activiteiten verder ontwikkeld. Dit gebeurt samen met het onderwijs. Activiteiten die hier een

plek krijgen en waar scholen gebruik van kunnen maken staan hieronder beschreven.

In de masterclass worden materialen ontwikkeld die de mogelijkheid geven voor het ontstaan van

een betere doorgaande lijn op het gebied van techniekeducatie, zowel binnen het basisonderwijs,

als ook in de aansluiting van basisonderwijs op voortgezet onderwijs.

Aandacht zal verder uitgaan naar ontwikkeling en aanbieden van leermaterialen. Leskisten en

lesbrieven gekoppeld aan vragen van scholen en bedrijven.

In dit project werken Op schaal Zuidoost-Brabant nauw samen: de 3 OBD-en, de 2 Pabo's en

Stichting J~ugd en Beroep. Bureau Syncope is door de samenwerkende partners gevraagd hen te

ondersteunen.

Product: In de tweede helft van het schooljaar 2004-2005 kunnen maximaal 10 scholen

deelnemen aan een Ieskistenprogramma van de Stichting Jeugd en Beroep.

29-10-2004, versie 3

8

Planning uitvoering schooljaar 2004-2005

Proiectondersteunina Syncope

Ontwikkeling van techniekeducatie zal in de nabije toekomst veel tijd en aandacht vragen. Het

vraagt om fundamentele veranderingsprocessen bij scholen en bedrijven. Het bureau Syncope

beschikt over inhoudelijke competenties op het snijvlak van bedrijfsleven en onderwijs, alsmede

over een uitgebreid netwerk. Syncope kan een faciliterende rol spelen in samenwerking met

onderwijs, het OCGH en bedrijfsleven, de BZW en het VICH.

Technific zal initiatief nemen om in overleg met gemeenten Eindhoven en Helmond en de drie

OBD-en de mogelijkheden te onderzoeken om de expertise van Syncope voor de duur van dit

project te verbinden met de regionale ambities op het terrein van Techniekeducatie.

Product: 40 uur ondersteuning tb. v. lokale/regionale afstemming techniekeducatiebeleid

Proiectbeheerl coordinatiel OCGH

Het OCGH is door de gemeente verzocht actief inhoud te geven aan de rol van hoofduitvoerder in

de Helmondse c.q. regionale techniekeducatieketen. Dit impliceert vorm en inhoud geven aan de

dagelijkse praktijk van techniekeducatiebeleid. Naast stimuleren en trekken van

beleidsontwikkeling en -implementatie, participeren in overlegvormen, ligt er een belangrijke taak

m.b.t projectbeheer en -coërdinatie.

Product: Inzichtelijke en heldere (financiële) projectadministratie; tijdig aanleveren rapportages;

organisatie/advisering van regulier ambtelijk/bestuurlijk overleg

Beslispunten

Uw college wordt geadviseerd:

1. In te stemmen met het driejaren beleidsplan "Techniekeducatie; Vaart achter techniek",

periode schooljaren 2004-2007.

2. In te stemmen met koppeling van het techniekeducatiebeleid aan het beleid inzake De

Ondernemende Stad; en de stuurgroep op ad hoc basis uit te breiden met een

vertegenwoordiger namens het OCGH.

3. Instemmen met het adviseurschap van wethouder van den Heuvel in de Stichting

Techniekeducatie en Promotie.

4. In te stemmen met de aanwending van de volgende gemeentelijke middelen tb.v.

techniekeducatiebeleid:

. GSB-middelen 2000-2003: ¿ 107.243

. (Terug) te ontvangen middelen die resteren uit opheffing stg. ROB: ¿ 36.400

5. In te stemmen met de indicatieve meerjarenbegroting Vaart achter techniek 2004-2007.

6. In te stemmen met de gefaseerde uitvoeringsbegroting Vaart achter techniek schooljaar

2004-2005; om de drie VTB-projecten (ad ¿60.000) eerst op te starten als ook de harde

toezegging van scholen, bedrijven en regiogemeenten (eveneens ¿60.000) ontvangen is.

7. Opdracht te geven met ketenpartners te komen tot bovengenoemde productafspraken voor

het uitvoeringsjaar 2004-2005.

D.d. 29-10-2004,

Helmond, SE/WOS-BE, BV.

29-10-2004, versie 3

9