Commissiestukken Verslaafdenzorg proef met gebruiksruimte

Gemeente Helmond

Commissie-format

Verzoek College van B en W voor Commissiebehandeling.

Vastgesteld in B en W vergadering van: 3 januari 2006

Onderwerp: Verslaafdenzorg, proef met gebruiksruimte

Inhoud: De raad heeft een onderzoek gelast naar de effecten van één jaar ervaring met een gebruiksruimte

voor verslaafden Helmond. Deze opdracht is een gevolg van discussies in de commissie Samenleving en

Economie (SE) en de commissie Algemene en Bestuurlijke Aangelegenheden (ABA) over het besluit van het

College om in te stemmen met het inrichten van een gebruiksruimte in De Oversteek voor een proefperiode

van twee jaar. De raad heeft een tussenevaluatie na één jaar bedongen.

De Commissie S en de Commissie ABA hebben een doorslaggevende rol gehad in de opdracht voor dit

onderzoek, dus het is wenselijk dat zij ook kennis nemen van het onderzoeksverslag.

Het materiaal voor de evaluatie is continue verzameld in de periode september 2004 -september 2005.

Uit het onderzoek blijkt dat de gebruiksruimte voldoende positieve ervaringen oplevert, dat zowel Novadic-

Kentron als de politie aanbevelen om ook het tweede jaar van de proefperiode de gebruiksruimte in stand te

houden.

1. De gebruiksruimte alsmede nieuwe beleidsmaatregelen in het kader van de RIOB richtlijnen

(kwaliteitsverbetering methadonverstrekking) hebben ertoe bijgedragen dat meer cliënten gebruik van de

mogelijkheden om af te kicken in de verslavingskliniek.

2. De drugsgerelateerde overlast in de directe omgeving van De Oversteek is significant verminderd in dit

eerste jaar. Uit de politiecijfers blijkt geen uitwijk van de drugsoverlast naar de rest van Helmond.

Cie ABA

Bijlage:

5A

Financiële aspecten en dekking: n.v.t.

Met dit verzoek mee te zenden stukken:

1. Adviesnota over de effecten van één jaar ervaringen met de gebruiksruimte voor verslaafden

2. Onderzoeksnota: Gebruiksruimte voor verslaafden

Het college van B en W verzoekt:

voor te leggen aan:

de commissie ABA op met als doel: ter kennisneming

de commissie S op met als doel: ter kennisneming

Verslaafdenzorg 1

Pagina 1 van 2

Aan: Commissie S en ABA

Van: mw drs G.P.C.M. Ruijs

Datum: 21 december 2005

Cia ABA

2 '3:rJ.Fl4tlu,,~..:!'})on

.~tV-, t:.' Ui

Bijlage:

5A

Onderwerp Verslaafdeilzorg, proef met gebruiksruimte

Beslispunten al dan niet benutten van het tweede jaar van de experimentele periode

Inleiding

De raad heeft een onderzoek gelast naar de effecten van één jaar ervaring met een gebruiksruimte

voor verslaafden Helmond. Deze opdracht is een gevolg van discussies in de commissie Samenleving

en Economie (SE) en de commissie Algemene en Bestuurlijke Aangelegenheden (ABA) over het

besluit van het College om in te stemmen met het inrichten van een gebruiksruimte in De Oversteek

voor een proefperiode van twee jaar. De raad heeft een tussenevaluatie na één jaar bedongen.

De gebruiksruimte is per september 2004 officieel in gebruik genomen. De ervaringen tussen

september 2004 en september 2005 staan beschreven in bijgevoegde nota Gebruiksruimte voor

verslaafden 2005.

Beleidsmatige context

Ervaringen in de verslavingszorg elders zijn aanleiding geweest voor Novadic-Kentron om ook in

Helmond een aanvraag in te dienen voor uitbreiding van hun faciliteiten. Het gaat om het inrichten van

een ruimte waarin drugsverslaafden hun drugs kunnen gebruiken, een zg. gebruiksruimte. Met dit

aanbod kunnen twee doelen worden gediend:

1. het nauwer volgen van de gezondheidsontwikkeling van de individuele verslaafden en

2. het verminderen van de overlast die omwonenden van De Oversteek ondervinden van het

drugsgebruik voorafgaand of aansluitend aan het bezoek aan hulpverlening of nachtopvang.

De gemeente heeft ingestemd met dit voorstel voor 'een proefperiode van twee jaar en hieraan de

voorwaarde verbonden dat de effecten van de gebruiksruimte geëvalueerd zullen worden.

De gebruiksruimte is alleen bedoeld voor inwoners van Helmond. De doelgroepleden staan bij

Novadic-Kentron geregistreerd als chronische en langdurig verslaafd cliënt. Zij behoren tot de

potentiële veel plegers en overlastveroorzakers, hebben geen dag besteding of zijn dak-/thuisloos.

In de Nota Gebruiksruimte staan doel, doelgroep en opzet van de gebruiksruimte beschreven.

Het project heeft relatie met de programma's 01 en 03 van de Programmabegroting en staat

opgenomen in de Beleidskapstok. Verwante nota's zijn: Verslavingszorg in Peellandgemeenten, 2004;

Op weg naar een gezonder Helmond, beleidskader tot 2010; Lokaal Sociaal Beleid.

Resultaat

Na één jaar ervaring met de gebruiksruimte in De Oversteek is over de te evalueren doelstellingen het

volgende te melden:

1. gezondheidsontwikkeling

Er zijn signalen dat het bezoek aan de gebruiksruimte confrontatie met de eigen verslaafdheid met

zich meebrengt. Aan het eind van dit eerste jaar is dit voor sommigen aanleiding voor het besluit om te

stoppen met drugs en volledig over te stappen op methadon. Over duurzame effecten van dit besluit

kan op dit moment nog niets worden gezegd.

2. monitoring van individuele cliënten

Het is in het eerste jaar niet mogelijk gebleken de gezondheidsontwikkeling van bezoekers aan de

gebruiksruimte systematisch in kaart te brengen op basis van gestructureerde interviews. Met 14

cliënten zijn startinterviews geweest en met slechts 2 van hen is het gelukt vervolg interviews tot stand

te brengen. De bekendheid van de verslaafden met elkaar leidt mede tot het ontwikkelen van

eensgezind optreden ten opzichte van het beleid in De Oversteek en in het bijzonder ten opzichte van

[weigering tot] deelname aan interviews.

U'O'---'O_-..-.... .....o.--"..--.~ê~"~oL.....~, -~o

3. Benutting van de gebruiksruimte

Het aantal personen dat gebruik gemaakt heeft van de gebruiksruimte is vele malen groter dan ten

tijde van de aanvraag van de ruimte werd verwacht. Rond de 70 personen hebben drugs gebruikt in

de gebruiksruimte. Al deze personen zijn inwoner van Helmond en langdurig verslaafd. Vanaf het

voorjaar is de ruimte ook opengesteld voor aspiranten: deze hebben deelname aan de interviews

geyveigerd en zijn in het algemeen niet dakloos of overlastveroorzaker.

In de tweede helft van het eerste jaar (vanaf april 2005) is de ruimte 768 keer gebruikt. Van deze zijn

523 bezoeken (68%) afgelegd door mensen die op de betreffende dag één keer naar de gebruiks-

ruimte gingen. Eén op de drie bezoeken komt dus van mensen die op die dag al eerder naar de

gebruiksruimte was geweest.

4. de overlast van omwonenden van De Oversteek

De drugsgerelateerde overlast in de directe omgeving van De Oversteek is significant verminderd in

dit eerste jaar. Uit de politiecijfers blijkt tevens, dat uitwijk van de drugsoverlast naar de rest van

Helmond niet heeft plaatsgevonden.

Aanbevelingen

1. Ook het tweede jaar in deze experimentele periode benutten om ervaringen op te doen met de

gebruiksruimte in De Oversteek;

2. In het tweede jaar de selectiecriteria voor toelating tot de gebruiksruimte te nuanceren, in die zin

dat ook niet-overlastveroorzakers en niet-daklozen worden toegelaten als zij inwoner van

Helmond zijn en langdurig verslaafd. Dit is een formalisering van de huidige praktijk met

aspirantleden voor de gebruiksruimte.

3. Novadic-Kentron het voortouw laten nemen in het ontwikkelen van een andere werkwijze, dan het

afnemen van interviews, om ontwikkelingen in de gezondheid van de verslaafden te volgen.

4. De eindevaluatie in hoofdzaak baseren op de bezoekersregistratielijsten en de registratie van

overlastvoorvallen bij de lokale politie.

Argumenten

1. Doorgaan met de proef

Zowel Novadic-Kentron als de politie geven, op basis van de ervaringen in dit eerste proefjaar, de

aanbeveling om ook het tweede proefjaar met de gebruiksruimte te benutten. De rest van de

werkgroep (GGD en gemeente) heeft zich bij dit advies aangesloten.

2. Formalisering van praktijk

De toelating van niet-daklozen heeft geen negatieve gevolgen in de zin van overlast of gezondheid

van de verslaafden met zich meegebracht.

3. Monitoring van gezondheidsontwikkeling

De methadonverstrekking gaat sinds enige maanden gepaard met intensieve gesprekken die sociaal-

psychiatrisch verpleegkundigen houden met cliënten, in het kader van de RI OB richtlijnen

(kwaliteitsverbetering methadonverstrekking. Verslaglegging van deze gesprekken kunnen een

alternatief zijn voor de interviews. Novadic-Kentron zal in elk geval proberen een goede alternatieve

monitoring tot stand te brengen.

4. Registratie van ontwikkelingen

De registratie van bezoek (medewerkers Oversteek) en van overlastvoorvallen (politie) vormt een zeer

informatieve bron voor de benutting van de gebruiksruimte en eventuele effecten in de openbare

ruimte.

Middelen

De financiële middelen zijn voor de totale proefperiode reeds begroot.

Vervolgstappen

De proef met de gebruiksruimte voortzetten tot de tweejaarlijkse periode is volgemaakt; de werkgroep

laten zorgen voor het benodigde materiaal voor de eindevaluatie en de verslaglegging hiervan.

Bijlagen

1. Nota Gebruiksruimte voor verslaafden

I1()t4 5 ~L k'. ";.

\:.; . .tJ

23 - ~-'Ob

~ Gemeente Helmond~

Gebruiksruimte voor

verslaafden

-.

Uitgave:

Gemeentebestuur Helmond

Samenstelling: Stafafdeling Onderzoek & Statistiek Gemeente Helmond

Datum:

December 2005

Informatie:

Truus Ruijs

" '

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

INHOUDSOPGAVE

INHOUDSOPGAVE

SAMENVATTING, CONCLUSIES EN AAN BEVElINGEN [[[ 5

CONCLUSIE [[[8

AANBEVELINGEN [[[ 9

INLEIDING[[[11

ONDERZOEKSOPDRACHT [[[12

OPBOUW VAN HET VERSLAG... ............. ........... ....... ..... .................................. ......... ....... ......... .......... ........ 13

OPZET EN VERANTWOORDING VAN HET ONDERZOEK [[[ 15

OPZET EN VOORTGANGSMAATREGELEN VAN DE GEBRUIKSRUIMTE ........................................17

1. MAATREGELEN BIJ DE START VAN DE GEBRUIKSRUIMTE [[[17

2. VOORTGANGSMAATREGELEN... ............ ........... ...... ............ .................. ............................ ..... ...... ..... .... 17

3. OPENINGSDAGEN EN OPENINGSTIJDEN[[[ 19

4. ONTBREKEN VAN (VERVOLG)INTERVIEWS ................ ................ ......... ............. ........... .......... ........ ......... 20

5. AFKICK-MOTIVATIE DOOR SOCIALE CONTROLE IN DE GEBRUIKSRUIMTE .................................................20

HET FEITELIJK GEBRUIK VAN DE GEBRUIKSRUIMTE [[[ 21

GROOT AANTAL BEZOEKERS [[[21

GEBRUIK VAN DE RUIMTE.. ............... ............................... ........... ...... ....... ......... ........ ...... ............ ........ ..... 21

DRUGSOVERLAST IN DE OPENBARE RUIMTE [[[ 25

1.

2.

GEZONDHEID EN ANDER WELBEVINDEN VAN VERSLAAFDEN [[[ 27

OVERLAST IN HET OVERSTEEKGEBIED.... ........... ............ .............................. ................... ............ ..... 25

UITWIJK VAN OVERLAST NAAR ANDERE GEBIEDEN .................. .............. ....................... ........... .......... 26

1. VERSLAVINGSGEDRAG[[[28

2. LICHAMELIJKE GEZONDHEID ........ ............................... ......... ........ ............... .................. ...... ................ 29

3. PSYCHISCHE GEZONDHEID[[[30

4. MAATSCHAPPELIJK FUNCTIONEREN[[[

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

SAMENVATTING, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

Samenvatting, Conclusies en Aanbevelingen

Ervaringen in de verslavingszorg elders zijn aanleiding geweest voor Novadic-Kentron om ook in

Helmond een aanvraag in te dienen voor uitbreiding van hun faciliteiten. Het gaat om het inrichten van

een ruimte waarin drugsverslaafden hun drugs kunnen gebruiken, een zg. gebruiksruimte. Met dit

aanbod kunnen twee doelen worden gediend:

1. het nauwer volgen van de gezondheidsontwikkeling van de individuele verslaafden en

2. het verminderen van de overlast die omwonenden van De Oversteek ondervinden van het

drugsgebruik voorafgaand of aansluitend aan het bezoek aan hulpverlening of nachtopvang.

De gemeente heeft ingestemd met dit voorstel voor een proefperiode van twee jaar en hieraan de

voorwaarde verbonden dat de effecten van de gebruiksruimte geëvalueerd zullen worden.

Naar aanleiding van de discussies in de Commissie Samenleving en Economie (SE) en in de

Commissie Algemene en Bestuurlijke Aangelegenheden (ABA) heeft de raad als voorwaarde gesteld,

dat na een jaar een tussenevaluatie wordt gehouden.

Gegevens die ten grondslag liggen aan de evaluatie zijn verzameld door medewerkers van De

Oversteek (bezoekersregistratie) en andere medewerkers van Novadic-Kentron (interviews met

bezoekers van de gebruiksruimte). De overlast voor omwonenden van De Oversteek is in kaart

gebracht op basis van de overlastvoorvallen die geregistreerd staan in het informatiesysteem GIDS van

de politie. Het reguliere contacten netwerk dat De Oversteek onderhoudt met omwonenden wordt

ingezet om ook op- en aanmerkingen te bespreken die samenhangen met de nieuwgevestigde

gebruiksruimte in De Oversteek.

De keuze van te registreren en te bevragen gegevens is gemaakt in de 'Werkgroep Gebruiksruimte' die

is samengesteld uit leidinggevenden of medewerkers van Novadic-Kentron, Politie, GGD en Gemeente

Helmond. De analyse van de gegevens en rapportage van de bevindingen is verzorgd door de

Gemeente Helmond.

Zodra de toestemming er was, heeft Novadic-Kentron de nodige aanpassingen aangebracht in De

Oversteek, waaronder de inrichting van de ruimte (krukken, een wastafel, afscheidingsschotten), een

eigen ingang voor deze ruimte, camerabewaking in de ruimte en bij de toegang tot de ruimte. Via

krantenartikelen is de gebruiksruimte onder de aandacht van het brede publiek gebracht en per 1

september 2004 is de ruimte officieel in gebruik genomen.

De doelgroep

De gebruiksruimte is alleen bedoeld voor inwoners van Helmond. De doelgroepleden staan bij Novadic-

Kentron geregistreerd als chronisch en langdurig verslaafd cliënt. Zij behoren tot de potentiële

veelplegers en overlastveroorzakers, hebben geen dagbesteding of zijn dak-/thuisloos.

Uit de informatie die in het kader van dit onderzoek verzameld is, blijkt het volgende:

a. De cliënten van De Oversteek mijden confrontaties waarin het verslaafd zijn als zodanig centraal

staat.

Er zijn weinig actuele of systematisch vergelijkbare dossiers; er is weinig animo onder de cliënten

om informatie te verstrekken middels interviews en het duurt maanden voor het benutten van de

gebruiksruimte echt op gang komt. Pas als de voorwaarde van de interviews min of meer vervalt,

komt (tijdelijk) een grote bezoekersstroom op gang. Diverse cliënten vinden het bezwaarlijk dat ze

door andere verslaafden gesignaleerd worden in de gebruiksruimte.

b. De cliënten die de gebruiksruimte bezoeken hebben weinig vertrouwen in de bescherming van hun

privacy: diversen onder hen gaan er bijvoorbeeld van uit dat camerabeelden worden doorgespeeld

aan de politie.

5

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

SAMENVATTING, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

c. De doelgroep blijkt vele malen groter in aantal dan de in de aanvraag genoemde 15 a 25 personen.

Sinds het op gang komen van de bezoekersstroom, in april 2005, hebben 66 personen toegang

gekregen tot de gebruiksruimte. Van deze hebben 14 personen meegedaan aan het start-interview,

en gelden daarmee als volledige deelnemers aan de proef met de gebruiksruimte. De tnterviewdata

van deze start-interviews liggen verspreid tussen eind oktober 2004 en begin juni 2005. De 52

personen die geen interview hebben laten afnemen, gelden vooralsnog als aspiranten voor de

interviews. Zowel de deelnemers als de aspiranten zijn inwoners van Helmond.

d. De meeste bezoekers van de gebruiksruimte gebruiken drugs vaker elders dan in De Oversteek. De

'deelnemers' (=met interview) maken wel vaker gebruik van de ruimte dan de 'aspiranten'. Onder de

officiële deelnemers hebben 5 op de 14 minder dan tien dagen gebruik gemaakt van de ruimte

(grofweg één op de drie). Onder de aspirant-deelnemers gaat het om 35 op de 52 (grofweg twee

op-de drie).

Bezoekers van de ruimte naar aantal dagen*, april- september 2005

Alle personen w.v.

met interview aspiranten

Gebruik van de ruimte

60 dagen of meer 1 0 1

40 tot 60 dagen 3 2 1

20 tot 40 dagen 7 3 4

10 tot 20 dagen 15 4 11

minder dan 10 dagen 40 5 35

totaal 66 14 52

* op een totaal van 89 registratiedagen.

De benutting van de ruimte

Vanaf januari 2005 zijn er drie gelegenheden per dag, dat de cliënten in de gebruiksruimte kunnen. In

de loop van het jaar is de openstelling uitgebreid naar de hele dag.

. De ruimte is op drie van de vier openingsdagen feitelijk benut door verslaafden.

. De ruimte is in wisselende mate van intensiteit gebruikt. Enkelen komen bijna dagelijks, soms zelfs

vaker per dag. Anderen komen zo nu en dan.

. De ochtendopendstelling die is voorbehouden aan de cliënten die hebben overnacht bij de Sociaal-

Maatschappelijke Opvang (SMO) in De Oversteek, wordt aanvankelijk goed benut. Vanaf juli 2005

wordt van deze mogelijkheid nauwelijks meer gebruik gemaakt.

. Vanaf juli 2005 vermindert het aantal dagen dat de ruimte benut wordt voor druggebruik. Novadic-

Kentron geeft als mogelijke reden o.a. het feit dat nagenoeg alle cliënten intensiever gezien en

gesproken worden in het kader van de RIOB richtlijnen (kwaliteitsverbetering methadon-

verstrekking). In deze periode maken meer cliënten gebruik van de mogelijkheden om af te kicken

in de verslavingskliniek.

. Het totale gebruik van de ruimte is in de periode april Um 15 september gedetailleerd bijgehouden.

In totaal in deze periode 768 bezoeken aan de gebruiksruimte afgelegd. Van deze zijn 523

bezoeken (68%) afgelegd door mensen die op de betreffende dag één keer naar de gebruiksruimte

gingen. Eén op de drie bezoeken komt dus van mensen die op die dag al eerder naar de

gebruiksruimte was geweest.

De veiligheid in De Oversteek

In de tijd dat het bezoek aan de gebruiksruimte echt gaat lopen, vindt sfeerverandering op De

Oversteek plaats. Het personeel is meer tijd bezig met beheer en toezicht dan met inhoudelijke

6

,/

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

SAMENVATTING, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

begeleiding. Om orde op zaken te stellen zijn extra veiligheidsmaatregelen getroffen, o.a. het

aantrekken van een veiligheidsmedewerker. Ook de routing naar de gebruiksruimte wordt anders

geregeld. Uiteindelijk wordt zelfs besloten de gebruiksruimte de gehele dag open te stellen, zodat de

rest van het gebouw gevrijwaard blijft van clandestien druggebruik of gemuit door cliënten. OGk het

druggebruik op het terrein van De Oversteek (overlast) kan hierdoor achterwege blijven.

De overlast in de omgeving van De Oversteek

De drugsgerelateerde overlast in de omgeving van De Oversteek wordt gemonitord door de politie. Uit

de gegevens in hun registratie blijkt een significante vermindering van drugsoverlast, zowel die door

burgers gemeld is als die waar agenten bij betrokken zijn. Vooral in de eerste maanden van 2005 is er

een groot verschil met de vergelijkbare periode in 2004. In de periode mei Um augustus is het verschil

wat minder pregnant.

Overlastvoorvallen in het Oversteekgebied, periodes januari tlrn augustus

50 -

40

10

0

...

5 30

0

~ 20

oe(

2004

2005

~ drugs -+ -alcohol I

Het totaal aantaloverlastvoorvallen in het Oversteekgebied is dus verminderd, doordat er minder

meldingen en incidenten van drugsoverlast zijn geweest in 2005.

Er heeft geen uitwijk van overlast plaatsgevonden: in de wat verder van De Oversteek gelegen

gebiedsdelen van Helmond is het totaal aantaloverlastvoorvallen eveneens sterk verminderd.

Uit de contacten van De Oversteek met omwonenden zijn geen ongeregeldheden bekend naar

aanleiding van de gebruiksruimte.

De geïnterviewden

Persoonlijke interviews dienen als basis voor het monitoren van de gezondheidsontwikkeling van

individuele verslaafden. De interviews moeten inzicht bieden in uitgangssituatie en ontwikkeling in het

verslavingsgedrag, de fysieke en psychische constitutie en het maatschappelijk functioneren.

a. Verslavingsgedrag

De meeste geïnterviewden gebruiken drie El vier soorten drugs, vaak ook in combinatie met alcohol. De

langstlopende verslaving is die aan hasj/wiet. Bij de helft van de geïnterviewden ging dit gelijk gepaard

met gebruik van heroïne en bij de andere helft volgde de heroïne enkele jaren later.

7

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voorverslaafden

SAMENVATTING, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

b. fysieke constitutie

De schaalscore voor de fysieke constitutie Iaat zien, dat de geïnterviewden een constitutie hebben die

ook elders bij zwaar en langdurig verslaafden geconstateerd is.

c. psychische constitutie

De schaalscore voor de psychische constitutie Iaat zien, dat de ge.interviewden een constitutie hebben

die sterk afwijkt (in negatieve zin) van de doorsnee bevolking. Het drugsgebruik leidt duidelijk niet tot

een aanhoudend betere staat van welbevinden.

d. maatschappelijk functioneren

De geïnterviewden wonen vrijwel allemaal alleen. Drie wonen her en der, zonder vaste verblijfplaats.

De sociale contacten van de geïmerviewden beperken zich hoofdzakelijk tot (elders wonende) partners

en ouders. Deze contacten vinden meestal dagelijks of om de dag plaats. De verslaafden met deze

contacten zijn ook degenen die mantelzorg of vrijwilligerswerk verrichten. Geen van hen heeft betaald

werk.

Verslaafden die niet of nauwelijks contacten onderhouden met relevante anderen, bouwen evenmin een

sociaal netwerk op via vrijwilligerswerk of via betaald werk.

Vragen naar conflicten in contacten met anderen, blijven onbeantwoord. Hetzelfde geldt voor vragen

naar illegale inkomstenverwerving.

Oordeel over de gebruiksruimte

In de weinige interviews die zijn afgenomen, wordt meestal positief gereageerd op het initiatief van de

gebruiksruimte. Aanvullende opmerkingen hebben betrekking op ongewenste voorvallen in de

gebruiksruimte (Bijv. het is niet anoniem).

De gezondheidsontwikkeling van individuele verslaafden

Bij de start van de proef met de gebruiksruimte is al gebleken, dat de gezondheidsontwikkeling van de

verslaafden niet gevolgd kan worden via analyse van anoniem te maken dossiers. De verslaafdeJ;1

blijken evenmin gemotiveerd te kunnen worden om via interviews informatie te geven over hun privé-

omstandigheden. Waarborgen over vertrouwelijke behandeling van de informatie ten spijt.

Novadic-Kentron heeft een logboek bijgehouden van de effecten van de gebruiksruimte op de interne

organisatie van De Oversteek. De hoofdlijnen hieruit zijn om de zoveel tijd telefonisch of via mail

doorgegeven aan de onderzoeker. De meest recente berichten (september 2005) houden in, dat

deelnemers aan de proef [de geïnterviewden] nog wel op De Oversteek komen voor hun dagbesteding,

maar slechts zelden drugs nemen in de gebruiksruimte.

Een aantal van de geïnterviewden gebruikt nu uitsluitend methadon, anderen gebruiken af en toe wat

bij, gebruiken nog steeds regelmatig of het gebruik is niet bekend.

Conclusie

Na één jaar ervaring met de gebruiksruimte in De Oversteek is over de te evalueren doelstellingen het

volgende te melden:

1. de gezondheidsontwikkeling

Het is niet mogelijk gebleken de gezondheidsontwikkeling van bezoekers aan de gebruiksruimte

systematisch in kaart te brengen. Er zijn wel signalen dat het bezoek aan de gebruiksruimte confrontatie

met de eigen verslaafdheid met zich meebrengt. Aan het eind van dit eerste jaar is dit voor sommigen

aanleiding voor het besluit om te stoppen met drugs en volledig over te stappen op methadon. Over

duurzame effecten van dit besluit kan op dit moment nog niets worden gezegd.

8

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

SAMENVATTING, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

2. de overlast van omwonenden van De Oversteek

Rond de 70 personen hebben drugs gebruikt in de gebruiksruimte; in de laatste 5 a 5% maand van de

evaluatieperiode is de ruimte 768 keer gebruikt. Dit heeft echter niet geleid M negatieve

overlastgevolgen.

De drugsgerelateerde overlast in de directe omgeving van De Oversteek is significant verminderd in dit

eerste jaar. Uit de politiecijfers blijkt geen uitwijk van de drugsoverlast naar de rest van Helmond.

n.b. Er is een drastische daling van geregistreerde overlastvoorvallen in geheel Helmond

geconstateerd. De politie heeft in 2005 geen bijzondere projecten, die tot verklaring van deze afname

kunnen dienen.

Aanbevelingen

De begeleidingsgroep heeft kennis genomen van de rapportage en de conclusies en komt tot de

volgende aanbevelingen:

1. Ook het tweede jaar van de proefperiode benutten om ervaringen met de gebruiksruimte op te

doen.

2. In het tweede jaar de selectiecriteria voor toelating tot de gebruiksruimte te nuanceren, in die zin dat

ook niet-overlastveroorzakers en niet-daklozen worden toegelaten als zij inwoner van Helmond zijn

en chronisch en langdurig verslaafd. Dit is een formalisering van de huidige praktijk met aspirant-

leden voor de gebruiksruimte.

3. Novadic-Kentron het voortouw laten nemen in het ontwikkelen van een andere werkwijze, dan het

afnemen van interviews, om ontwikkelingen in de gezondheid van de verslaafden te volgen.

4. De eindevaluatie te laten plaatsvinden met gebruik van de bezoekers registratie lijsten en de

registratie van overlastvoorvallen bij de politie.

9

,/ "

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

INLEIDING

1

Inleiding

In Helmond is in de afgelopen jaren een toename geconstateerd van het aantal personen met een

meervoudige verslavingsproblematiek. Dit blijkt zowel uit de rapporten van de lokale politie (zie: Nota

Integraal Veiligheidsbeleid) als de rapporten van de verslavingszorg (Jaarverslag Novadic).

De gemeentelijke taken op de gebieden van veiligheid en van volksgezondheid zijn hier in het geding.

Uit onderzoek van het Korps landelijke politiediensten (KLPD) blijkt deze groep verantwoordelijk te zijn

voor een groot deel van de ge pleegde misdrijven. Meer dan de helft van de geregistreerde actieve

veel plegers is aan drugs verslaafd.

De risico's voor de volksgezondheid hebben zowel betrekking op de verslaafden zelf, als op de

inwoners die met verslaafden geconfronteerd worden via persoonlijke contacten, rondslingerende

naalden, enzovoort.

In navolging van de praktijk in andere steden is de mogelijkheid verkend in Helmond de veiligheids- en

gezondheidsrisico's een halt toe te roepen door het vestigen van een gebruiksruimte, dat wil zeggen

een ruimte waarin het gebruik van illegale drugs onder strikte voorwaarden wordt toegestaan. Een

verslag van de bevindingen is in het voorjaar van 2004 voorgelegd aan het College, de Commissie

Samenleving en Economie (SE), de Commissie Algemene en Bestuurlijke Aangelegenheden (ABA) en

de Gemeenteraad, in de vorm van een Nota Gebruiksruimte 1.

Nota Gebruiksruimte

In de Nota Gebruiksruimte staan doel, doelgroep en opzet van een gebruiksruimte in Helmond

beschreven.

Het doel van de gebruiksruimte is overlastbestrijding en stabilisatie van illegaal druggebruik; tegengaan

van illegaal druggebruik in de openbare ruimte; beperking van de gezondheidsschade en preventie van

infectieziekten.

.

De gebruiksruimte is alleen bedoeld voor inwoners van Helmond.

De doelgroepleden staan in elk geval geregistreerd als cliënt van Novadic als chronisch en

langdurig verslaafd. Zij behoren tot de potentiële veel plegers en overlastveroorzakers, hebben geen

dagbesteding of zijn dak-/thuisloos.

Er wordt in samenwerking met de politie een veiligheidsprotocolopgesteld dat de

veiligheidsbeleving van zowel de bezoekers als de medewerkers van Novadic voldoende

waarborgt.

.

.

De inhoudelijke onderbouwing van het nut van een gebruiksruimte komt van de Stichting Novadic-

Kentron. Deze stichting is in de hele provincie Noord-Brabant de officiële instantie voor de

verslavingszorg. Zij heeft elders in de provincie al ervaring opgedaan met gebruiksruimten en is ervan

overtuigd dat zij met deze werkwijze in twee jaar tijds de overlast in de vorm van harddrugsgebruik kan

terugdringen en de gezondheidsschade als gevolg van het onveilig en onhygiënisch gebruiken van

drugs kan doen afnemen.

Novadic-Kentron ziet in de gebruiksruimte een onmisbare schakel voor de 24-uurs-opvang in De

Oversteek te Helmond: een deel van de cliënten van de dagopvang (Novadic-Kentron) en de

nachtopvang (SMO) is verslaafd aan alcohol en/of drugs. In deze opvangruimten mag echter geen

consumptie van alcohol of drugs plaatsvinden. De cliënten van de 24-uurs-opvang zullen buiten de deur

in hun verslavingsbehoefte moeten voorzien. In de praktijk is dat dus praktisch op de stoep van De

Oversteek of in portieken in de onmiddellijke omgeving. Een gebruiksruimte kan hier soelaas bieden.

I Nota Gebruiksruimte, aangeboden aan B&W vergadering 27 januari 2004 en aan de Gemeenteraad vergadering

van 2 maart 2004.

11

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

INLEIDING

Onderzoeksopdracht

Maart 2004 heeft de gemeenteraad ingestemd met een uitbreiding van het hulpverleningsaanbod aan

drugsverslaafden. Het besluit houdt in, dat een gebruiksruimte wordt gevestigd voor een experimentele

periode van twee jaar. Zij wordt ruimtelijk ondergebracht in De Oversteek en is geschikt voor gebruik

door 15 - 25 personen.

Naar aanleiding van de discussies in de Commissie Samenleving en Economie (SE) en in de

Commissie Algemene en Bestuurlijke Aangelegenheden (ABA) heeft de raad als voorwaarde gesteld,

dat na een jaar een tussenevaluatie wordt gehouden.

De evaluatie moet duidelijk maken of en in hoeverre de stichting Novadic-Kentron waarmaakt, dat

inderdaad de overlast door en de gezondheidsschade bij de harddrugsverslaafden afneemt.

1. Neemt de drugsgerelateerde overlast in de onmiddellijke omgeving van De Oversteek af?

2. Neemt de gezondheidsschade bij de harddrugsverslaafden af?

De Oversteek ligt praktisch op het snijpunt van de drie subbuurten Zuidende, Citygebied en

Stations buurt. In de politie registratie zijn deze subbuurten aangeduid met de codes 012,010 en 041.

Tezamen vormen deze drie subbuurten het gebied 'Oversteek e.o.'.

"de Oversteek"

Locatie en overlast-actieradius

Helmond-Totaal

Helmond-Centrum

&I Oversteek en omgeving

12

..-

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

INLEIDING

Opbouw van het verslag

Deze rapportage is als volgt opgebouwd:

.

Samenvatting en conclusies: in het kort wordt besproken wat is onderzocht, welke methode er

gebruikt is en tot welke resultaten dit geleid heeft

Hoofdstuk 2: Opzet en verantwoording onderzoek: de beschrijving en de verantwoording van de

gekozen onderzoeksmethode komt hier aan de orde

Hoofdstuk 3: Opzet en voorgangsmaatregelen van de gebruiksruimte: in dit hoofdstuk worden

de maatregelen beschreven die gedurende het project zijn genomen, c.q. aangepast en die van

belang zijn voor de evaluatie

Hoofdstuk 4: Het feitelijk gebruik van de gebruiksruimte: verslag van het gebruik op basis van

de presentielijsten die zijn bijgehouden door medewerkers van De Oversteek

Hoofdstuk 5: Drugsoverlast in de openbare ruimte: de feitelijke ontwikkeling van de

geregistreerde overlast, op basis van de registratie van meldingen en incidenten bij de lokale politie

Hoofdstuk 6: Gezondheid en ander welbevinden van verslaafden: de uiteindelijke resultaten van

de enquête worden in dit hoofdstuk besproken

.

.

.

.

.

Tot slot wordt in bijlagen de samenstelling en taakverdeling van de werkgroep beschreven; de

gedragsregels in de gebruiksruimte na de aanpassing in maart 2005; het vragenformulier dat gebruikt is

bij de enquête en informatie over enige drugs en hun werking.

13

Gemeente Helmond' GehruiksrlJimte voor verslaafden

HOOFDSTUK 2' OPZET EN VFRAN1WOORDING

2

Opzet en verantwoording van het onderzoek

De evaluatie is primair gericht op de deelnemers aan het experiment en gaat over de vraag, of het echt in

hun belang is dat een inpandige gebruiksruimte gecreëerd wordt in De Oversteek. Een tweede

aandachtspunt in de evaluatie is de ontwikkeling van overlast en criminaliteit in de directe omgeving van De

Oversteek. Tot slot wordt de interferentie met de reguliere activiteiten van De Oversteek gevolgd. De

evaluatie wordt uitgevoerd in opdracht van de gemeenteraad.

De aanpak van de evaluatie is ontwikkeld door een werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van

Politie, GGD, Novadic-Kentron en Gemeente. Ook de taakverdeling in de uitvoering van de evaluatie is hier

besproken.

De gebruiksruimte is in de loop van 2004 ingericht en in september van dat jaar officieel in gebruik genomen.

Eind augustus / begin september 2005 sluit derhalve de dataverzameling ten behoeve van het

evaluatieverslag.

Selectiecriteria deelnemers

De deelnemers worden geselecteerd door Novadic-Kentron. 'De selectie van deelnemers vindt plaats op

basis van kort dossieronderzoek naar verslavingshistorie en aard van het middelengebruik door de arts enlof

verpleegkundige. '

Selectiecriteria zijn onder meer:

. Cliënt moet overlast veroorzaken

. Cliënt moet dakloos zijn

. Cliënt moet regelmatig in de buurt verblijven

. Cliënt moet geregistreerd zijn bij Novadic-Kentron

. Cliënt moet in slechte lichamelijke en geestelijke conditie verkeren

. Cliënt moet ingeschreven staan in Helmond

. Cliënt moet in het bezit zijn van drugs bij het betreden van de huiskamer

. Cliënt moet beschikken over een toelatingspasje

. Cliënt moet een contract m.b.t. de huisregels hebben getekend

. Cliënt moet een aansprakelijkheidsverklaring hebben getekend. In deze verklaring wordt bepaald dat de

bezoeker zelf de volle verantwoording draagt voor de risico's van het gebruik van drugs.

Registratie van het gebruik van de gebruiksruimte

Medewerkers van De Oversteek die toezicht houden op de cliënten die in de gebruiksruimte hun drugs

gebruiken, zullen de aanwezigheid op individuele basis van de deelnemers registreren.

Onderzoek naar ontwikkelingen bij de deelnemers

Voor het evalueren van ontwikkelingen bij individuele deelnemers zijn gegevens nodig die op

persoonsniveau worden bijgehouden. Voor het verkrijgen van deze informatie wordt gekozen voor

persoonlijke interviews met de kandidaten.

De interviews en de vervolg interviews zijn essentieel voor het verkrijgen van de informatie die de raad

relevant vindt ter evaluatie van de voorlopige status van de ruimte. De betreffende informatie is namelijk

niet beschikbaar in (voor onderzoek anoniem te maken) patiëntendossiers.

.

Om medewerking te stimuleren voor het start-interview, krijgt iedere deelnemer een incentive in de

vorm van pizza.

15

Gemeente Helmond! Gehruiksruimte voor verslaafden

HOOFDSTUK ? OPZET EN VFRANTWOORDING

.

Om medewerking te stimuleren voor het vervolg-interview geeft een interview toegangsrecht voor 1'2

jaar; daarna moet in principe het volgende interview worden gedaan. Verder geldt ook hier de

incentive in de vorm van pizza.

De interviews zullen worden afgenomen door deskundige medewerkers van Novadic-Kentron, die op

andere locaties dan De Oversteek werkzaam zijn.

De vragenlijst die gebruikt wordt bij de interviews bestaat uit een selectie van de onderwerpen die

gangbaar bij onderzoek onder verslaafden. De onderWerpen die in de evaluatie worden meegenomen

zijn:

1) lichamelijke gezondheidstoestand

2) geestelijke gezondheidstoestand

3) het sociale functioneren

4) maatschappelijke integratie

5) andere verslavingen

6) aantal criminele activiteiten en ander illegaal gedrag

7) overlast in de openbare ruimte

Selectiecriteria onderzoeksinstrument

De basis voor deze onderwerpenlijst is de Europ-Asi. Zij sluit zeer nauw aan bij de algemene visie dat

verslavingsproblematiek mulidimensioneel bepaald is. De Europ-Asi is echter niet geschikt voor interviews in

een inloopcentrum als De Oversteek. Daarvoor is de lijst gewoon te lang en te gedetailleerd. Een

engelstalige verkorte versie van de Europ-Asi is gevonden in de Maudsley Addiction Profile die juist

ontwikkeld is voor vergelijkbare behandel centra als De Oversteek.

Voor de vertaling naar een Nederlandse versie hiervan is zoveel mogelijk aangesloten bij de terminologie in

de officiële Nederlandse vertaling van de Europ-Asi. Vervolgens zijn in overleg met Novadic-Kentron enkele

vragen aangepast voor gebruik bij deze evaluatie. De aldus ontstane vragenlijst staat in de bijlage.

Onderzoek naar drugsoverlast

Het onderzoek naar de ontwikkeling van drugsoverlast ten gevolge van het creëren van een

gebruiksruimte in De Oversteek, zal gebeuren op basis van politiegegevens die geregistreerd worden in

G.LD.S.

De Oversteek ligt praktisch op het snijpunt van de drie subbuurten Zuidende, Citygebied en

Stationsbuurt. In de politieregistratie zijn deze subbuurten aangeduid met de codes 012, 010 en

041.T ezamen vormen deze drie subbuurten het gebied 'Oversteek e.o.'

Werkwijze

Bij de politie wordt het aantal incidenten en meldingen opgevraagd die te maken hebben met

drugsoverlast. In G.LD.S. gaat het dan om de code 553 Overlast van / door drugs / medicijnen.

Deze aantallen worden op maandbasis opgevraagd voor het Oversteekgebied, overig centrum en

overig Helmond. Cijfers voor de totale gemeente Helmond worden verkregen door optelling van deze

drie gebieden. De ontwikkelingen in deze aantallen in de periode voorafgaand en na de start van de

gebruiksruimte vormen de basis voor de analyse van de ontwikkeling in drugsoverlast.

Naast het invoeren van een gebruiksruimte kunnen andere maatschappelijke ontwikkelingen effect

hebben op de overlast of overlastregistratie (w.o. het effect van extra politieprioriteit op het

aandachtspunt overlast).

Om een zo zuiver mogelijk zicht te krijgen op het effect van de gebruiksruimte, wordt de ontwikkeling

van de overlast van I door dronkenschap ook bijgehouden. Deze kan dan op enigerlei wijze als

referentie dienen.

16

" '

Gemeente Helmond! Gebmiksruimte voor verslaafden

HOOFDSTUK 3. OPZET FN VOORTGANGSMAATREGFI EN

3

Opzet en voortgangsmaatregelen van de gebruiksruimte

De vorm van hulpverlening die plaatsvindt in De Oversteek, heeft directe invloed op de voortgang van

het experiment met de gebruiksruimte en bepaalt de mogelijkheden tot gegevensverzameling voor de

evaluatie. Novadic-Kentron heeft een logboek bijgehouden van de effecten van de gebruiksruimte.

Citaten hieruit zijn in gearceerde tekstblokken opgenomen in dit verslag.

Novadic-Kentron biedt zowel klinische zorg als laagdrempelige hulpverlening. De Oversteek in

Helmond is een laagdrempelige voorziening met een duidelijk zorg/welzijn - aanbod: huiskamer,

dagbesteding, budgethulpverlening en doelgroepgerichte gebruiksartikelen. De cliënten zijn alcohol-

en drugsverslaafden. Bij de doelgroepgerichte benodigdheden die verkrijgbaar zijn, gaat het vooral om

schone spuiten.

1. Maatregelen bij de start van de gebruiksruimte

De keuze voor een inpandige gebruiksruimte brengt een aantal veranderingen mee voor de tot dan

gangbare gewoonten in De Oversteek:

Aanpassing huisregels

In De Oversteek mag geen consumptie van alcohol of drugs plaatsvinden. Inhoudelijk betekent het

inrichten van een gebruiksruimte dus een radicale omslag van de huisregels van De Oversteek. Op de

locatie zal namelijk een ruimte worden ingericht waar cliënten drugs kunnen gebruiken.

Voor de huiskamer en andere open toegankelijke ruimten inDe Oversteek blijven de oude huisregels

gelden, inclusief de regel dat gebruik van alcohol en drugs niet zijn toegestaan.

Voor de gebruiksruimte zal een aanvullend protocol 'huisregels' worden opgesteld (zie Bijlage)

Camerabewaking

De gebruiksruimte heeft een eigen toegangsdeur onder camerabewaking, zodat alleen degenen die

Novadic-Kentron heeft geaccepteerd van de ruimte gebruik kunnen maken. Er zijn vier plaatsen

ingericht, voor gelijktijdig gebruik door vier personen. In de gebruiksruimte zelf vindt eveneens

cameratoezicht plaats.

Afstemming dossiervorming

De laagdrempeligheid van De Oversteek brengt met zich mee, dat er geen dossiers worden

bijgehouden die geschikt zijn om de onderlinge vergelijkingen te trekken die nodig zijn voor de

evaluatie. In beperkte vorm zal dergelijke afstemming toch ingevoerd worden, voorzover nodig voor de

evaluatie.

. Halfjaarlijks zullen medewerkers van Novadic-Kentron die hun werkplek niet op De Oversteek

hebben, via interviews ontwikkelingen bij de deelnemers in kaart brengen.

. Medewerkers van De Oversteek zullen in deze proefperiode in elk geval bijhouden, wanneer welke

deelnemer inderdaad gebruik maakt van de gebruiksruimte.

2. Voortgangsmaatregelen

Tijdens de eerste maanden loopt het project zoals van te voren was gepland, zij het met wat weinig

animo onder de cliënten voor het proefproject gebruiksruimte. Vanaf januari 2005 worden maatregelen

aangepast over de openingstijden, de beveiliging en de toelatingsregels. Deze hebben hun weerslag op

het verzamelen van gegevens voor de evaluatie, zowel wat betreft de registratie van de aanwezigheid

in de gebruiksruimte als de bereidheid om mee te werken aan de interviews.

17

Gemeente Helmond! GebrtJiksrtlimte voor verslaafden

HOOFOSTUK 3. OP7FT FN VOORTGANGSMAATRFGEI FN

a) Extra openstelling van de gebruiksruimte

De aanloopperiode wordt gekenmerkt door enkele opstartproblemen en veel wantrouwen onder de

cliënten over de garanties ten aanzien van de privacy. Door deze aanloopproblemen zijn de

presentielijsten door het personeel niet altijd even nauwgezet bijgehouden.

Vanaf januari is er een extra openstellinq van 08.30 - 09.00 uur, aansluitend op de nachtopvang. Alleen

de cliënten die gebruik maken van nachtopvang krijgen de mogelijkheid om van deze extra openstelling

gebruik te maken.

Evaluatiegegevens

Vanaf januari komt het aantal 'experiment-deelnemers' dat gebruik maakt van de gebruiksruimte in

De Oversteek op 6 EI 8 personen per dag.

. Vanaf januari 2005 houden medewerkers van De Oversteek presentielijsten bij.

. Zowel in januari als in februari blijkt het 1 x nodig om een persoon de toegang tot De Oversteek te

ontzeggen

. In februari vindt 1 x een situatie van overdosis plaats

b) Veiligheid

Vanaf dat de gebruiksruimte wat 'vertrouwder' deel uitmaakt van De Oversteek, zien de medewerkers

een verandering optreden. In maart neemt het aantal cliënten dat gebruik wil maken van de

gebruiksruimte toe. Andere veranderingen betreffen de sfeer in De Oversteek: er moet streng worden

opgetreden tegen pogingen om de huisregels op te rekken (in het bijzonder pogingen om te dealen).

.

Het blijkt nodig om extra mensen in te huren voor de beveiliging.

Ook worden de huisregels voor de cliënten van de gebruiksruimte aangepast (bijlage 2)

.

Evaluatiegegevens

De Oversteek vraagt in maart 2005 een nieuwe set interviewformulieren aan, zodat meer mensen

kunnen worden toegelaten tot de gebruiksruimte. In de proefperiode is de toegang tot de gebruiksruimte

namelijk beperkt tot degenen die meewerken aan de gegevensverzameling voor de evaluatie.

Voor het verzamelen van gegevens voor de evaluatie zijn er ook andere gevolgen.

. Medewerkers van De Oversteek houden geen aanwezigheidslijsten bij in maart

. Cliënten van De Oversteek die potentieel voor de gebruiksruimte zijn, protesteren sterk tegen de

verplicht gestelde interviews

18

Gemeente Helmond! Gebrllik~ruimte voor ver~la;:!fden

HOOFDSTUK 3' OPZFT FN VOORTGANGSMAATREGELEN

c) Versoepeling toelatingsregels

In april neemt het aantal bezoekers toe naar 10 a 12 per dag, met uitschieters van dagen met 17 of 18

bezoekers. Het aantal cliënten dat voldoet aan de voorwaarde om gegevens te verstrekken voor de

evaluatie van de proefperiode (via interviews) is echter nog steeds hetzelfde als in begin januari,

namelijk 11 personen.

Hieruit is af te leiden, dat ook cliënten worden toegelaten die niet bereid zijn mee te werken aan de

interviews voor de evaluatie.

Aspirant-deelnemers

Het blijkt voor medewerkers van De Oversteek erg lastig te zijn, om de experiment-status van de

gebruiksruimte acceptabel te maken voor hun cliënten. Op een gegeven moment is dan ook besloten

om aan cliënten de toegang tot de gebruiksruimte toe te staan als aspirant-deelnemer aan het

experiment.

Het gaat dan nog steeds om mensen die aan de selectiecriteria voldoen, dus onder meer inwoner van

Helmond, ingeschreven als cliënt bij Novadic-Kentron enz 1. Het enige verschil met de 'echte'

experiment-deelnemers is dus, de bereidheid om middels interviews informatie te geven over het

drugsgebruik, de gezondheid en het maatschappelijk functioneren. En door middel van

vervolginterviews te helpen onderzoeken, of enige verandering is opgetreden in deze drie aspecten

van hun leven.

De achterliggende gedachte bij deze constructie is, om na enige ervaring met de gebruiksruimte een

beslismoment in te bouwen voor de keuze dat de aspiranten volledig deelnemen aan het experiment,

of tot nader order geen gebruik meer maken van de gebruiksruimte.

Evaluatiegegevens

De afspraak met Novadic-Kentron was, dat toegang tot de gebruiksruimte zonder medewerking aan

de interviews in deze fase niet wordt toegestaan. De belangrijkste reden hiervoor is, dat medewerking

aan interviews en zeker aan vervolginterviews niet kan worden afgedwongen. Nu cliënten worden

toegelaten zonder medewerking aan de interviews, zal het zeer moeilijk worden om ze alsnog te

motiveren de interviews te laten afnemen. De verwachting is, dat ook het verkrijgen van

vervolginterviews met degenen die wel aan de startinterviews hebben meegedaan, ernstig bemoeilijkt

zal worden.

.

Begin april is er een grote toe stroom van cliënten die geen interview hebben laten afnemen;

Gemiddeld zijn er 12 a 14 bezoekers per dag, met uitschieters van dagen waarop 23 of 24

personen komen die één keer of vaker gebruik maken van de ruimte;

Eind april staan de eerste vervolg-interviews gepland: geen enkele deelnemer is bereid hieraan

mee te werken.

.

.

3. Openingsdagen en openingstijden

In januari en februari wordt de gebruiksruimte bezocht op alle openingsdagen. In maart vindt geen

registratie plaats. In de maanden april, mei en juni wordt bijna elke openingsdag in de gebruiksruimte

benut door cliënten. Vanaf juli 2005 wordt minder gebruikt gemaakt van de ruimte. Dit hangt mede

samen met een verhoogde motivatie om van de verslaving af te komen (zie onder 5).

In deze periode wordt de openingstijd verder verruimd.

1 Zie hoofdstuk 2 'Opzet en verantwoording van het onderzoek' .

19

Gemeente Helmond/ Gehrlliksruimte voor versl

HOOFDSTIJK 3' OP7FT FN VOORTGANGSMAATREGEl FN

4. Ontbreken van (vervolg)interviews

Het aantal cliënten dat meedoet aan de interviews wordt eind mei, begin juni uitgebreid met drie

personen. In totaal zijn er te langen leste dan toch 14 cliënten die bereid zijn in elk geval de gegevens

voor het start-interview te verstrekken.

Tegelijkertijd blijft het een probleem, om ontwikkelingen te volgen aan de hand van vervolginterviews.

Het blijkt niet te lukken om de cliënten te motiveren om aan vervolginterviews mee te doen. Slechts met

twee deelnemers aan het experiment zijn dus vervolg interviews geweest.

5. Afkick-motivatie door sociale controle in de gebruiksruimte

In Helmond heeft zich een totnutoe ongekend effect van de gebruiksruimte voorgedaan. De groep kent

elkaar intussen door en door en oefent grote sociale controle op elkaar uit. Dit uit zich onder meer in

gêne voor te grote afhankelijkheid van drugs (als je door medegebruikers te vaak in de ruimte

gesignaleerd wordt). Ook motiveert deze sociale controle tot hernieuwde pogingen om los te geraken

van de drugsverslaving.

20

Gf!mf!f!ntf! Hf!lmondl Gf!brlliksnJimtf! voor vf!rslaafdf!n

HOOFDSTlIK 4. HET FFITEIIJK GFRRlIlK VAN DE RlIlMTE

4

Het feitelijk gebruik van de gebruiksruimte

In de periode april - september hebben medewerkers van De Oversteek dagelijks een presentielijst

bijgehouden van de bezoekers. Op basis van deze lijsten kan het volgende worden vastgesteld:

1. Het aantal bezoekers van de gebruiksruimte ligt veel hoger dan het aantal deelnemers aan het

experiment doet vermoeden.

2. Opvallend is, dat het bezoek aan de ruimte niet gelijkmatig over de periode verdeeld is.

Groot aantal bezoekers

Vanaf januari 2005 komen dagelijks gemiddeld 6 a 8 personen naar de gebruiksruimte. Vanaf april

worden gedetailleerde lijsten bijgehouden, waarin dagdeel en frequentie per dag worden bijgehouden

per bezoeker aan de gebruiksruimte.

Uit deze daglijsten uit de periode april - 15 september blijkt, dat in totaal 66 cliënten van De

Oversteek in de gebruiksruimte hun drugs hebben gebruikt. Dit is beduidend meer dan was

afgesproken bij de start van het experiment.

Rond de jaarwisseling 2004/2005 is met elf personen overeenstemming dat zij voldoen aan de

selectiecriteria en dat zij bereid zijn om mee te doen aan het 'experiment gebruiksruimte'. De

toestemming tot het installeren van een gebruiksruimte heeft een voorlopig karakter, tot meer

duidelijkheid is over de gevolgen voor overlast en de gezondheid van de cliënten. Het totaal van 66

zwaarverslaafde personen die de gebruiksruimte bezochten in de periode april - september 2005 geeft

aan, dat er in elk geval 55 aspirant-deelnemers 1 aan het experiment waren. Van deze hebben er drie

eind mei/begin juni alsnog meegedaan aan het start-interview.

Gebruik van de ruimte

De ruimte is in wisselende mate van intensiteit gebruikt door de bezoekers. Sommigen komen bijna

dagelijks, soms zelfs vaker per dag. Anderen komen zo nu en dan. In de periode april - september is in

totaal 768 keer druQs gebruikt in deze ruimte, door deelnemers en aspirant-deelnemers aan het

experiment.

8 totaal ebroik

* In de maanden juli,

augustus en september

is de ruimte gewoon

opengesteld. De ruimte

is in deze maanden

minder bezocht.

1 Zie hoofdstuk 3 'Opzet en voortgangsmaatregelen van de gebruiksruimte'.

21

Gp.mp.p.otp. Hp.lmoorlf Gp.bruiksruimtp. voor vp.rsl,mfrlp.o

HOOFDSTlJK 4. HFT FFITFIIJK GERRlIIK VAN DF RlJlMTF

Bezoeksconunuffeff

Door de toegangsselectie door Novadic-Kentron kunnen we er van uitgaan, dat de (aspirant-)

deelnemers al langere tijd op De Oversteek komen. Deze 'oud-gedienden' konden in principe, zeker

na het accepteren van het aspirant-deelnemerschap, gebruik maken van de ruimte gedurênde de hele

periode dat er presentielijsten zijn bijgehouden.

Van de totaal 66 bezoekers in deze waarnemingsperiade maakt in april 2005 de helft gebruik van de

ruimte. In mei en juni komen er nog eens 10, resp. 14 nieuwe bezoekers bij. In de maanden juli-

augustus-september komt nog een enkele bezoeker die vanaf april niet eerder in de gebruiksruimte was

geweest.

Van de 37 personen die in april in de gebruiksruimte komen, gaan in mei 25 personen nog steeds

{minimaal 1 keer) naar de ruimte.

. Voor 12 personen die in april kwamen, is de gebruiksruimte in mei niet meer voldoende

interessant. Twee hiervan komen in juni nog {minimaal 1 keer) naar de gebruiksruimte, de andere

tien komen ook in juni niet terug. De reden hiervoor is in dit onderzoek helaas niet bekend.

. Van de 10 personen die in mei voor het eerst sinds april naar de gebruiksruimte komen, komen er

4 ook {minimaal 1 keer) in juni terug; voor 6 personen is de ruimte in de aansluitende maand niet

interessant.

Ook de personen die in de maanden daarna voor het eerst sinds april naar de gebruiksruimte gaan,

gebruiken de ruimte duidelijk niet als hun enige plek om drugs tot zich te nemen.

Van de elf personen die rond de jaarwisseling al aan het experiment meedoen, komen er in elk geval

acht minimaal eens per maand naar de gebruiksruimte in deze. In augustus zijn er uit deze groep nog

vijf over.

Bezoekers aan de gebruiksruimte naar bezoekscontinuïteit, april - sept 2005

Bezoekmaanden

April Mei Juni Juli* Augustus*

September*

Start bezoek

April

Mei

Juni

Juli

Augustus

September

22

2

6

9

2

1

5

0

1

0

0

maand

overgeslagen

n.v.t.

n.v.t.

2

4

2

7

Totaal

bezoekers

37

35

43

36

15

15

* De

is één of twee weken minder vaak bezocht, of het bezoek is niet geregistreerd

Nieuwe bezoekers gebruiksruimte

De daGen

In de eerste maanden waarin de presentielijsten zijn bijgehouden, loopt het gebruik vrijwel gelijk op met

de openingsdagen. In juli en augustus zien we een (dramatische) daling van het aantal dagen dat

cliënten gebruik maken van de ruimte. In de laatste week van juli en de eerste twee weken van

augustus staat er geen bezoek aan de gebruiksruimte geregistreerd. In september is de gegevens-

verzameling afgesloten op de 156 van de maand.

In totaal zijn tussen 1 april en 15 september drie op de vier openingsdagen benut door de cliënten.

22

",-'

Gemeente Helmond! Gehrlliksruimte voor verslarIfden

HOOFDSTlJK 4' HET FEITEliJK GEBRlJIK VAN DF RlJlMTE

Gebruik van de ruimte ten 0 zichte van de 0

25T- ---

I -

- - openingsdagen

,

i

201- - -

-0 I

C I

! 15l- - -- - - - - - -- - - - - - - - - ;:i;e~~k ~-e~~~~

Cl. I

C i

t 10 r - - --- - - - - -- -- -- -- - - - -- -- - -- -- -- - - - - - -- -- - - - - --

i

5~- --

I

0 L~___-

april

mei

juni

juli

augustus

september

Gebruik van de daGdelen

De ruimte heeft op werdagen drie periodes waarin de ruimte toegankelijk is. Dat is in de ochtend (8.3Ou

- 9.oou), rond koffietijd (11.oou -12.oou) en in de middag (13.3Ou -16.oou). Zowel in de drukbezochte

dagen als in de weinigbezochte dagen is de periode tussen 11 en 12 uur het vaakst gebruikt.

.

De 'koffietijd' wordt in elke maand het vaakst gebruikt door de cliënten.

In de zomermaanden is de ochtend gelegenheid nauwelijks in gebruik geweest.

.

De ochtend gelegenheid is in principe bedoeld voor de verslaafden die overnachten bij de ruimten van

SMO in De Oversteek. In ondertaande figuur wordt duidelijk, dat de ochtenden in de zomermaanden

wat dat betreft minder in trek zijn.

Gebruik van de ruimte: da delen per maand, april - september 2005

18

16

14

12

10

8

6

4

2

0

april

mei

juni

juli

augustus

september

23

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor verslaafden

HOOFDSTUK 4' HET FEITEliJK GEBRUIK VAN DE RIJlMTF

Gebruik van de ofJenstellinq

De cliënten verschillen in hun mate van bezoek aan de gebruiksruimte tussen heel intensieftot heel

sporadisch bezoek. Dit geldt zowel voor de officiële deelnemers aan de proef (degenen die in elk

geval meegedaan hebben met het start-interview) als voor de aspirant-deelnemers. -

Bij de officiële deelnemers zijn de verschillen in intensiteit wel geringer. Onder de officiële deelnemers

hebben 5 op de 14 minder dan tien dagen gebruik gemaakt van de ruimte (grofweg één op de drie).

Onder de aspirant-deelnemers gaat het om 35 op de 52 (grofweg twee op de drie).

Bezoekers van de ruimte naar aantal dagen*, april - september 2005

Alle personen W.v.

met interview aspiranten

Gebruik van de ruimte

60 dagen of meer 1 0 1

40 tot 60 dagen 3 2 1

20 tot 40 dagen 7 3 4

10 tot 20 dagen 15 4 11

minder dan 10 dagen 40 5 35

totaal 66 14 52

* op een totaal van 89 registratiedagen.

24

" '

Gemeente Helmond! GebruiksnJimte voor verslaafden

HOOFDSTUK 5' ORlJGSOVERLAST IN OF: OPENBARE RlJlMTE

5

Drugsoverlast in de openbare ruimte

Eén van de doelstellingen bij het inrichten van een gebruiksruimte in De Oversteek is het

verminderen van overlast in de openbare ruimte, die rechtstreeks verbonden is met drugsgebruik.

Eén van de aandachtspunten in de evaluatie is dan ook, de ontwikkelingen van deze

drugsgerelateerde overlast te volgen. De gegevens die ten grondslag liggen aan de evaluatie,

zijn de meldingen en incidenten die door de lokale politie worden geregistreerd.

1. Overlast in het Oversteekgebied

Het Oversteekgebied bestaat uit de subbuurten Zuidende, Citygebied en Stations buurt. Het

gebouw De Oversteek ligt praktisch op het kruispunt van deze drie subbuurten. Als de politie

meldingen krijgt van overlast, worden deze geregistreerd in het data-informatie-systeem van de

politie (uiteraard waar nodig gevolgd door aktie). Incidenten waarbij de politie direct aanwezig is,

worden op dezelfde wijze opgeslagen in dit systeem.

2003 - 2004

De gebruiksruimte is september 2004 officieel in gebruik genomen. In de periode september-

december 2004 is het aantal meldingen wat hoger dan in de vergelijkbare periode in 2003. Het

aantal drugsgerelateerde meldingen neemt op vergelijkbare manier toe als het aantal

alcoholgerelateerde meldingen.

2004 - 2005

De waarnemingsperiode in 2005 beslaat de maanden januari Um augustus. Deze kunnen dan

ook worden vergeleken met dezelfde periode in 2004 (zie grafiek).

. Het aantal meldingen en incidenten dat betrekking heeft op alcoholgerelateerde overlast, is in

beide jaren vergelijkbaar.

. Het aantal meldingen en incidenten dat betrekking heeft op drugsgerelateerde overlast, is in

2005 significant lager dan in de vergelijkbare periode in 2004.

Overlastvoorvallen in het Oversteekgebied, periodes januari tlm augustus

50

40

10

0

] 30

"0

~ 20

oe:(

2004

2005

,-,

: . drugs -+ -alcohol:

,--

De gebruiksruimte heeft dus in elk geval niet geleid tot toename van overlastvoorvallen die te

maken hebben met drugsgebruik. De lager aantallen incidenten en meldingen hebben in elk

geval niet te maken met enigerlei andere redenen voor verminderde registratie, want de

25

Gemeente Helmond! Gebruiksrllimte voor verslaafden

HOOFDSTUK 5. DRLJGSOVFRI AST IN DE OPENRARE RUIMTE

alcoholgerelateerde overlast die in 2005 geregistreerd is komt overeen met het aantal dat in 2004

is geregistreerd voor de periode van januari tot en met september.

Doordat het aantal drugsgerelateerde overlastvoorvallen sterk is gedaald, onder gelijkblijvende

aantallen alcoholgerelateerde overdracht, is de totale overlast in het Oversteekgebied gedaald.

2. Uitwijk van overlast naar andere gebieden

De overlast in de politieafdeling Helmond Centrum, voorzover niet behorend tot het Oversteek-

gebied, is in 2005 gelijk aan die in 2004. Dit geeft aan, dat

. de overlast niet is uitgeweken naar andere subbuurten in Helmond Centrum.

. het totaal aan overlast in Helmond Centrum is gedaald

Drugsgerelateerde overlast naar gebied: Meldingen EN Incidenten

Meldingen Incidenten Totaal overlast

2004 2005 2004 2005 2004 2005

code OMSCHRIJVING jan- jan- jan- jan- jan- jan-

VAN DE OVERLAST aug aug aug aug aug aug

GEBIED

Oversteekgebied 553 Overlast van/door 18 5 27 10 45 15

drugs/medicijnen

Oversteekgebied 552 Overlast van/door + 12 ~ 17 17 29 26

dronkenschap

Oversteekgebied 2.1.1. Drugs/drankoverlast totaal 30 14 44 27 74 41

Overig Helmond Centrum 2.1.1. Drugs/drankoverlast totaal + 77 43 106 73 183 11Q

Totaal Helmond Centrum 2.1.1. Drugs/drankoverlast 107 57 150 100 257 157

Overig Helmond 2.1.1. Drugs/drankoverlast + 44 37 62 60 106 97

Helmond Totaal 2.1.1. Drugs/drankoverlast 151 94 212 160 363 254

Bron: Politie Helmond.

Ook in de politieafdelingen Helmond Oost en Helmond West is een sterke afname te zien van de

geregistreerde overlast. In totaal Helmond is de geregistreerde overlast afgenomen in deze

periode afgenomen van 363 voorvallen in 2004 naar 254 voorvallen in 2005.

26

Gemeente Helmond! Gebn"JiksrlJimte voor verslaafden

HOOFDSTUK 6 GEZONDHEID EN ANDFR WFI RFVINDEN

6

Gezondheid en ander welbevinden van verslaafden-

De informatie in dit hoofdstuk is gebaseerd op de beantwoording van de enquête. Dit deel van de

rapportage is in mei 2005 samengesteld, de drie nakomende start-interviews en de twee vervolg-

interviews zijn hierin niet verwerkt. De rapportage is dus gebaseerd op 11 interviews. Desalniettemin

geeft het verslag een indruk van de cliënten die volgens Novadic-Kentron als representatief kan

worden beschouwd voor de totale doelgroep, althans daar waar het de vaste bezoekers van De

Oversteek betreft.

Deelnemers

Tussen september 2004 en september 2005 hebben in totaal minimaal 66 cliënten toegang gekregen

tot de gebruiksruimte. Van 11 hiervan staan gegevens opgenomen in de monitor (zie bijlage). Dit

tekstuele verslag heeft betrekking op degenen die in de eerste maanden dat de gebruiksruimte

functioneerde hebben meegewerkt aan het interview.

Aantal

In de periode september - december 2004 hebben tien verslaafden meegewerkt aan een interview.

Hiermee is hun deelname aan het experiment van de gebruiksruimte officieel gemaakt. Kort na de

jaarwisseling heeft zich nog een kahdidaat gemeld; in de verslaglegging wordt rekening gehouden met

elf personen.

Spreiding in toeloop

De kandidaten voor de gebruiksruimte hebben zich zeer geleidelijk aan gemeld. In de eerste maand

blijkt geen enkele kandidaat zodanige interesse te hebben. In de tweede helft van oktober melden zich

de eerste drie kandidaten. Daarna blijft het stil tot medio november zich weer twee kandidaten

aanmelden. Verspreid over de maand december melden zich de volgend vijf deelnemers. De laatste

persoon in deze verslag periode doet begin januari mee aan het interview.

Grafiek "1-

Toeloop van deelnemers in de aanloopperiode van het: experiment:

10

1

9

8

7

6

5

4

3

2

0

SEPTEMBER

OKTOBER

NOVEMBER

DECEMBER

27

Gemeente Helmond! Gebnlik~rllimte voor ver~laafden

HOOFDSTIJK 6 GEZONDHEID EN ANDER WELBFVINDFN

1. Verslavingsgedrag

De meeste deelnemers gebruiken drie a vier soorten drugs, vaak ook in combinatie met alcohol.

Elk van de deelnemers gebruikt methadon. Bijna alle deelnemers gebruiken heroïne (verdovend, maar

ook pijnstillend) en hasj. Ook kalmerende (genees)middelen -benzodiazepines- worden door bijna alle

deelnemers gebruikt, meestal als slaapmiddel. Een minderheid gebruikt cocaïne (stimulerende drug) en

een enkeling gebruikt paddestoelen (hallucigene drug). In Bijlage 4 staat meer informatie over de

werking van drugs.

Drugsgebruik door de geïnterviewden over de gebruiksruimte, aanloopperiode 2004 - 2005

abs.

12

11 -

8

7

10

9 -

6

5

4

3

2

0

bê,<:-

'"

i>'ê,

,,°

-'S'

cf

~

,,'li

",0

o"t- ~ ~ I?» OV ~x, ~"t- ol?>

~ &'f ~'f) ~'r o'f i> ~'f ~o

",'f ~.:;1><:- ,;,O epv q-P

.$.x, 'f j;: ~'r ~'r

1><:- ~,'r iJ. .:;1><:- ~ .:;1><:-

.:;1><:- ~.:; i-° ~'f .:;'Ii

iJ. iJ. ~'r iJ.

iJ. 1-'" ~"t- cf"» Jf :1" .:;'Ii :1"

.~ :9 ~ * *

,.;;$ cf .:;1><:- cf"» cf iJ. cf

cf"» :1"

iJ. :9'

:1" cf

*

Q,'"

qebru ikshoeveelheid

In heroïne ontlopen de gebruikte hoeveelheden elkaar niet veel tussen de deelnemers: per keer wordt

circa ~ gram gebruikt, soms oplopend tot Y:z gram.

Bij de andere drugs lopen de gebruikte hoeveelheden uiteen tot het dubbele of meer. Bijvoorbeeld bij

alcohol gaat het tussen 'een paar glazen' en '30 a 40 flesjes per keer'; bij methadon gebruikt de helft

tussen de 10 en 25 mi per keer, de anderen 35 tot 45 mlo

overdosis

Geen enkele van de geïnterviewden geeft aan, de afgelopen maand een overdosis te hebben gehad.

qebruiksfrekwentie

Veel gebruikt drugs in de zin van 'door veel personen' is niet hetzelfde als veel gebruikte drugs in de zin

van 'dagelijks'.

. Veel personen; veel daqen: Methadon en benzodiazepinen (kalmerings-/slaapmiddelen) worden

praktisch elke dag gebruikt. Als hasj/wiet tot de gebruikte drugs behoort, wordt dat ook meestal elke

dag gebruikt.

. Veel personen; weiniq daQen: Hoewel vrijwel ieder van deze geïnterviewden heroïne gebruikt, is dit

in de praktijk voor de meeste van hen slechts enkele dagen per maand mogelijk.

. Weiniq personen; weiniq daqen: Door een klein aantal personen is gemeld dat zij cocaïne gebruikt

hebben in de afgelopen maand; het gebruik is minder dan 10 dagen per maand.

28

,r'

Gemeente Helmnnd! GehrlJiksruimte voor verslaafden

HOOFDSTUK 6 GE70NDHFID EN ANDER WEI BEVINDEN

.

Overiq: Amfetamine wordt naar eigen zeggen gebruikt door twee personen, waarvan één het elke

dag gebruikt en één het gebruik niet aangeeft; paddo's worden door één persoon gebruikt (zelden)

en alcohol door zes personen, waaronder vier voor wie het gebruik minder.is dan 10 dagen per

maand.

Alcohol- en drugsgebruik naar aantal dagen in de maand voorafgaand aan het interview

deelnemers aan alcohol heroïne methadon benzo- cocaïne hasj/wiet amfe-

het experiment diazepine tamine

paddo's

##### 4 30 30

$$$$$ 30

%%% 1 30 30 15

&&&& 9 21 30 30 7 30

(=(=(= 4<:':15 1 <:':I 2 30 2 30

)+)+)+) 1 30 30 9 30

@@@ 30 30 30 30 30

I\!I\!I\!I\!I\! 2<:':13 5 30 3 2 30

1-11-11-11- 30 30 30 2

+++++ 13 13 30 30 30

xxxxx 9 1 30 30 1

30

3

>

duur van de verslavinq

De langstlopende verslaving is bij de meeste geïnterviewden de verslaving aan hasj/wiet. Bij de helft

ging dit gelijk gepaard met gebruik van heroïne en bij de andere helft volgde de heroïne enkele jaren

later.

Eén geïnterviewde heeft op geen enkele vraag naar de duur van de verslaving antwoord gegeven.

Van de resterende tien personen zijn er zeven met een verslaving van 15 jaar of langer.

wijze van druqstoedieninq

De verslaafden kregen zes voorbeelden voorgelegd, als geheugensteuntje of voorbeeld voor het

antwoord op de vraag, welke wijze van drugstoediening ze bij een bepaalde drugs het meest

gebruikten. De voorbeelden zijn slikken, snuiven, roken, chinezen, basen en spuiten.

Er bestaat een groot verschil in populariteit tussen de verschillende toedieningswijzen van drugs. Zo is

het slikken van drugs een toedieningswijze die elk van de geïnterviewden gebruikt. Het andere

uiterste is het snuiven van drugs, dat door geen van de geïnterviewden genoemd is.

Onder de 11 geïnterviewden doet de helft aan roken en/of chinezen. Een enkeling doet aan basen of

inspuiten van drugs. Tot slot is de waterpijp genoemd.

2. Lichamelijke Gezondheid

Drugs verzwakken de lichamelijke constitutie en bepaalde gezondheidsrisico's komen bij drugsgebruik

vaker voor. Tijdens het interview is de verslaafden gevraagd om aan te geven in hoeverre ze last

hebben van bepaalde gezondheidskiachten. De voorgelegde tien lichamelijke klachten zijn indicatief

voor de gezondheidssituatie in brede zin.

De gezondheidssituatie van de afzonderlijke deelnemers aan het experiment met de gebruiksruimte

wordt vastgesteld op basis van het aantal klachten en de mate waarin de klachten voorkomen.

Iemand die geen enkele klacht heeft, krijgt de score 0; iemand die van elke klacht zegt dat die

voortdurend voorkomt, krijgt de score 40.

29

Gemeente Helmond! Gehmiksmimte voor verslrlrlfden

HOOFDSTUK 6 GF70NOHEID EN ANDFR WFI REVINOEN

Lichamelijke gezondheid deelnemers aan gebruiksruimte-experiment

Resultaat bij 1 e meting (n=11) Benchmark* (n=80)

2 .0

28 34

Laagste waarde

Hoogste waarde

Mediane waarde

15,0

15,0

Rekenkundig gemiddelde

13,8

14,7

*Benchmarkwaarden zijn gemeten bij aanvang van verslaafdenproject in Engeland.

Gezondheidskiachten in de afgelopen 30 dagen

Totaal

Helemaal Zeldenl Vaak!

niet Soms voortdurend

a. gebrek aan eetlust 3 4 4 11

b. vermoeidheid, gebrek aan energie 5 1 5 11

c. misselijkheid 7 3 1 11

d. maagpijn 3 3 5 11

e. kortademigheid, benauwdheid 5 4 2 11

f. pijn op de borst 8 2 1 11

g. pijnlijke gewrichten, stijfheid 5 2 4 11

h. spierpijn 4 4 3 11

i. doof, tintelend gevoel in armen en benen 4 4 3 11

j. trillen, beven 4 3 4 11

3. Psychische Gezondheid

Psychische gezondheid kan met verschillende vragenlijsten worden gemeten. In dit onderzoek is

gekozen voor een kort meetinstrument dat gericht is op de alledaagse gezondheid. Er is gebruik

gemaakt van de verkorte versie van de Affect Balance Scale (ABS). Deze bestaat uit vijf vragen. Hoe

lager de score, hoe beter het psychisch welbevinden. De schaal is nadrukkelijk niet bedoeld voor het

opsporen van psychische stoornissen.

De verkregen scores variëren bij de nul-meting tussen de waarde 1 en 4. De gemiddelde score van de

groep is 2,1 en de mediane waarde is 2. Bij een dwarsdoorsnee van de bevolking is de laagste waarde

0 en scoort minimaal de helft de waarde o.

4. Maatschappelijk functioneren

Vast adres

Bij aanvang van het experiment met de gebruiksruimte zijn er drie cliënten zonder echte eigen plek. Zij

verdelen hun overnachtingen tussen vrienden of familie, de nachtopvang en de openbare ruimte.

De andere acht wonen zelfstandig: zes wonen alleen in hun eigen woonruimte en twee wonen in bij

familie of vrienden.

30

" '

Gemeente Helmond! Gehrlliksrllimte voor versl

HOOFDSTIJK 6 GFZONDHFID EN ANDFR WELBEVINDFN

Waar verblijf je '5 nachts (op 30 nachten): aanvang deelname gebruiksruimte

deelnemers aan eigen familie, nacht- openbare politie- zieken-

het experiment woonruim vrienden opvang ruimte bureau huis

te

ergens

anders

#####

$$$$$

%%%

&&&&

(=(=(=

)+)+)+)

@@@

A!A!A!A!A!

1-11-11-11-

30

30

30

30

30

30

30

30

+++++

xxxxx

5

12

18

18

27

7

3

Sociale contacten

Gevraagd is naar de sociale contacten in de maand voorafgaand aan het interview. Er is gericht

gevraagd naar contacten met de partner, de ouders, de kinderen en de vrienden of kennissen.

De cliënten hebben ofwel een intensief sociaal netwerk of er is nauwelijks sprake van een netwerk. Er

is geen tussenin.

. Zes personen hebben de gehele maand daqeliiks contact met anderen. Dit zijn contacten met de

partner, met de ouders en ook met de vrienden. Eén persoon heeft om de dag contact met

zijn/haar ouders.

. Vier personen hebben geen of minimaal contact (hooguit twee dagen in de maand) met relevante

anderen.

Ruzie

Er is eveneens gevraagd naar het aantal dagen dat er sprake was van serieuze ruzie (schelden, geweld)

. met de partner, de ouders, de kinderen en de vrienden of kennissen.

Door geen enkele van de cliënten zijn de vragen over het aantal ruziedagen beantwoord.

Werk en opleiding

Alle cliënten zijn bij aanvang van het experiment werkloos en hebben in de voorafgaande maand geen

enkele dag werk verricht tegen betaling.

. Bij de interviews geven zes cliënten activiteiten aan, die duiden op maatschappelijke

betrokkenheid. Het gaat dan om vrijwilligerswerk, het zorgen voor anderen of het volgen van een

opleiding.

Strafbare feiten

Alle cliënten zijn bij aanvang van het experiment werkloos en hebben een zwakke inkomenspositie.

Met het vragen naar het plegen van strafbare feiten wordt een gevoelig onderwerp aangeroerd. De

interviewer brengt in deze fase van het interview het vertrouwelijke karakter van dit onderzoek

nadrukkelijk in herinnering bij de cliënt.

Slechts één cliënt had voldoende vertrouwen in de interviewer om de vraag te beantwoorden. Enige

ontwikkeling op dit punt is via de enquête dus niet te volgen.

31

Gemeente Helmond! Gebrlliksrllimte voor verslrlrlfden

HOOFDSTUK 6 GEZONDHFID FN ANDER WEI RFVINDEN

5. Oordeel over de gebruiksruimte

De eerste deelnemers hebben bijna allemaal al enige tijd geproefdraaid met de gebruiksruimte, voor

zij ertoe overgaan om aan het experiment deel te nemen. Zij hebben wel allemaal een mening over de

gebruiksruimte. -

.

Alle deelnemers zijn positief over het initiatief als zodanig

Voorkeur voor langere openingstijden

Voorkeur voor meer anonieme locatie

Voorkeur voor locatie los van De Oversteek, vanwege het risico voor cliënten die aan het

afbouwen zijn.

.

.

.

Er wordt toegezien op een voldoende doorstroom in de gebruiksruimte. De werking van de roes mag

niet in deze ruimte worden uitgezeten. Vooralsnog is er geen andere locatie beschikbaar dan de

inloopruimte -de huiskamer- van 'De Oversteek'.

De deelnemers aan het experiment is gevraagd wat zij ervan vinden, dat ze naar een andere ruimte

moeten gaan als ze high of stoned zijn. De antwoorden zijn verrassend.

.

Vier cliënten vinden het vervelend. De herrie in de woonkamer stoort hun in het beleven van de

roes. De muziek, de mensen die tegen je willen praten.

Vier cliënten vinden het geen probleem.

Drie cliënten vinden de vraag voor hun niet van toepassing: zij komen niet in een roes.

.

.

Na drugsinname de gebruiksruimte uit

Resultaat bij 1 e meting (n=11 )

Vervelend

Geen probleem

Niet van toepassing

4

4

3

De deelnemers is eveneens gevraagd wat zij ervan vinden als zij zelf in de huiskamer zitten, als er

iemand naast hun komt zitten die high of stoned is.

. Drie cliënten vinden dit een probleem; zij zijn van mening dat het een groot risico is voor mensen

naar 'De Oversteek' komen om hun medicijn- of drugsgebruik onder controle te houden of te

stoppen. Een ruimte elders zou een betere oplossing zijn.

. Acht cliënten zien hier geen probleem.

32

Gemeente Helmond! Gebrujksruimte voor verslaafden

BIJLAGEN

Bijlagen

33

Gemeente Helmond/ Gebruiksrllimte voor versl<'l<'lfden

BIJLAGE 1

Bijlage 1. Samenstelling van de werkgroep en taakverdeling

De evaluatie is primair gericht op de deelnemers aan het experiment en gaat over de vraag, of

het echt in hun belang is dat een inpandige gebruiksruimte gecreëerd wordt in De Oversteek. Een

tweede aandachtspunt in de evaluatie is de ontwikkeling van overlast en criminaliteit in de directe

omgeving van De Oversteek. Tot slot wordt de interferentie met de reguliere activiteiten van De

Oversteek gevolgd, voorzover deze impact heeft op het gebruiksruimteproject.

De aanpak van de evaluatie is ontwikkeld door een werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers

van Politie, GGD, Novadic-Kentron en Gemeente.

Instantie

Werkgroeplid

Pim Dijkstra

Paul Rademaker

Arianne Hazebroek

Ad Wilms

Rien Spoormakers

Truus Ruijs

Functie binnen de werkgroep

senior accountmanager Novadic-Kenton

hoofd Basiszorg Novadic-Kentron

senior adviseur epidemiologisch onderzoek

coordinator dataverzameling Politie Helmond

projectleider verslaafdenzorg gemeente Helmond

senior onderzoeker Gemeente Helmond

Novadic-Kentron

Novadic-Kentron

GGD

Politie

Gemeente

Gemeente

Interviews

De vragenlijsten zijn ontwikkeld door de afdeling OnderzOek en Statistiek van de Gemeente Helmond,

na overleg met de begeleidingsgroep van de evaluatieprocedure. De interviews worden afgenomen

door medewerkers van Novadic-Kentron die buiten Helmond gestationeerd zijn. Elke geïnterviewde

krijgt een uniek vragenlijstnummer, zodat de gegevens anoniem verwerkt kunnen worden. De ingevulde

vragenlijsten worden overgedragen aan de afdeling Onderzoek en Statistiek van de Gemeente

Helmond, die de resultaten verwerkt in het evaluatiedocument.

De basis voor de vragenlijst is de Maudsley Addiction Profile (MAP) die in 1998 is ontwikkeld als

evaluatie instrument voor behandelingen van mensen met alcohol- en drugsproblemen. Gebruikers

wordt gevraagd de volgende bronvermelding te hanteren: Marsden, J. Gossop, M. Stewart, D. Best, D.

Farrell, M. Lehmann, P. Edwards, C. & Strang, J. (1998) The Maudsley Addiction Profile (MAP): A brief

instrument for assessing treatment outcome, Addiction 93(12): 1857-1867.

Bezoekersreqistratie

Personeel van De Oversteek weet wie er toegelaten mogen worden tot de gebruiksruimte. Dit zijn

drugsverslaafden uit Helmond, die cliënt zijn bij Novadic-Kentron en die maximaal zes maanden

geleden meegedaan hebben aan het toelatingsinterview. Tot deze laatste voorwaarde is besloten om in

elk geval bij een aantal deelnemers informatie uit vervolgmetingen te krijgen.

De Oversteek controleert de toegang tot de gebruiksruimte via een camera boven de ingang. Per

persoon kan worden bijgehouden op welke dagen en hoe vaak iemand de gebruiksruimte

bezoekt. De registratielijsten worden overgedragen aan de afdeling Onderzoek en Statistiek van

de Gemeente Helmond, die de resultaten verwerkt in het evaluatiedocument.

Overlast en criminaliteit

Hoofddoel van de evaluatie van het veiligheidsaspect is het veiligheidsbeeld dat van de omgeving

bestaat. Drugsoverlast door afzonderlijke verslaafden maakt daarom geen deel uit van het

evaluatieonderzoek. Het beeld van de omgeving wordt in kaart gebracht op basis van registratie bij de

lokale politie. Deze registreert meldingen van burgers en incidenten waar agenten bij aanwezig zijn

geweest. De Oversteek ligt praktisch op het snijpunt van de drie subbuurten Zuidende, Citygebied en

Stations buurt. In de politieregistratie zijn deze subbuurten aangeduid met de codes 012, 010 en 041.

Naast het invoeren van een gebruiksruimte zijn er andere maatschappelijke ontwikkelingen die effect

kunnen hebben op de overlast of overlastregistratie (w.o. het effect van extra politieprioriteit op het

aandachtspunt overlast). Om een zo zuiver mogelijk zicht te krijgen op het effect van de gebruiksruimte,

wordt de ontwikkeling van de overlast van/door dronkenschap ook bijgehouden. Deze kan dan op

34

Gemeente Helmond/ Gehrlliksruimte voor versl;:);:)fden

enigerlei wijze als referentie dienen. De geaggregeerde gegevens worden overgedragen aan de

afdeling Onderzoek en Statistiek van de Gemeente Helmond, die de resultaten verwerkt in het

evaluatiedocument.

Interferentie OP De Oversteek

Het toestaan van drugsgebruik -zij het in een afzonderlijke gebruiksruimte- heeft invloed op het

leefklimaat van de totale ruimte. Doordat voor de gebruiksruimte van de algemene huisregels wordt

afgeweken, zal een deel van de cliënten ook daarbuiten de naleving van de huisregels onder druk

zetten. Dit heeft taakverzwaring of taakuitbreiding voor het personeel tot gevolg. Het bestuur van

Novadic-Kentron volgt deze ontwikkeling in nauw overleg met het locatiemanagement van De

Oversteek. Een verslag hiervan komt in beknopte vorm terug in het evaluatiedocument.

BI.!i" AGE 1

35

Gemeente Helmond! GebrtJiksrtJimte voor verslaafden

RIJ LAGE:;> GFORAGSREGELS PFR 11 MAART 2005

netwerk :'OQI

NOVADIC

én'!

Gedra~sregels qebruikersruimte

. Deze ruimte staat ten alle tijden onder toezicht van Novadic-Kentron

politie en gemeente.

. Deze ruimte kan ten alle tijd zonder uitleg of anderzijds op verordening

gesloten worden.

. Dealerpraktijken of anderszins ontoelaatbare zaken zullen niet worden

getolereerd.

. Ben je zodanig onder invloed van middelen,alcoholdat gebruik in deze

ruimte niet verantwoordt wordt geacht, wordt je niet toegelaten. Dit geldt

ook wanneer het vanuit medisch/behandeling opzicht niet verantwoordt

is; denk aan zwangerschap, gebruik van Naldorex.

. Grensoverschrijdend gedrag van welke vorm van geweld,misdragingen,

vernielingen worden niet geaccepteerd en zullen bestraft worden met

minimaal 1 maand ontzegging van deze ruimte of de Dagopvang.

. Allerhande attributen aan tassen, honden, drank en etenswaar mogen

niet. in deze ruimte worden meegenomen. Het is niet toegestaan om de

deur van de gebruikersruimte onnodig open te laten staan.

. Het is niet toegestaan om methadon/alcolholldranken te shotten of te

nuttigen. Het is enkel toegestaan om te shotten in armen,benen, handen

en voeten.

. Om hygiënisch te kunnen gebruiken worden attributen verstrekt. Eigen

lepels, blikjes, ammoniak, azijn, citroen etc zijn niet toegestaan.

. Voor het verlaten van de gebruikers dient men alles op te ruimen en

schoon achter te laten. Naalden in de daarvoor bestemde koker, restafval

prullenbak.

. Men is ten alle tijden zelf verantwoordelijk voor de verstrekte spullen en

voor de risico's ( o.a. overdosis )die gebruik met zich meebrengen.

. Het niet in acht nemen van de regels en/of aanwijzingen van de

medewerkers heeft ontzegging van de gebruikersruimte tot gevolg.

Novadic-Kentron

36

Gemeente Helmond! Gebmiksruimte voor verslaafden

BI.l1 AGE 3 VRAGFNFORMlJLlER

{ft

I

{ft

De Oversteek heeft toestemming voor een proefperiode van 1 jaar

In dit jaar moet blijken~ dat

D De cliënten / bezoekers met pasje geen nadeel ondervinden door de

gebruiksruimte

D De cliënten / bezoekers zonder pasje geen nadeel ondervinden door de

gebruiksruimte

D De medewerkers van De Oversteek geen nadeel ondervinden door de

gebruiksruimte

Om goede informatie te verzamelen over de voor- en nadelen van de

gebruiksruimte, hebben we een vragenlijst gemaakt voor een interview.

. Iedereen kan meedoen;

. de beloning is 3 pizza's;

. je mag hoogstens 1 x per half jaar een interview doen

Het interview duurt 10 a 15 minuten.

Als je hieraan wilt meedoen, kun je je opgeven bij Reimer Molendijk. Die belt mij dan op

om het interview te doen.

37

Gf!mf!f!ntf! Hf!lmonol Gf!bruiksnJimtf! voor vf!rslaafof!n

RUI AGE 3 VRAGENFORMIII IER

INLEID IN G

In veel gemeenten zijn al gebruiksruimtes. Dat wil nog niet zeggen, dat deze ruimte goed

uitpakt voor de verslaafden van Helmond. De enige mensen die hierover informatie kunnen

gven, zijn 'de echte verslaafden' van Helmond. Daarom is de gebruiksruimte in De

Oversteek in 1 e instantie een proef-gebruiksruimte. En daarom is dit vragenformulier

gemaakt. Om goede informatie te verzamelen en een antwoord te kunnen geven op de vraag:

"Is de gebruiksruimte een goed idee??"

We verzamelen informatie van zo veel mogelijk bezoekers van De Oversteek.

De informatie die je geeft is vertrouwelijk en zal alleen gebruikt worden voor de evaluatie van

de gebruiksruimte.

De vragen gaan over je drugsgebruik en een aantal aspecten over je leven in de afe,.elopen 30

dagen. We willen namelijk wel weten, of die doorwerken in je mening over de gebruiksruimte.

Dan gaan we NU beginnen; het is nu:

uur

mmo

CODE VAN DE -

1 E LETIER VOOR- EN ACHTERNAAM

CODE VAN DE -:

1 E LETIER VOOR- EN ACHTERNAAM

Het interview is niet/onvolledig afgenomen, want (juiste volgnummer omcirkelen):

(1) Cliënt beëindigde het gesprek;

(2) Cliënt weigerde de vragen te beantwoorden;

(3) Cliënt was niet in staat de vragen te beantwoorden.

38

Gemeente Helmond/ Gehruik!;ruimte voor ver!;laafden

BIJLAGE 3 VRAGENFORMLJLlER

A. DRUGSGEBRUIK:

(Interviewer leest op] "We beginnen dit interview met het kijken naar jouw alcohol- en drugsgebruik in de

afgelopen maand.

Bij elke drug vraag ik je te vertellen hoe dit de afgelopen 30 dagen was, terug te rekenen vanaf gisteren."

1. Vraag bij elke drug of de cliënt deze gebruikt heeft in de afgelopen maand, en zet een kruisje als dit het

geval is (anders open laten).

2. Als de betreffende drug gebruikt is, laat je Kaart 1 zien (dit is een rekenhulp) en vraagt de cliënt te

vertellen op hoeveel dagen hij/zij deze drug gebruikt heeft (dus niet hoe vaak per dag).

3. Vraag de cliënt zich een dag voor de geest te halen die zijn/haar manier om de drug te gebruiken goed

weergeeft. En laat hem/haar vertellen hoeveel hij/zij toen gebruikt heeft.

4. Vraag de cliënt hoe hij/zij het middel (meestal) gebruikte in deze afgelopen maand.

S. Vraag de cliënt hoelang hij/zij het middel al gebruikt.

*Meest gebruikte manier

van toedienen:

1 = slikken, drinken;

2=snuiven;

3=roken;

4= chinezen;

S=basen;

6=spuiten, niet

intraveneus;

7=intraveneus spuiten

Gebruiks-

wijze*

Laatste

maand

gebruikt?

Gedurende hoeveel

dagen in de afgelopen

maand [KAART 1]

Hoeveel gebruik je normaal

gesproken, op een dag dat je deze

drug gebruikt [beschrijf in

woorden]

Al Alcohol

.A2 Heroïne

A3 Methadon

A4 Slaap- / kalmeringsmiddelen (bijv. Seresta)

A5 Cocaïne

AG Hasj

A7 Amfetamines, Speed

AS Andere drugs die je vaker gebruikt hebt dan zojuist

genoemde? JA, te weten ..............................

A9 " Heb je afgelopen maand een drugs overdosis gehad?"

Ja

Zo ja, hoe vaak

Nee

39

[............ ]

Gemeente Helmond! Gebmiksrllimte voor versl;1;1fden

BI.!I AGF 3 VRAGENFORMULlFR

B. GEZONDHEIDSRISICO'S IN VERBAND MET SPUITEN

Bi. [Interviewer] "Even voor de zekerheid: Heb je op enig moment in de afgelopen .vier weken dru s

gespoten?

Zo Ja => Interviewer - Toon Kaart i

[Interviewer] 'Hoeveel dagen heb je gespoten?

[. . . . . . . . . . . . . . ...]

B2. 'Hoe vaak spuit je normaal gesproken, bijv. 's morgens, 's middags, 's avonds [beschrijf in

woorden]?

[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...]

B3. "Heb je op enig moment in de afgelopen vier weken, een naald van een ander gebruikt?"

D keer

Zo Ja => "Hoe vaak heb je dit gedaan? "

Nee

84. "Hoe vaak heb je gespoten met een nieuwe naald"?

[Interviewer ~ toon Kaart 2]

Helemaal

niet

Zelden

Soms

Vaak

Voortdurend

D

D

D

D

D

40

Gemeente Helmond! GebrtJiksruimte voor versliJiJfden

BIJLAGF 3 VRAGFNFORMlJllER

c. ANDERE UITINGEN VAN GEZONDHEID

'We gaan nu kijken naar je lichamelijke gezondheidssituatie in de afgelopen maand. Dit onderdeel gaat

over 10 soorten gezondheidsproblemen. Het gaat om de vraag in hoeverre je er last van hebt gehad in

de afeelopen 30 daeen." -7 toon Kaart 2

De eerste vijf zijn:

Helemaal niet

Zelden

Soms

Vaak

Voortdurend

a. gebrek aan eedust

0

0

0

0

0

e. kortademigheid /

benauwdheid

De tweede vijf zijn:

Helemaal niet

Zelden

Soms

Vaak

Voortdurend

0

0

0

0

0

"De volgende set vragen gaat over hoe mensen zich soms kunnen voelen. Geef aan of je zo'n gevoel

'helemaal niet', 'soms, 'vaak' of 'erg vaak' hebt gehad in de afgelopen 30 dagen." [-7 toon kaart 3]

Soms

Vaak

Erg vaak

41

GemF>.ente Helmond/ GehnJiksruimte voor versl

BIJl AGE 3 VRAGFNFORMLJIIFR

D. MAATSCHAPPELIJK FUNCTIONEREN

"Ik wil nu nog enkele algemene vragen stellen over je leven in de afgelopen maand" .

Dl. Hoeveel nachten heb je doorgebracht op de volgende locaties?

Aantal

nachten

(0 .. 30)

Woonruimte van jezelf (zelf gehuurd of gekocht)

Woonruimte van familie, vrienden of kennissen

Nachtopvang van de Oversteek, d'n Herd, Clara, Doorgangshuis, Bona Dea, ....

Op straat/ station/ winkelcentrum / auto/

Politiebureau / gevangenis /

Ziekenhuis/kliniek

Anders, te weten [[["""""""""

D2. "Hoe lang woon je al op je huidige adres?"

I

, I

Totaal (moet optellen tot 30)

D3. "Heb je de afgelopen 30 dagen betaald werk gehad (exclusief dealen, prostitutie of andere

illegale werkzaamheden) ?"

Zo Nee => ga naar D5.

Zo Ja => 'Hoeveel dagen had je werk? [.................]

D4. "Zijn er dagen geweest dat je zou werken, maar niet gegaan bent (vanwege ziekte of een

andere reden)?

Zo Ja =>' Hoeveel werkdagen ben je weggebleven? [. .... .. . .. . .. . ...]

DS. "Heb je de afgelopen maand onbetaald werk gedaan of vrijwilligerswerk (bedoeld wordt:

elk soort werk, mits legaal) ?"

Zo Ja =>' Hoeveel dagen deed je vrijwilligerswerk? [.............. ...]

D6. "Heb je de afgelopen maand cursus of opleiding gedaan?"

Zo Ja =>' Hoeveel dagen was je op de opleiding? [....... .... ......]

D7. "Heb je de afgelopen maand de zorg op je genomen voor mensen die van jou afhankelijk

zijn voor voedsel, onderdak, etc. ?"

Zo Ja =>' Hoeveel dagen deed je dit? [.............. ...]

DS. "Was je de afgelopen maand wer

Gemp.p.nte Helmond/ Gp.hrlliksrllimte voor verslrJrJfden

BIJl AGE ~ VRAGFNFORMLJIIER

-.... .'-111:";..'

, l>'. ..,"~....c

. .""".".>M .

D9. "Met wie woon je?"

0 Met niemand, ik woon alleen

0 Ik woon met mijn kinderen (een-ouder-gezin)

0 Ik woon met mijn partner

0 Ik woon met mijn partner en kinderen

0 Ik woon met mijn ouders of andere volwassenen (geen 'partner-relatie')

-

DU. Interviewer - "Het laatste onderdeel van dit blok gaat over wetsovertredingen en strafbare

feiten. Ik leg je nu een kaart voor, waarop 10 strafbare feiten vermeld staan. Heb je de afgelopen maan

de volgende dingen wel eens gedaan?" ~ toon kaart 4

In laatste

maand?

Gedurende hoeveel Hoe vaak per

dagen in de afgelopen dag, normaal

maand aart 1 es roken

j.

straatprostitutie (tippelen)

D12 "Een ander strafbaar feit dat je vaker gedaan hebt dan

zojuist genoemde?"

0 JA, te weten ...........................................

43

Gemeente Helmond! GebrlJiksOlimte voor verslaafden

BI.JLAGE:\ VRAGENFORMIJLlFR

E.

OORDEEL OVER DE GEBRUIKSRUIMTE

El. Heb jij zelf een pasje voor de gebruiksruimte?

0

JA

E2. Ben je er al geweest om drugs te nemen?

0 JA

In laatste

maand?

Gedurende hoeveel

dagen in de afgelopen

maand [Kaart 1]

Hoe vaak per

dag, normaal

gesproken

...........

.......................

...........

E3. Hoe vind je het als je high of stoned bent, dat je dan naar een andere ruimte moet?

[[[

[[[

[[[

[[["""""""""""""""""""""""""""......

E4. Hoe vind je het als je in de huiskamer zit, dat er iemand bij komt die high of stoned is?

[[[

[[[

[[[

Gemeente Helmond! Gebn Jiksmimte voor verslaafden

RIJI AGE 4 FNKEI E ORUGS EN HUN WERKING

Bijlage 4 Enkele drugs en hun werking

De informatie in deze bijlage is afkomstig van het internet; de gebruikte bronnen zijn:

http://www.druQsweb.nl en http://www./ife4u.nl/patindex.html.

Speed

Inleiding

In speed zit de stof amfetamine. Vaak is dit vermengd met een aantal stoffen die op amfetamine lijken. Deze

chemische stoffen worden meestal als pil geslikt.

Speed bestaat ook in poedervorm. Als poeder kan het gesnoven worden. Het kan gespoten worden als het

in water wordt opgelost.

De werking

Wie speed heeft gebruikt voelt vermoeidheid verdwijnen. Ook het hongergevoel verdwijnt. De gebruiker heeft

het gevoel veel meer energie te hebben. Hij/zij voelt zich zelfverzekerd, scherp en alert.

Door de speed gaat de gebruiker druk praten en wordt wat overmoedig. Die overmoedigheid maakt dat de

gebruiker veel minder zelfkritiek heeft en allerlei rare dingen kan gaan zeggen of doen.

Soms wordt iemand er juist onrustig van en zenuwachtig.

Wanneer de speed na 4 tot 8 uur is uitgewerkt dan kan iemand veel trek krijgen om te eten. Vaak wordt

iemand dan lusteloos en moe en voelt zich somber. Deze verschijnselen verdwijnen vanzelf. De enige

manier om hier snel iets tegen te doen is opnieuw speed gebruiken.

De lichamelijke effecten van speed zijn: een versnelde polsslag en ademhaling en een verhoogde bloeddruk.

De spieren voelen gespannen aan wat vaak vooral in de kaken te voelen is. Verder kunnen hoofdpijn,

duizeligheid en misselijkheid voorkomen.

Doordat speed de lichaamstemperatuur verhoogt en de gebruiker kan blijven doorgaan kan het gebruik in de

disco gevaarlijk zijn. Als het warm en vochtig is en iemand er weinig bij drinkt, dan kan hij/zij letterlijk

oververhit raken met een lichaamstemperatuur boven de 40 graden en daarnaast uitdrogen.

Speed werd in het verleden nogal eens door wielrenners gebruikt. Men had het gevoel dat men harder ging

fietsen. Dit was echter maar schijn. Als men de berg goed opkwam dan was dit ondanks de speed en niet

dank zij de speed.

Speed staat nu al jaren op de dopinglijst.

Verslaving

Speed geeft vrij snel een geestelijke afhankelijkheid. De gebruiker voelt zich somber en uitgeput en verlangt

sterk naar opnieuw speed gebruiken. Er zijn geen duidelijke lichamelijke afkickverschijnselen. Wel kan

iemand bij plotseling stoppen soms een epileptische aanval krijgen.

Door remming van de eetlust kan iemand sterk vermageren. Speed zorgt voor een zware belasting van hart

en bloedvaten. De gebruiker kan totaal uitgeput raken. Ook dat maakt dat speed een erg riskante drug is.

Marihuana (weed) en hasj

Inleiding

Hasj en weed zijn afkomstig van de hennepplant. Hasj wordt gemaakt door het samenpersen van de hars

van deze plant. Weed wordt gemaakt door het drogen van de bloemtoppen van de vrouwelijke plant.

Hennepplanten leven in het wild in o.a. het Midden-Oosten, Afghanistan en Nepal. Het klimaat in deze

landen zorgt ervoor dat er veel werkzame stoffen in de planten zit. Ook hennepplanten die in Nederland zijn

gekweekt, bevatten vaak veel werkzame stoffen.

Weed en hasj zijn in Nederland de meest gebruikte drugs. Het is geen misdrijf maar een overtreding

wanneer je maximaal 30 gram bij je hebt. Grotere hoeveelheden zijn officieel een misdrijf, net als het

verhandelen ervan.

De handel in weed en hasj wordt vaak gedoogd in koffieshops. Men hoopt dat gebruikers dan minder snel in

aanraking komen met zwaardere drugs. Ook hoopt men dat de verkoop niet teveel in handen komt van

criminelen.

Het gebruik: Blowen of slikken

Hasj en weed bevatten een stof die THC (tetrahydrocannabinol) heet. Door het te roken (blowen) komt deze

stof in het lichaam. Dit gebeurt in een sigaret (shag) of waterpijp. Ook kan het worden gegeten in

bijvoorbeeld spacecake.

45

Gemeente Helmond! Gebruiksruimte voor versli'ii'ifden

RIJ LAGE 4 FNKELE DRUGS FN Hl IN WERKING

Vooral met het eten van hasj is het niet goed te voorspellen wat iemand ervan zal merken. Een ander

probleem is, dat het even kan duren voordat iemand het effect merkt. Dit zorgt ervoor dat mensen soms

teveel nemen. .

De werking

Als je hebt geblowd dan wordt je stemming die je op dat moment hebt, versterkt. Dit kan op een feestje met

leuk gezelschap heel prettig zijn.

Als je je niet prettig voelt, somber of eenzaam dan wordt ook dat gevoel sterker.

Als je stoned bent, heb je een andere waarneming van licht en geluid. Muziek is veel intenser en kleuren

maken meer indruk. De fantasie neemt toe. Er kan een enorme trek in eten ontstaan. Soms kun je gaan

lachen om iets en kan dan bijna niet meer stoppen (een lach kick).

Als je stoned bent kun je je niet goed concentreren en wordt je vergeetachtig. Je raakt gemakkelijk de draad

van het gesprek kwijt en Ieren en huiswerk maken lukken minder goed.

Werk en studie gaan achteruit. Door het blowen wordt je onverschillig en kan het je dus niet zoveel meer

schelen.

Door het blowen worden spieren slapper, wat een gevoel geeft van slap op de benen staan.

De werking van hasj en weed wordt niet minder als je het regelmatig gebruikt.

Al deze effecten verdwijnen weer maar dit kan tot de volgende dag duren.

Verslaving

De meeste mensen raken niet verslaafd aan hasj of weed. Wie echter regelmatig en veel gebruikt kan op

den duur moeite krijgen om te stoppen.

Sommige mensen gaan steeds meer gebruiken en zetten er steeds meer voor opzij. Zo iemand zal snel

geïrriteerd zijn en slecht slapen als er even geen joint te krijgen is.

Het blijft echter bij een psychische verslaving. Bij stoppen zijn er geen lichamelijke

ontwenn i ngsversch ijnsel en.

Cocaïne en crack

Inleiding

Cocaïne is een chemische stof die wordt gewonnen uit bladeren van de cocaplant. Deze plant groeit in Zuid

Amerika in het wild. Al eeuwenlang is bij indianenstammen bekend dat honger en vermoeidheid kunnen

worden verdreven door te kauwen op cocabladeren.

Cocaïne wordt in Zuid Amerika op grote schaal geproduceerd, waarna het naar Europa wordt gesmokkeld.

Hierdoor is cocaïne ook in Nederland niet moeilijk te krijgen en is het veel goedkoper geworden dan het 10-

20 jaar geleden was.

Cocaïne wordt gesnoven en gespoten.

Crack is een gezuiverde vorm van cocaïne die kan worden gerookt. Soms wordt het verhit waarna de damp

wordt opgesnoven. Dit wordt chinezen genoemd.

Tot een aantal jaar geleden was deze drug vooral in Amerika een probleem maar nu komen ook steeds

meer Nederlandse jongeren in aanraking met dit middel.

Mensen die crack gebruiken worden hier snel van afhankelijk. En alsof dit nog niet genoeg is, ze gaan zich

ook erg vervelend en egoïstisch gedragen. Ruzie met familie en vrienden, liegen en bedriegen zijn

kenmerken van crackgebruikers. Dit kan ook gebeuren bij mensen die coke gebruiken maar alleen als er

vaak en veel wordt gebruikt. Helaas heeft de gebruiker dit zelf niet goed in de gaten maar de omgeving des

te meer.

De werking

Cocaïne heeft een opwekkend, stimulerend effect. Gebruikers worden opgewekt en overmoedig. Het geeft

het idee dat je helder kunt denken en geeft zelfvertrouwen. De cokegebruiker heeft het idee dat hij/zij druk

bezig is en van alles onderneemt. De omgeving denkt hier meestal anders over.

De lichamelijke verschijnselen zijn: een versnelde hartslag en een verhoogde bloeddruk. Het hongergevoel

wordt minder en vermoeidheid verdwijnt. Mensen die cocaïne hebben gebruikt moeten veel plassen.

Deze verschijnselen komen ook voor bij crackgebruik maar dan sneller, korter en heviger.

46

/

Gemeente Helmond! Gebruik!>rllimte voor ver!>lélélfden

BIJL AGE 4 FNKELE DRI JGS EN HUN WERKING

Verslaving

Cocaïne kan verslavend zijn als het vaak wordt gebruikt. De verslaving is alleen geestelijk maar wel

hardnekkig. Na het gebruik voelt iemand zich moe, somber en uitgeblust. De snelste manier om dit te

verdrijven is opnieuw gebruiken. .

Crack is een heel vervelende drug die een hoop ellende geeft. De gebruiker zal er weinig lol aan beleven

(het werkt maar een paar minuten). Het valt niet te combineren met school, studie of werk. Een sociaal leven

met mensen die het niet gebruiken is ook niet mogelijk.

Helaas geldt voor sommige mensen dat iets wat heel dom is, juist omdat iedereen weet dat het dom is,

daardoor aantrekkelijk is. Mensen zijn nou eenmaal nieuwsgierig.

Heroïne

Inleiding

Heroïne wordt gemaakt via een chemische bewerking van morfine. Het behoort tot de opiaten: stoffen die uit

de papaver worden gehaald. Heroïne werd voor het eerst in 1898 gemaakt. Het werd verkocht als sterke

pijnstiller, als medicijn tegen TBC, hoest en morfineverslaving(!).

Toen bleek dat heroïne nog verslavender is dan morfine, werd het medisch gebruik van heroïne in de

meeste landen geleidelijk stopgezet. De eerste verboden werden afgekondigd in 1914. Dit maakte heroïne

interessant voor de drugshandel, waar het opium en morfine verdrong. Internationaal werd het verbod pas

definitief geregeld in 1961. In 1972 verscheen heroïne grootschalig op de Europese drugsmarkt.

Heroïne wordt voor gebruik gemengd met allerlei andere stoffen. Het varieert in uiterlijk van grof wit poeder

tot geelbruine brokjes en wordt ook wel 'bruin' of 'smack' genoemd.

De werking

Heroïne wordt gesnoven, gerookt en in een later stadium gespoten. Het geeft de gebruiker een gevoel van

veiligheid, warmte, geluk, zekerheid en geborgenheid. De belangrijkste werking is de demping van negatieve

prikkels zoals pijn en verdriet. Dit kan leiden tot emotionele onverschilligheid en kan gepaard gaan met de

remming van de seksuele functie.

Combinatie met andere dempende middelen is gevaarlijk. De ademhalingsremmende werking van opiaten

wordt bijvoorbeeld versterkt door het gebruik van alcohol. Een combinatie met MAO-remmers kan tot een te

hoge bloeddruk leiden.

Verslaving

Niemand begint meteen de eerste keer met heroïne te spuiten. Altijd begint het met snuiven of roken in

gezelschap van anderen die al gebruiken, bijvoorbeeld na een nacht met veel cocaïne. Een groepje heeft

een paar gram coke gesnoven. Aan het eind van de nacht zijn ze opgefokt. Iemand heeft horse bij zich, dat

ze roken om weer kalm te worden. Dat bevalt zo goed dat ze de volgende keer aan het eind van een

"speedy nacht" weer horse gebruiken. Het lijkt ongevaarlijk, en omdat het lekker was doen ze het nog een

keer. Lichamelijke afhankelijkheid (verslaving) ontstaat snel en is groot. Maar drie of vier keer heroïne

gebruiken, betekend veelal het begin van een verslaving. Eenmaal verslaafd gaan veel gebruikers spuiten

om een groter effect te bereiken.

De ontwenningsverschijnselen zijn buitengewoon onaangenaam; je moet kotsen, je hebt pijn in je spieren en

gewrichten, je rilt van de koorts en klappert van de kou (cold turkey). Je voelt je doodziek en verrot en

verandert in een jammerend hoopje ellende. Dat duurt drie dagen, tot de laatste dope uit je lichaam

verdwenen is. Dan ben je clean, maar nu begint de strijd tegen de aandrang om opnieuw te gaan gebruiken.

Dat kan wel een jaar of langer duren. Afkicken is pijn lijden; clean zijn is vechten tegen de verleiding.

Afkicken is niet zo moeilijk, als de gebruiker het maar zelf wil. Hij/Zij moet niet alleen bereid zijn om drie

dagen pijn te lijden, maar hij moet ook afscheid nemen van een wereld waarin hij thuis is, en waarin hij, als

hij gebruik heeft, zich lekker voelt. Om dat te kunnen opgeven moet er iets voor hem tegenover kunnen

staan. Enerzijds het besef; ik ga eraan als ik ermee doorga. Maar er moet ook een alternatief zijn; de

gebruiker moet uitzicht hebben opeen nieuw bestaan, anders is het voor hem zinloos om te stoppen.

47