Slavernijverleden van Helmond

Op 6 juni 2023 nam de gemeenteraad de motie ‘Onderzoek naar en mogelijke excuses voor Helmondse aandeel in het slavernijverleden' aan. Tijdens de Dag van de Erkenning op 28 juni 2024 is het onderzoek door onderzoekers Henk Roosenboom en Kim Lempereur gepresenteerd aan (voormalig) burgemeester Blanksma-van den Heuvel.  

Een intensief participatietraject ging hieraan vooraf en uiteindelijk is de werkgroep ontstaan, opgezet door een groep betrokken Helmondse inwoners. Zij organiseerden ook de ‘Dag van de Erkenning’ op 28 juni 2024. Het onderzoeksrapport en alles over deze dag is op onze website terug te lezen.

1. Weinig bestuurders uit Helmond met een directe betrokkenheid bij de handel in en exploitatie van tot slaafgemaakte mensen;  
2. Indirecte betrokkenheid door de facilitering en stimulering van de katoennijverheid en de import van ruwe katoen uit koloniale gebieden en van de export naar West- en Oost-Indië door het stads- en later het gemeentebestuur;  
3. Winsten kwamen terecht bij individuen en families die generaties lang de dienst uitmaakten in de stad en die stimulansen gaven aan de economie van Helmond. Helmond heeft daardoor geprofiteerd van de op slavernij gebaseerde koloniale economie.

Om een juiste invulling te geven aan de aanbevelingen en conclusies uit het onderzoek, is er op drie manieren advies ingewonnen:  

1. Themasessie in het college;   
2. Raadswerkgroep met raadsleden die betrokkenheid voelen bij het onderwerp;  
3. Advies door de Werkgroep Herdenking-Viering Slavernijverleden Helmond, bestaande uit zes inwoners van Helmond en die allen op een bepaalde manier affiniteit hebben met het onderwerp.  

Aanbeveling en wens voor excuses 

Uit deze drie adviezen is (o.a.) de aanbeveling en wens voor excuses naar voren gekomen. De uitkomsten van het onderzoeksrapport geeft daartoe ook aanleiding. Het college van burgemeester en wethouders heeft daarom tijdens de collegevergadering van 3 december 2024 ingestemd met het maken van excuses door de burgemeester namens het college van burgemeester en wethouders tijdens de herdenking van het slavernijverleden in Helmond op 30 juni 2025. Deze herdenking zal samen met de inwoners uit de Werkgroep Herdenking-Viering Slavernijverleden Helmond georganiseerd worden

Op 30 juni 2025 heeft Sjoerd Potters namens het college van burgemeester en wethouders zijn excuses aangeboden voor de betrokkenheid van Helmondse bestuurders in het slavernijverleden. In het Huis voor de Stad was er een bijeenkomst met prachtige woorden, mooie speeches, zang, dans, muziek en eten.

Hieronder leest u de speech van de burgemeester:

Geachte aanwezigen,

‘Van alle vormen van onvrijheid is slavernij wel het meest kwetsend, het meest vernederend, het meest mensonterend.

Een medemens zien als koopwaar waarover je naar goeddunken kunt beschikken.

Als een willoos werktuig om winst mee te maken.

Dat je kunt vastketenen, verhandelen, brandmerken, afbeulen, straffen, straffeloos doden zelfs.

Deze woorden sprak onze Koning uit tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden op 1 juli 2023.

Ik vind het een indrukwekkend citaat.

Het verwoordt dat ons land een geschiedenis heeft gekend met twee gezichten.

Wat we onze Gouden Eeuw noemen, was een periode van enorme rijkdom.

Tegelijkertijd was het een periode waarin medemensen groot onrecht werd aangedaan.

En intens leed.

Dit deel van onze geschiedenis heeft nog altijd na-effecten voor huidige generaties.

Want wij zien dat in onze samenleving van nu, gelijkheid en gelijkwaardigheid nog niet altijd vanzelfsprekend zijn.

We zien dat racisme en discriminatie helaas nog steeds veelvuldig voorkomen.

Het college van Burgemeester en Wethouders heeft op verzoek van de gemeenteraad laten onderzoeken, of en hoe de gemeente Helmond betrokken was bij de slavernijgeschiedenis. Henk Roosenboom en Kim Lempereur voerden het onderzoek uit.

Zij werden ondersteund door een klankbordgroep, bestaande uit Lia van Zalinge-Spooren, Ger Jan Onrust, Giel van Hooff, Angelie Sens en Coen van Galen.

Ik wil hen allemaal nogmaals bedanken voor het uitgebreide en belangrijke werk dat zij hebben gedaan.

Ook wil ik de betrokken raadswerkgroep danken voor hun inzet en voor hun advies voor een vervolg op dit onderzoek.

Wat maakte het onderzoek duidelijk?

Ik citeer:

‘Het onderzoek heeft aangetoond dat Helmond op diverse niveaus eeuwenlang een directe verwevenheid had met de, grotendeels op slavernij berustende, handel in koloniale waren.

In voorkomende gevallen traden Helmondse bestuurders en fabrikanten op als slavenhandelaren en slavenhouders.

Ons eigen stadsbestuur faciliteerde de economische en commerciële activiteiten en daarmee ook de betrokkenheid van Helmondse mensen bij slavenhandel en slavernij.’

Laat dat even op u inwerken.

De betrokkenheid bij de slavernij is duidelijk geconstateerd.

In Nederland, maar óók op het grondgebied dat nu onze gemeente Helmond is.  

De winsten kwamen terecht bij mensen en families die generaties lang de dienst uitmaakten in de stad en die stimulans gaven aan de economie van Helmond.

Zo profiteerde Helmond van de koloniale economie, die op slavernij gebaseerd was.

Ik wil iedereen oproepen om kennis te nemen van dit gruwelijke hoofdstuk in de geschiedenis van onze stad.

Onze Koning verwoordde het zo treffend in zijn speech in 2023:

‘Stel uw hart open voor al die mensen die hier vandaag niet zijn, maar die wél samen met u willen werken aan een samenleving waarin iedereen volwaardig kan meedoen.

Respecteer dat er verschillen zijn in beleving, achtergrond en voorstellingsvermogen.

Laten we het ongemak omarmen. ‘

Sinds ik burgemeester ben van Helmond, heb ik meerdere keren gesproken met onze Werkgroep Herdenking-Viering Slavernijverleden Helmond.

Dat waren emotionele gesprekken.

Via de leden van de werkgroep zag en voelde ik de pijn van de samenleving.

Via hen werd zó duidelijk, wat de impact van onze geschiedenis is -  tot op de dag van vandaag.

Ik wil hen vanaf deze plek dan ook vanuit de grond van mijn hart bedanken voor hun enorme inzet in dit hele proces.

En vooral voor de indrukwekkende gesprekken die we hebben gevoerd.  

Ik hoop dat er nog meer gesprekken zullen volgen.

Vandaag zetten we een belangrijke stap in de richting van erkenning, verzoening en uiteindelijk heling.

Erkenning klinkt abstract.

Maar het is geen eindpunt.

Het is een nieuwe start.

Alleen door te erkennen wat er is gebeurd, kunnen we de stilte doorbreken.

Vorig jaar heeft het college aangegeven dat we niet wegkijken, maar onze verantwoordelijkheid nemen.

Vandaag doe ik deze belofte aan u gestand.

Namens het college van burgemeester en wethouders bied ik hierbij excuses aan voor de betrokkenheid van onze rechtsvoorgangers bij de koloniale slavenhandel.

En bij de onderdrukking en uitbuiting van tot slaaf gemaakte medemensen.

Daarmee zetten we geen punt achter onze geschiedenis, maar zien we die onder ogen.

Zodat we samen de weg vooruit vinden.

En samen kunnen bouwen aan onze gezamenlijke toekomst.

Dank u wel.