Raadsvoorstellen RV 259 eindadvies integrale Structuurvisie centrum

2000 BIJLAGE van de notulen van Nr. 259

de gemeenteraad van Helmond

Onderwerp: Helmond, 1 december 2000

eindadvies 2e fase integrale Structuurvisie

Centrum

Aan de gemeenteraad,

Algemeen.

In de Bestuursopdracht tot het opstellen van een Integrale Structuurvisie centrum door het

adviesbureau BVR, zoals vastgesteld door de raad dd. 19 oktober 1999, is uiting gegeven aan de

ambitie van de gemeente Helmond om de positie van het centrum te versterken passend bij de locale

en regionale potentie van onze stad en daarmee vorm te geven aan een van de speerpunten van

beleid zoals vastgelegd in de Stadsvisie 201 0.

Bij de opzet van dit majeur project, alsmede in de opdracht aan BVR, is uitgegaan van een viertal

fases:

1. Oriëntatie en analyse, inventarisatie van knelpunten, kansen en bedreigingen.

2. Verkennen van oplossingsrichtingen en koersbepaling

3. Planvorming, opstellen van plan en strategie

4. lmplementatie en realisatie.

Nadat in april van dit jaar de raad het resultaat van de eerste fase (in de vorm van de nota

Inventarisatie en Analyse en het vastleggen van de opgave voor de tweede fase) heeft vastgesteld is

de tweede fase van dit project met grote inzet en intensiteit van start gegaan. In de opdrachtverlening

aan BVR is overeen gekomen dat gezien het cruciale belang van het vinden van een brede

consensus over de definitieve koersbepaling voor het centrum, deze fase van het project alle

aandacht en ruimte dient te krijgen en daarmee een zodanige diepgang dient te krijgen dat daarmee

de uitvoering van de derde fase (planvormingldefinitief plan) relatief een eenvoudiger opgave zou

moeten (kunnen) worden. Naast het ontwikkelen van een lange termijnperspectief dat de basis moet

vormen voor een realistische en haalbare planuitwerking dient ook een werkproces opgezet en

ingericht te worden dat de uitvoering van dit project mogelijk maakt.

We mogen constateren dat deze fase een uitdagende en bijzondere opgave is geweest, waarbij in

een intensief maar ook inventief, proces met vele betrokkenen - intern-gemeentelijk, bevolking,

klankbordgroep en niet in de laatste plaats ook zeker de raad - het resultaat van deze 2 e fase tot

stand is gekomen.

We zijn dan ook zeer verheugd u het resultaat van deze belangrijke fase van de totstandkoming van

het eentrumplan ter besluitvorming te kunnen voorleggen.

Het resultaat van deze tweede fase van het centrumproject is vervat in het eindadvies van BVR dat wij

als bijlage van dit onderhavige raadsvoorstel hebben bijgevoegd en waarnaar wij voor de inhoud

willen verwijzen.

Het eindadvies van BVR bestaat uit:

¿ Nota Bouwstenen Helmond Centrum

¿ Werkboek 2 efase (naslagwerk ter kennisname)

Het eindadvies van BVR willen wij integraal ter uwer besluitvorming voorleggen. Zoals gezegd is dit

eindadvies het resultaat van een intensieve en nauwe samenwerking en afstemming met de

gemeente in deze fase. BVR heeft wel haar eigen verantwoordelijkheid genomen voor de rapportage.

Wij onderschrijven dit advies echter volmondig voor wat betreft de opzet, de inhoudelijke conclusies

en de aanbevelingen. We willen ons daarmee onthouden van een exegese over de tekstmatige

uitwerking in de rapportage omdat daarmee slechts een semantische discussie wordt opgeroepen die

de aandacht zou afleiden van de kern van de zaak.

Uitgangspunt voor dit project is van meet af aan geweest dat niet alleen een inhoudelijke en

procesmatige visie op de gewenste ontwikkelingsrichting van het centrum wordt vastgesteld maar dat

het project tevens gericht moet zijn op realisering en daarmee een realistische en haalbare aanpak

moet opleveren.

2

Bijlage nr. 259

In deze fase van het project zijn globale financiële verkenningen gedaan van de vier studiemodellen.

De verkenningen (cq. gevoeligheidsanalyses) hebben daarmee richting gegeven aan het leveren van

de bouwstenen voor dit advies. Daarbij ging het om het verkrijgen van inzicht in de kansen en

bedreigingen van de verschillende oplossingsrichtingen, het nagaan van de mogelijkheden en

noodzaak van flexibiliteit en fasering alsook de (financiële) rol die de gemeente zou moeten spelen bij

de verdere planontwikkeling en realisering. Er is op dit moment geen panklare financiële vertaling te

geven van de investeringsopgave, exploitatieopzet en rol van de gemeente. Gezien het hoge

abstracte en theoretische gehalte van deze verkenningen vinden wij het ook niet zinvol om diep in te

gaan op deze verkenningen.

Uit de verkenningen is in ieder geval wel gebleken dat ten alle tijden de gemeente aanzienlijke

financiële inspanningen zal moeten leveren, zowel in de grondexploitatie als in het investeren van

noodzakelijke algemene voorzieningen, om het eerder genoemde "vliegwiel" op gang te brengen die

het zelfgenererend vermogen van het centrum moet gaan laten draaien. Naast een heldere regierol

van de gemeente en een daaraan gekoppeld grondbeleid zal een en ander zal ook een aanzienlijke

financiële intensivering binnen de gemeentelijke begroting en investeringsplannen vragen zoals ook in

het kader van de begrotingsbehandeling is geconcludeerd.

Na vaststelling van het resultaat van deze tweede fase van het project, zal samen met de uitwerking

van het stedenbouwkundig plan ook het financiële inzicht op korte en middellange termijn in de

komende maanden kunnen en moeten worden gegeven. Uitgaande van de planning van deze derde

fase, stellen wij voor dit inzicht te betrekken bij de voorjaarsnota en de totstandkoming van het nieuwe

Strategisch Meerjarenbeleidsplan en het gemeentelijk investeringsplan voor de periode 2002-2005.

De in het investeringsplan 2001-2004 gereserveerde middelen voor het jaar 2001 zullen in ieder geval

voor de noodzakelijke korte termijn-maatregelen moeten worden ingezet.

In het eindadvies is daarnaast de nodige aandacht gevraagd voor de versterking van de organisatie

en het werkproces. Ook de raad heeft in het kader van de begrotingsbehandeling dit aspect uitvoerig

aan de orde gesteld. Om de verdere uitvoering van dit majeur project adequaat en krachtig ter hand te

kunnen nemen zal intern-gemeentelijk op diverse plekken uitbreiding en prioriteitstelling, zowel op het

vlak van procesmanagement, projectbegeleiding alsook inhoudelijke disciplines en ondersteunende

functies noodzakelijk zijn. Een en ander dient ingebed te worden in een integraal werkproces vanuit

de totale gemeentelijke organisatie met een duidelijke aansturingstructuur Ook de rol van de raad in

de begeleidingsstructuur van dit project, zoals besproken in het kader van de begrotingsbehandeling,

maakt hier onderdeel vanuit. Hiervoor zal op korte termijn ruimte moeten worden vrij gemaakt. Wij

zullen in het kader van de managmentrapportage voorstellen hieromtrent aan de raad voorleggen.

Het eindavies van BVR bestaande uit de nota Bouwstenen Helmond Centrum en het werkboek 2e

fase (naslagwerk ter kennisneming) zijn voor u ter inzage gelegd

Samenvattend stellen wij u voor:

1 . het eindavies van BVR integraal vast te stellen.

2. Ons college opdracht te verlenen om, gekoppeld aan de derde fase van dit project, de financiële

haalbaarheid en fasering nader uit te werken en in het kader van de voorjaarsnota en de

opstelling van een strategisch meerjaren beleidskader en investeringsplannen aan uw raad voor

te leggen.

3. Ons college eveneens opdracht te verlenen om de noodzakelijke versterking van de organisatie

en het werkproces voor dit project nader uit te werken en aan uw raad voor te leggen.

Nadere toelichting en overwegingen.

Tegen de achtergrond van deze voorstellen willen wij op deze plaats met betrekking tot een aantal

onderdelen/ aspecten nog graag nader ingaan op de samenhang en dwarsverbanden met het huidige

en voorgenomen beleid van de gemeente en daarmee ook willen aangeven hoe de uitwerking en

inbedding van dit advies door ons wordt voorgesteld voor de korte en middellange termijn.

Nieuw profiel centrum

]n de nota Bouwstenen neemt de schets van het toekomstige profiel van het centrum terecht een

prominente plaats in. Het moge duidelijk zijn dat de eerdere presentatie van de vier

3

Bijlage nr. 259

ontwikkelingsmodellen een belangrijke functie in deze tweede fase van het project heeft gehad om de

discussie over karakter, structuur en programmatische vulling van het centrum te voeden. Het

verkennen van de bandbreedte tussen enerzijds marktvolgend en marktmakend ingrijpen en

anderzijds ruimtelijk-structureel conditioneren vs. Ingrijpen heeft o.i. zeer verhelderend gewerkt.

Terecht is steeds benadrukt dat geen keuze wordt gemaakt tussen de 4 gepresenteerde modellen,

mede omdat het karakter van deze modellen in zekere zin de "extremen" hebben verkend. Het nu

gepresenteerde profiel is dan ook tot stand gekomen uit de verschillende elementen van de 4

modellen en vooral uit de discussieresuitaten en inbreng van alle betrokkenen, waaronder ook de

markttoets en de gemeenteraad.

Kort samengevat kan geconcludeerd worden dat het nieuwe profiel van het centrum (inzekere zin

model 5) een positie heeft gekozen tussen het marktvolgende en marktmakende scenario, terwijl voor

de ruimtelijk-structurele invalshoek nadrukkelijk wordt gekozen om ingrijpend de ontwikkeling van het

centrum aan te pakken. Wij ondersteunen deze positiebepaling van harte omdat daarmee onze

gezamenlijke ambitie wordt gefundeerd om het centrum van Helmond die uitstraling en functie te

geven die past bij onze snel groeiende stad en bevolking en die tevens uitdrukking geeft aan ons

streven om Helmond een duidelijke centrumfunctie in deze regio te laten vervullen.

De gekozen titel "DOE-STAD" sluit aan bij deze keuze en ondersteunt de identiteit van deze stad,

doch is slechts ook een motto. Een motto cq. logo is in principe een momentweergave en kent altijd

een zekere eenzijdigheid en kans op misinterpretatie door de "buitenwereld". Het heeft ook de tijd

nodig om te groeien en draagvlak te verwerven. De definitiefheid ervan dient derhalve gerelativeerd te

worden en afgestemd te worden op parallelle ontwikkelingen cq. projecten in onze stad die ook vaak

hun eigen motto of logo kennen. Een en ander zal in het verdere communicatieproces worden

doorontwikkeld.

Bouw stenen voor de planvorming (programma)

De programmatische bouwstenen voor de planvorming in de volgende fase van het project hebben

zowel een kwantitatief als een kwalitatief karakter en zijn bedoeld in de vorm van een bandbreedte -

met een reikwijdte voor een periode tot 2020 - die in de volgende fase met zowel marktpartijen als de

lokale betrokkenen moeten worden uitgewerkt en ingevuld, alsook gefaseerd te worden. De

bouwstenen zijn vooral richtinggevend bedoeld. Bij een aantal daarvan willen wij nog even stilstaan

voor wat betreft de dwarsverbanden met het huidige en toekomstige beleid van de gemeente in de

diverse aandachtsvelden.

0 Detailhandel.

In het eindadvies wordt terecht groot belang gehecht aan de upgrading en versterking cq. herijking

van het huidige 'kernwinkelapparaat, met inzet van alle middelen die daarbij genoemd zijn. De

leegstand zal moeten worden weggewerkt en er zal met kracht aan een betere branchering worden

gewerkt. Wij willen benadrukken dat dit bij de verdere uitontwikkeling grote prioriteit verdient en op

korte termijn dient te worden aangepakt. Wij gaan daar nog nader op in. Daarbij dient een goede

afstemming plaats te vinden met andere ontwikkelingen in het centrum (zoals de ontwikkeling van een

themacentrum voor GDV), het beleid t.a.v de winkelcentra in de wijken en een actieve ontwikkeling

van een PDV-ontwikkeling op Hoogeind (Engelseweg e.o.). Van belang is dat hiermee een integraal

beleid van de gemeentelijke overheid m.b.t. de detailhandel ontstaat. Wij komen op korte termijn daar

nog op terug in een notitie voor de raad.

Het advies van BVR om t.a.v. verspreid liggende winkels die feitelijk een centrumfunctie hebben een

(selectief) actief verplaatsingsbeleid in te zetten, gekoppeld aan lopende en toekomstige

saneringsprojecten, sluit aan bij ons huidige beleid en zullen wij verder oppakken en uitwerken.

0 Kunst- en cultuurciuster

BVR geeft terecht aan dat een nieuwe kunst- en cultuurciuster, gesitueerd in de zone direct aan de

noordrand van het huidige kerngebied met 't Speelhuis en het Speelhuisplein als integraal onderdeel

daarvan, een onmisbare verrijking van het aanbod in Helmond vormt en ook prioriteit verdient. De

combinatie van kunst en cultuur met horeca, leisurevoorzieningen, aanvullende detailhandel en

wonen, zorgt ervoor dat het centrum levendig, gezellig en veilig wordt. Wij willen deze prioriteit graag

onderstrepen in die zin dat dit ook impliceert dat voor een aantal onderdelen daarvan de gemeente

het voortouw zal moeten nemen en dat dit ook substantiële investeringen zal vragen. Juist hiermee

kan de gemeente het "vliegwiel" op gang brengen die nodig is om het zelfgenererend vermogen in het

centrum te stimuleren. Met de recente besluitvorming over't Speelhuis en de

4

Bijlage nr. 259

binnenkort aan te bieden bestuursopdrachten voor het KCH en de Bibliotheek kan Helmond laten zien

dat het haar "menens" is. De uitwerking van deze bestuursopdrachten , gekoppeld aan de concrete

planvorming in de volgende fase, moet in het komend voorjaar voldoende contouren kunnen

opleveren om in de Raad in het kader van de voorjaarsnota en de besluitvorming over het strategisch

beursjarenbeleidsplan afwegingen te kunnen maken.

Naast initiatieven en investeringen van de overheid wordt ook van marktpartijen verwacht dat

geïnvesteerd gaat worden in voorzieningen die deze component ondersteunen. De mogelijkheid van

een "platte zaal" cq. evenementenzaal, vergader- en congresruimte zullen in dit verband nader

worden onderzocht en uitgewerkt. Dat brengt ons ook op het element zakelijk toerisme en

hotelaccommodatie.

Zakelijk toerisme en hotelaccommodatie.

In het advies van BVR wordt aangegeven dat voor dit component van het programma zeker

marktruimte aanwezig is in Helmond. Naast uitbreiding en upgrading van het hotel Westende

waarvoor de nieuwe eigenaar reeds initiatieven heeft aangekondigd die wij van harte verwelkomen, is

er op termijn naar verwachting ook marktruimte voor een tweede hotel annex zalenaccommodatie in

het centrum alsmede een hotel in het toeristische segment. Voor deze laatste ontwikkeling wordt

overigens een locatie aan de rand niet geheel uitgesloten. Wij willen echter benadrukken dat de

totstandkoming van hotelaccommodatie in het centrum absolute prioriteit verdient en dat een

eventuele ontwikkeling aan de rand van de stad pas in beeld komt wanneer aan deze voorwaarde is

voldaan.

0 Voorzieningen op het vlak van welzijn en zorg

Ook voor het aspect welzijn- en zorgvoorzieningen wordt in het eindadvies aangegeven dat er kansen

en potenties aanwezig zijn om de relatie zorg en centrum te intensiveren in de richting van een breder

en gedifferentieerder aanbod waarbij de samenhang met de ontwikkeling van een meer veelzijdige

woningvoorraad, maar ook andere functies, voor de hand ligt. In onze overlegmomenten met de

aanbidders van zorgvoorzieningen brengen wij deze visie ook naar voren en vinden daar in

toenemende mate gehoor voor. Hoewel het initiatief in de eerste plaats deze organisaties toe e oor

willen wij deze ontwikkeling zeker stimuleren en zullen het reeds bestaande overleg daartoe

intensiveren en hen bij de verdere planvorming betrekken.

Op het raakvlak van kunst- en cultuur en welzijnsvoorzieningen is een aantal voorzieningen genoemd

(multicultureel centrum, buitenlands vrouwencentrum en jongerenaccommodatie) waarbij de

gemeente de initiatiefnemer is. Terecht is aangegeven dat deze functies het centrum kunnen

versterken maar dat zij ook bij het project Binnenstad-Oost aan de orde zijn. Een goede afstemming

vraagt bij de verdere uitwerking dan ook onze aandacht waarbij de bij de begrotingsbehandeling

aangekondigde instelling van begeleidingscommissies uit de raad zullen worden betrokken.

0 Wonen.

In het programmaonderdeel centrumstedelijk wonen wordt een woningaantal met een bandbreedte

van 1500 tot 2500 tot 2020 genoemd. Dit geeft uiting aan de insteek dat centrumstedelijk wonen een

absolute voorwaarde vormt om enerzijds voldoende draagvlak voor de integrale ontwikkeling van het

centrum te genereren en anderzijds middels een zeer gedifferentieerde samenstelling (naar leeftijd,

inkomen, leefstijlen en woonmilieutyperingen) uiting geeft aan het gewenste beeld van stedelijkheid,

levendigheid en veiligheid in het centrum van onze stad. Daartoe zal van de gemeente veel inzet

gevraagd worden om met de programmering van zowel nieuwe woonconcepten (waaronder ook het

terugbrengen van wonen boven winkels behoort) als ook de aanpassing van de bestaande voorraad -

waarbij selectieve sloop niet op voorhand wordt uitgesloten- deze gedifferentieerde

woningtaakstelling tot stand te brengen.

De genoemde bandbreedte in het woningaantal is mede afhankelijk van het beschikbaar komen op

termijn van diverse locaties die nu een bedrijfsbestemming hebben maar ook van een zekere

verschuiving op langere termijn van randstedelijk bouwen naar bouwen in stedelijk gebied. In ons

gemeentelijk woningbouw- en programmeringsbeleid zal de samenhang en afstemming tussen de

centrumstedelijke woningbouwprogrammering en de totale ontwikkeling van onze stad op zowel de

korte en middellange termijn als de lange termijn voortdurend aandacht vragen. Datzelfde geldt in nog

sterkere mate voor de relatie tussen de ontwikkeling van woonprogramma's in het centrum en de

herstructurering cq. woningbouwprogrammering in Binnenstad-Oost. Het gemeentelijk

Volkshuisvestingsplan vormt daarvoor het juiste kader.

5

Bijlage nr. 259

Uitgangspunten voor on~r

0 Verkeer en vervoer

In het eindadvies van BVR neemt de ontsluiting en bereikbaarheid van ons stadscentrum een

belangrijke plaats in, aansluitend bij het standpunt van de gemeenteraad die dit aspect hoog op de

agenda heeft staan. Wij willen op deze plaats slechts aansluiten bij hetgeen in de

begrotingsbehandeling op dit punt aan de orde is geweest, waarbij met name is gewezen op de

samenhang tussen de ontsluitingsproblematiek van het centrum en de bereikbaarheid van onze stad

en die van de regio. De positie van de Traverse en van de Kanaaldijk als de meest in het

oogspringende verbindingen is geen vraagstuk van centrumontwikkeling alleen, zoals ook BVR

aangeeft. Een definitieve visieontwikkeling vraagt nog enige tijd waarbij wij reeds bij de

begrotingsbehandeling hebben aangegeven dat wij op grond van de projectplanning voor zowel het

centrum als de hoofdwegenstructuur verwachten dat tegen de zomer van volgend jaar de contouren

van de te kiezen oplossingsrichting(en) zich zodanig hebben afgetekend dat een eerste aanzet tot het

bepalen van prioriteiten en uitvoeringsmaatregelen kan worden afgewogen in het kader van de

voorjaarsnota.

Bij de begrotingsbehandeling hebben wij ook gewezen op het inmiddels lopende onderzoek naar

verbetering van de Noord-Zuidroute om de oostzijde van Helmond, teneinde de verkeersbelasting op

de Kanaaldijk zoveel mogelijk terug te dringen naar een niveau die past bij een centrummilieu. De

conclusies en daaruit volgende maatregelenopties verwachten wij de raad in het voorjaar aan u voor

te kunnen leggen opdat dit streefbeeld zoveel mogelijk en op zo kort mogelijke termijn (na openstelling

van de PW-205121 0 ) kan worden bereikt.

9 Water en groen in de stad.

In haar eindadvies vraagt BVR veel aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit van het centrum en

benadrukt zij het belang van een goede openbare ruimte, verbetering van het verblijfsklimaat en een

heldere ruimtelijke structuur. Een goed stedenbouwkundig plan is zoals gezegd "de motor voor

succes" en zal in de volgende fase centraal staan. De functie van groen zal o.i. daarin een duidelijke

plaats moeten krijgen, terwijl ook de mogelijkheden van het terugbrengen van water in het

stadscentrum zoals genoemd in het Waterplan(naast het uitnutten van de kwaliteit van het Kanaal

ook het mogelijk terugbrengen van de verbinding Astense Aa en Gulden Aa) nader onderzocht zullen

worden.

Van bouwstenen naar realisatie.

0 Communicatie en promotie.

De rol van een goede communicatie heeft in het centrumproject voortdurend veel aandacht gekregen.

Voor een intensief en interactief planproces is dat ook van wezensbelang. Ook in de voortzetting van

dit project zal dit gecontinueerd moeten worden en ook een verdere verdieping moeten krijgen om,

zoals BVR stelt, de binding met het centrum te vergroten en het imago van het centrum, ook in de

regio, te verbeteren. Zo zal de interactie met de Heimondse samenleving en de regio over de

resultaten van deze fase in het project nog nadere inzet vragen. Wij beraden ons nog op de wijze

waarop dit gestalte moet krijgen.

Naast communicatie betekent dit project ook promotie van het centrum. Dit vraagt wel om een

intensivering van middelen. Naast de gemeente zullen ook andere partijen hieraan deel moeten

nemen, om dit te laten slagen. Hierbij past wel een kanttekening. Promotie(campagne) is eerst

effectief wanneer deze is gekoppeld aan een duidelijk resultaat cq. product. In het verdere verloop van

het centrumproject zullen deze momenten cq. "producten" moeten worden opgezocht en gedefinieerd

alvorens daar een effectieve promotiecampagne aan te verbinden.

0 De korte termijn.

Zowel in het advies van BVR als in de recente begrotingsbehandeling is uitvoerig ingegaan op de

noodzaak om ook op korte termijn de aanpak van het centrum ter hand te nemen en s ag rac t op

een aantal urgente zaken in te brengen. Naast de onlangs vastgestelde verruiming van middelen voor

de korte termijnaanpak van de beeldkwaliteit in brede zin (openbare ruimte, gevelverbetering, rec ame

e.d.) en de versterking van de reeds bestaande werkgroep lopende en nieuwe projecten, ligt een hoge

prioriteit bij de professionalisering van het eentrummanagement en de instelling van een

brancheringscommissie. Inmiddels hebben wij het Bureau Seinpost ingeschakeld, middels een

6

Bijlage nr. 259

detachering bij de afdeling EZ van de Dienst Stadsontwikkeling, om deze taakstellingen op zo kort

mogelijke termijn en in nauwe samenwerking met alle betrokkenen buiten en binnen de gemeente van

de grond te trekken. Het spreekt vanzelf dat wij u daarvan in beeld houden.

Wij stellen u voor te besluiten conform bijgaand concept-besluit.

Het advies van de commissie stedelijke ontwikkeling zal, na ontvangst, voor u ter inzage worden

gelegd.

Burgemeester en wethouders van Helmond,

De burgemeester,

Mr. W.J.B.M. van Elk.

De secretaris,

Mr. A.C.J.M. de Kroon.

CONCEPT-BESLUIT

Bijlage nr. 259

De raad der gemeente Helmond;

Gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 1 december 2000, bijlage nr. 259;

Gelet op de bepalingen van de Gemeentewet;

B E S L U 1 T:

1 . Het eindavies van BVR integraal vast te stellen.

2. Het college van B&W opdracht te verlenen om, gekoppeld aan de derde fase van dit project, de

financiële haalbaarheid en fasering nader uit te werken en in het kader van de voorjaarsnota en

de opstelling van een strategisch meerjaren beleidskader en investeringsplannen aan de raad

voor te leggen.

3. Het college van B&W eveneens opdracht te verlenen om de noodzakelijke versterking van de

organisatie en het werkproces voor dit project nader uit te werken en aan de raad voor te leggen.

Aldus besloten in zijn openbare vergadering van 12 december 2000.

De raad voornoemd,

De voorzitter,

De secretaris,

BOUWSTENEN

HELMOND CENTRUM

ADVIES BVR NOVEMBER 2000

Integra[e structuurvisie Helmond centrum

Resultaat 2e fase: zoeken naar optossingsrichtingen

WERKPROCES

2E FASE

a na5

p gi

BOUWSTENEN HEIMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 VOORWOORD 3

VOORWOORD

In de eerste rapportage van BVR, adviseurs stedelijke ontwikkeling, landschap en infrastructuur, geti-

teld: Integrale structuurvisie Helmond Centrum, analyse en opgave (maart 2000) is geconstateerd dat

de kern van het probleem van het centrum van Helmond is dat het centrum niet bindt. Het centrum

heeft niet de functie van DE centrale plek in de stad.

Helmond heeft in de Kernstadvisie Helmond 2010 (maart 1999) vastgelegd dat het haar ambitie is om

daadwerkelijk de betekenis van het centrum van Helmond voor de Helmonders, voor de regio en zelfs

voor mensen buiten de regio te vergroten. Dat houdt in dat zowel in de fysiek-ruimtelijke zin als in de

programmatische sfeer het centrum een enorme impuls moet krijgen. BVR heeft in de rapportage over

de eerste fase aangegeven dat voor het maken van een centrum van betekenis een lange termijnper-

spectief ontwikkeld moet worden dat de basis vormt voor het functioneren van een compleet centrum.

Maar dat tegelijk ook het werkproces ontwikkeld en ingericht moet worden. De centrumontwikkeling

heeft alleen kans van slagen als alle betrokkenen gezamenlijk en met hetzelfde doel voor ogen aan de

slag gaan. Er is nog een hoop werk aan de winkel.

Voor u ligt het resultaat van de tweede fase van het centrumplan voor Helmond. Op basis van een hele

brede en ook zeer boeiende discussie over vier ontwikkelingsmodellen voor het centrum zijn de bouw-

stenen voor het centrumplan van Helmond benoemd.

De discussie over de 4 ontwikkelingsmodellen heeft alle betrokkenen geleerd dat er enorm veel kansen

liggen voor het centrum van Helmond. Of deze kansen benut kunnen worden hangt voor een belang-

rijk deel af van het feit of alle betrokkenen in staat zijn om de krachten te bundelen. BVR heeft ge-

merkt dat de wil tot samenwerken bij iedereen aanwezig is. Rond het centrum is een klimaat ontstaan

waarin gezamelijk in dezelfde richting wordt gedacht. Dit is voelbaar en zichtbaar in de wijze waarop

allerlei nieuwe initiatieven en lopende projecten nu al gezamenlijk door alle betrokkenen worden be-

geleid en uitgevoerd. Maar er is nog meer winst te behalen. Naast de inhoudelijke bouwstenen vindt u

in deze rapportage ook een voorstel voor het inrichten van het werkproces dat uiteindelijk moet resul-

teren in het centrumplan.

Met de voorliggende rapportage staan we in de startblokken voor de uitvoering van fase 3, het ontwer-

pen van het plan.

BVR adviseurs stedelijke ontwikkeling, landschap en infrastructuur

Riek Bakker

Hilde Blank

Anne Lize Hoftijzer

Sandra Janssen

Frank Witbraad

_j

_j

4

0

lft

laar-lij

V.Lo

4 Vwo

1

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 1 WERKPROCES 2E FASE 5

gom

E u

WERKPROCES E Fa'O""E

Voor u ligt het resultaat van de 2e fase. Het advies is tot stand

gekomen via een boeiend werkproces waarbij vele partijen zijn

betrokken, zowel vanuit de gemeentelijke organisatie als vanuit de

Helmondse samenleving.

Het werkproces heeft een grote hoeveelheid kennis opgeleverd. Al deze kennis en

ideeën een plaats geven in de ontwikkelingsmodellen was ondoenlijk. Daarom is, se-

paraat aan dit advies, een werkboek gemaakt waarin alle resultaten van onderzoek,

interviews en discussie zijn opgenomen. Dit werkboek vormt een belangrijke bron

van kennis voor de derde fase. Het werkboek is bedoeld voor intern gemeentelijk ge-

bruik en kent een kleine oplage. Het opstellen van een plan voor de ontwikkeling

van het centrum van Helmond is een bijzondere en uitdagende maar ook moeilijke

opgave. Om het werkproces goed te kunnen overzien en bij te kunnen sturen als dat

nodig is, heeft de gemeente Helmond er

voor gekozen om het totale werkproces

op te knippen in 4 fasen:

4 J>

Al met al heeft een grote groep mensen

zich intensief beziggehouden met het uit-

werken van deze 2e fase. Het is BVR ge-

bleken dat het omvangrijke werkproces

nodig is geweest om enerzijds de juiste

kennis en inzichten te verkrijgen en an-

derzijds om vele mensen mee te nemen in

het denkproces. Vooral dat laatste is van

J

belang voor de verdere planontwikkeling.

Het intensieve werkproces heeft het resultaat in positieve zin béinvloed. Het inzicht

dat de vele kansen en mogelijkheden alleen benut kunnen worden als alle betrokke-

nen gezamenlijk aan de realisatie werken wordt algemeen gedeeld.

Projectorganisatie De projectorganisatie, zoals die in de eerste fase is ingesteld,

heeft ook in deze tweede fase gefunctioneerd. Het project is aangestuurd en bege-

leid door een begeleidingsgroep, bestaande uit de verantwoordelijke wethouders en

sleutelfiguren uit de ambtelijke organisatie en de Strevo, een beleidsaansturend or-

gaan samengesteld uit bestuurders en ambtenaren. De projectgroep, bestaande uit

beleidsambtenaren afkomstig uit de sectoren beheer, welzijn, verkeer, stedenbouw,

J economie, cultuur, horeca, wonen, onderwijs, financiën en communicatie, heeft het

project begeleid. De leden van de projectgroep hebben ook inhoudelijke bijdragen

eeleverd.

Brainstormsessies Om snelheid te brengen in het werkproces en in korte tijd een

inhoudelijke verdiepingsslag te kunnen maken zijn er in de periode mei - juni een

nroot aantal brainstormsessies georganiseerd rondom de volgende beleidsthema's:

6

* Kantoren, iakë@ijk td@ën'sme; wonen Bij de brainstormsessies is de kennis van een brede

ó Detailhandel, t~u@ Vérmák@ ambtelijke vertegenwoordiging en kennis van lokale

toerisme en hórecä deskundigen en externe deskundigen gebundeld en

Sociale ptäävöribing verdiept. Op een aantal specifieke programmatische

invalshoeken te weten kantoren, zakelijk toerisme,

Ver@këër en Vervoer en stedebbouw

detailhandel, cultuur, vermaak en toerisme hebben

het NEI (Nederlands Economisch Instituut) en Kol-

in opdracht van BVR nader onderzoek gedaan.

pron

De brainstorm verkeer en vervoer en stedenbouw is gevoed met analyses en onder-

zoek die de stedenbouwkundigen Els Bet en Enno Zuidema en verkeerskundig advi-

seur Ben Boersma in opdracht van BVR hebben verricht.

Vier ontwikketingsmodelten De resultaten van de brainstormsessies zijn door BVR,

in samenwerking met bovengenoemde externe deskundigen, vertaald in vier ontwik-

kelingsmodellen voor het centrum van Helmond. Deze vier modellen geven ieder een

mogeüjk eindbeeld van de ontwikkeling van het centrum van Helmond over 20 jaar.

Elk model kent een eigen ambitie en karakter en benut op verschillende wijzen kan-

sen en mogelijkheden voor de ontwikkeling van het centrum van Helmond.

De ontwikkelingsmodellen zijn besproken met alle raadscommissies, de klankbord-

groep en de bevolking. Bovendien is er een financiële verkenning gedaan van de

vier modellen door BBN en er is een markttoets uitgevoerd. De resultaten zijn inte-

graal verwerkt in deze rapportage.

Communicatie Het communicatieplan, zoals opgesteld tijdens de eerste fase, is ook

in deze fase leidraad geweest voor de communicatie. Via de Traverse, in een openba-

re bijeenkomst in de GavioUzaal en via stadstv Helmond is de bevolking geïnfor-

meerd en betrokken.

Alle raadscommissies zijn geïnformeerd en zijn gevraagd naar hun mening. In een

informele raadsbijeenkomst is een goede discussie gevoerd over de rot van de ge-

meente bij de centrumontwikkeling.

Voor alle ambtenaren van de gemeente is een kennismakingsbijeenkomst met BVR

georganiseerd waarin het project en de bevindingen tot dat moment zijn toegelicht.

Via een bijeenkomst met de klankbordgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van

het bedrijfsleven, ondernemers en maatschappelijke organisaties, zijn lokale des-

kundigen en belanghebbenden betrokken en geconsulteerd.

Het is in deze fase nog niet gelukt om een werkelijke afspiegeling van de Helmond-

se bevolking actief bij de planontwikkeling te betrekken. Het centrumplan moet

veel meer de wijken in! Hier ligt een aandachtspunt voor de volgende fase. Ook in-

tern, ambtelijk breed, kan de informatieoverdracht verder verbeterd worden. Alle

mensen binnen de gemeentelijke organisatie moeten goed geïnformeerd zijn over

één van de belangrijkste projecten van de gemeente zodat iedereen vanuit zijn el-

gen verantwoordelijkheid een steentje bij kan dragen.

Markttoets De markttoets die in deze tweede fase is uitgevoerd is van invloed ge-

weest op het formuleren van de bouwstenen voor het centrumplan. Op uitnodiging

van BVR en de gemeente is aan tien marktpartijen gevraagd hun visie te geven op

het centrum van Helmond en de voorgestelde ontwikkelingsmodellen. In het bepa-

len van het programma voor het centrumplan zijn inzichten bevestigd, accenten ge-

legd, en invalshoeken gekozen.

Wat voorop staat is dat de marktpartijen bevestigen dat er veel kansen zijn voor de

ontwikkeling van het centrum van Helmond omdat de benodigde koopkracht, alleen

al binnen Helmond, aanwezig is. Alle marktpartijen geven aan dat zij graag een bij-

drage willen leveren aan het binden van de koopkracht en het realiseren van een

completer stedelijk klimaat met een grotere rijkdom aan voorzieningen. Dat het

geen gemakkelijke opgave is hebben gesprekken met marktpartijen ook bevestigd.

Er zal op vele fronten tegelijk geïnvesteerd moeten worden in het centrum om de

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 1 WERKPROCES 2E FASE 7

negatieve spiraal om te buigen en de koopkracht die nu wegvloeit aan Helmond te

binden. De markttoets heeft plaatsgevonden onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat

de gemeente Helmond in deze fase nog geen binding met marktpartijen wenst aan

te gaan.

Korte termijn Tijdens het uitwerken van een plan voor de ontwikkeling van het

centrum van Helmond blijft 'de winkel open'. Nieuwe initiatieven en projecten wor-

den niet in de wachtkamer gezet tot het centrumplan klaar is. Er wor ware

al vast voorgesorteerd op het nieuwe centrumplan. De bouwstenen die in deze rap

portage zijn verwoord bieden voldoende houvast als toetsingskader en sturingsin-

strument voor nieuwe initiatieven.

Om er voor te zorgen dat dit gecoördineerd gebeurt is de werkgroep lopende projec-

ten, die, op advies van BVR in de eerste fase van het project is samengesteld, verder

uitgebreid. In deze werkgroep vindt afstemming plaats over projecten en initiatie-

ven. BVR heeft in de werkgroep een adviserende taak.

Het capaciteitsbeslag wat het begeleiden van initiatieven en projecten legt op de

ambtelijke organisatie zal, met het concreter worden van het centrumplan, in de

toekomst alleen maar groter worden. Dit is een punt van aandacht.

Samenwerking regio In de periode juli/augustus heeft BVR een ronde gemaakt

langs de Peelgemeenten: Gemert-Bakel, Laarbeek, Deurne, Asten, Someren en Mier-

to. Dit leverde interessante gesprekken op en vooral inzicht in de relaties tussen

Helmond en de regio. BVR is door alle gemeenten zeer gastvrij ontvangen. De ge-

sprekken laten naar de mening van BVR zien dat er aanleidingen zijn voor het in-

J tensiveren van de samenwerking tussen de Peelgemeenten, met name op het gebied

van infrastructuur, openbaar vervoer, kunst en cultuur, onderwijs en recreatie en

toerisme.

j

Ingrediënten voor het centrumptan De politieke en maatschappelijke discussie over

de ontwikkelingsmodellen, de markttoets, en de financiële verkenning hebben het

inzicht opgeleverd welke van de kansen en mogelijkheden die de modellen laten zien

ook daadwerkelijk benut zouden moeten worden. Maar vooral is een gezamenlijk ge-

voel ontstaan over de ambitie die Helmond moet hebben ten aanzien van het ont-

wikkelen van het centrum. De resultaten van de discussie vormen de ingrediënten

voor het centrumplan. Deze worden in hoofdstuk drie, Bouwstenen Helmond cen-

trum, beschreven.

8

Ontmoetingscentrum

marktvolgend en huidige structuuy

Het centrum van Heimond concentreert zich aan de noordkant van de Traverse. Centraal ligt het historische

stadshart en de sfeer is intiem en kleinschalig. Het is een centrurn waar iedereen elkaar tegenkomt en op het

gebied van cultuur en vermaak en winkels is er volop keuze. Hiervoor wordt het bestaande kernwinkelgebied

uitgebreid. Het nieuwe kernwinkelgebied is opgespannen tussen het kanaal en De Markt en tussen een nieuw

te maken gebied ter plaatse van het terrein 'Obragas - Citysporthal' en de Traverse.

op termijn is het mogelijk het kernwinkelgebied uit te breiden in de richting van de Noord Koninginnewal.

Via goed en veilig ingerichte straten worden de voorzieningen als de bioscoop en de Kunsthal van het project

Boscotondo en het Kasteel bij het centrum betrokken.

BOUWSTENEN HEIMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 4 ONTWIKKELINGSMODELLEN

detailhandel

reservering toekomst detailhandel

cu[tuur

themacentrum detailhandel

zakelijk toerisme, [eistire

kantoren

grootschalige detailhandel

onderwijs

historische structuur (deel)

voetgangersgebied

hoofdviegenstructuur

nieuwe verbindingen

nieuwe woningbouwtocaties

Detailhandel 12.000 m2

Evenementen en ontmoetingsruimten 10.000 M2

Kunsten en multicuttureet centrum 10.000 m2

Themacentrum 10.000 m2

Zaketijk toerisme, zatencentrum, hotel uitbreiding bestaand

Wonen 3.000 woningen

10

Doelstad aan het kanaal

marktmakend en huidige structuur

Het centrum van Helmond bestaat uit een reeks van thematische gebieden op het gebied van bijvoorbeeld

buitenrecreatie (outdoor), gezondheid, detailhandel en onderwijs. Dit zijn grootschalige voorzieningen

gecombineerd met parkeervoorzieningen, horeca, kantoren en winkels. Het nieuwe centrumgebied van

Helmond ligt tussen het 'Konmar-terrein' en het 'Hatema-terrein'. De verschillende themagebieden presenteren

zich aan het kanaal en zijn onderling te bereiken via (openbaar) vervoer over de weg of over water. Het huidi-

ge opgewaaydeerde kernwinkelgebied is een van de themagebieden. Mensen komen doelgericht naar Helmo-nd

om een van de thema's te bezoeken en kunnen vervolgens kennis maken met de rest van het centrum.

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 4 ONTWIKKELINGSMODELLEN

detailhandel

reservering toekomst detailhandel

cu[tuur

themacentrum detailhandel

zakelijk toerisme, leisure

M kantoren

grootschalige detailhandel

onderwijs

historische stru ctuur (deel)

voetgangersgebied

hoofdwegenstructuur

nieuwe verbindingen

nieuwe wonir@gbouw[ocat@es

Detailhandel 12.000 m2

Evenementen en ontmoetingsruimten 10.000 mc

Kunsten en multicultureel centrum 10.000 M2

Themacentrum 30@(00 M2

Zakelijk toerisme, zalencentrurn, hotel uitbreiding bestaand

Onderwijs 10.000 M2

Wonen 1.500 Koningen

12

Woon- wïnkel en cultuurstad

maTktvolgend en styuctuur ingrijpen

Het centrum van Helmond is zowel stadscentrum als woonwijk tegelijk. Er wordt een fors woningbouw-

programma aan het centrum toegevoegd. Zowel voor jongeren, ouderen, stedelingen en gezinnen. Nieu-

we woonmilicus kunnen ontstaan op mogelijk op termijn vrijkomende gebieden als 'Obragas', 'Ned-

schroef', en 'Viisco'. Door ingrepen in de ruimtelijke structuur wordt het Steenwegkwartier onderdeel van

het centrum en wordt de samenhang tussen het centrum en Binnenstad-oost verbeterd. Er ontstaat de

mogelijkheid voor een -nieuw stedelijk plein op de kop van De Markt voor de marktkramen en de kermis

waardoor de huidige Markt de gewenste levendigheid kan krijgen met terassen. De omgeving van het

nieuwe plein wordt heringericht met culturele functies.

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 4 ONTWIKKELINGSMODELLEN 13

detailhandel

reservering toekomst detai[handel

cultuur

themacentrum detailhandel

zake[ijk toerisme, leisure

kantoren

grootschalige detailhandel

onderwijs

historische structuur (deel)

voetgangersgebied

hoofdwegenstructuur

nieuwe verbindingen

nieuwe woningbouwtocaties

Detailhandet 15.000 M2

M2

Evenementen en ontmoetingsruimten 10.000

Kunsten en mutticultureet centrum 10.000 m2

Themacentruni 10.000 m2

Leisure 15.000 M2

Zakelijk toerisme, zatencentrum, hotel uitbreiding bestaand

Onderwijs 10,000 M2

Wonen 3.000 woningen

14

IJDTEL

C(kom

VerTnaakstad

marktrnakend en styuctuur ingrijpen

Het centrum van Helmond is van alle markten thuis. Rondom het bestaande kernwinkelgebied ontstaan moge-

lijkheden voor grootschalige thematische voorzieningen op het gebied van buitenrecreatie (outdoor), gezond-

heid en sport, detailhandel, zorg. De nieuwe clusters hebben een directe relatie met het kernwinkelgebied

waai-door cornbinatiebezoek wordt bevorderd met hoTeca, cultuur en onderwijs. Het nieuwe centrumgebied is

opgespannen tussen 'Nedschroef', Steenwegkwartier, 'Vlisco-Kasteelkwartier', stationsgebied, Zuideinde,

'Obyagas' en een nieuw te maken stedelijk plein op de kop van De Markt.

Door ingrepen in de ruimtelijke structuur wordt het stationsgebied bij het centrum betrokken en kan het cen-

trum zich uitbreiden in de richting van het 'Hatema-terrein' ten zuiden van het spoor. De nieuwe voorzienin-

gen worden gecombineerd met centrumstedelijke woonmilieus.

OUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER nOO 4 ONTWIKKELINGSMODELLEN 15

detailhandel

reservering toekomst detailhandel

cultuur

themacentrum detailhandel

zakelijk toerisme, teisure -4

kantoren

- ----- grootschalige detailhandel

onderwijs

historische structuur (deel)

voetgangersgebied

hoofdwegenstructuur

nieuwe verbindingen

nieuwe woningbouw[ocaties

Detailhandel 15.000 m2

Evenementen en ontmoetingsruimten 10.000 m2

Kunsten en muiticultureel centrum 10.000 M2

Thernacentrum 40.000 2

Leisure 15.000 m2

Zakelijk toerisme, za[encentrum, hotel nieuw

Ondenwijs 10,000 m-'

Wonen 2.000 woningen - - - - - - -

P!!7

FOTOGRAFIE FOTOPERSBURO BERT JANSEN, EINDHOVEN

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 1 KORTE TERUGBLIK 1E FASE 17

KO R tm: TE R U G B 0L.Ip K

E

1 IEFASE

In de eerste fase van de Integrale Structuurvisie Helmond Centrum

is inzicht verkregen in wat er a[temaa[ ontbreekt in het centrum en

wat daarvan de oorzaken zijn. Tevens zijn de kansen en mogelijk-

heden voor de toekomstige ontwikkeling van het centrum verkend.

Het laatste is met name interessant om in dit hoofdstuk nogmaals

onder de aandacht te brengen.

Helmond is een stad van doeners. Na iedere economische tegenslag in het verleden

is de stad in staat geweest het tij ten positieve te keren. Deze vernieuwingsdrang is

EEM tot op de dag van vandaag voelbaar in Helmond. Het accent heeft daarbij sterk gele-

2@

gen op de verbreding van het aanbod in de woningbouw en de bedrijven. De eenzij-

dige economische structuur, die de veroorzaken was van de economische schomme-

lingen in het verleden, is sterk verbreed. In de woningbouw is het accent vooral

komen te liggen op de bouw van eengezinswoningen waardoor de totale woning-

voorraad van Helmond in een beter evenwicht is gekomen. Het gemiddeld besteed-

baar inkomen van de Helmonder is daardoor de laatste jaren flink gestegen.

Voor het centrum heeft de dadendrang van de Helmonders geresulteerd in een aan-

tal kwalitatief hoogwaardige projecten die het centrum een positieve impuls hebben

gegeven. Bedoeld worden 't Speelhuis en Speelhuisplein, Kasteel Noord, Elzaspassa-

ge, Park Bruxelles, 't Cour, Ketse Gangske en recent in uitvoering Mater Dei, Bosco-

tondo en Lambertushof. Helaas versterken deze projecten onvoldoende de centrum-

positie van Helmond en leiden deze projecten nauwelijks tot het intensiever gebrui-

ken van het eigen centrum door (nieuwe) bewoners.

De conclusie is dat centrumontwikke-

ling complexer is dan het realiseren

van bouwprojecten. De opgave is cen-

trumontwikkeling te bezien vanuit in-

tegrale gebiedontwikkeling waarbij op

meerdere fronten tegelijk gewerkt

wordt aan: _> _> _> _> _>

Om dit alles voor elkaar te krijgen is

een intensief en creatief werkproces

nodig. Daarnaast is de politieke wil

om daadwerkelijk integraal te werken

en collectief prioriteit te geven aan

het centrum voorwaarde voor succes.

Bij het analyseren van de opgaven

voor het centrum van Helmond werd

BVR aangenaam verrast door de vele

18

HOOFDREDENEN PROBIEEM HELMOND CENTRUM

0 Door de sterk gefragffienteerde opbouw Van de stad met hechte wijken is niet het centrum van de

stad de binder maar de wijken zelf,

0 Het totale volume aan detailhandel in het centrum is laag vergeleken met een stad van gelijke om-

vang, terwijl op het niveau van de totale stad er wel voldoende volume is. Dit betekent dat op het

gebied van detailhandel de wijken voor een deel de centrumfunctie hebben overgenomen;

0 Het beleid voor het centrum richt zich sterk op het ontwikkelen van de detailhandelstructuur als

ware het een winkelcentrum. BVR is van mening dat het centrum moet worden beschouwd als een

stadshart waarin naast winkelen ook wordt gewoond, gerecreëerd en activiteiten worden georgani-

seerd. En dit zoveel mogelijk g6integreerd met elkaar;

0 De concurrentie in de regio is groot: de Peelgemeenten kennen zelf een sterk aanbod en Eindhoven

ligt binnen handbereik;

0 Het centrum van Hetmond valt uiteen in kleine deelgebiedjes die geen samenhang vertonen.

Er is geen duidelijk circuit, noch ruimtelijk noch functioneel;

0 Er is geen helder beleid op stadsniveau hoe om te gaan met bestaand en nieuw programma. Binnen

elk te onderscheiden deelproject wordt gestreefd naar projectoptinialisatie waardoor er wel goede

deelgebieden ontstaan maar geen bijdrage wordt geleverd aan het totaal;

0 Een adequaat woningbouwbeleid voor het centrum ontbreekt;

0 Ruimtelijk gezien komt het centrum van Hetmond over als een gatenkaas. Het is niet duidelijk waar

het centrum begint en ophoudt en door de vele gaten en achterkanten wordt men niet uitgenodigd

op zoek te gaan naar winkels, horeca of cultuur;

0 Helmond bruist onzichtbaar. In directe zin: terwijl De Markt leeg en verlaten is, is het druk en gezel-

lig in de Elzaspassage. En indirect: het bedrijfsleven in Helmond is van een grootse internationale

allure terwijl dit absoluut niet te herkennen is aan het aanbod in het centrum;

0 Er is een kloof tussen visie en realisatie. In de Kernstadsvisie Hetmond 2010 is een wensbeeld neer-

gelegd maar dit is niet gecompleteerd met een uitvoeringstraject, terwijl tegelijkertijd volop aan de

stad wordt gewerkt zonder terü4köopëling naar de totale samenhang;

aanzetten die er al liggen en de, soms verborgen, kwaliteiten van Helmond. Uit-

gangspunt bij de centrumontwikkeling is dan ook de verborgen kwaliteiten zicht-

baar te maken en er samenhang in aan te brengen. Met het industrieel erfgoed, het

Kanaal en het Kasteel, de groeiende koopkracht door groei van het aantal inwoners

en groei van bestaande en vestiging van nieuwe bedrijven, de fysieke ruimte die op

korte en lange termijn vrijkomt in het centrum en het rijke culturele vereniqincisle-

ven heeft Helmond voldoende basis in huis om haar centrumfunctie te versterken.

Dat daarvoor nieuwe impulsen nodig zijn moge duidelijk zijn.

Bestaand en recent ontwikkeld beleid biedt aanknopingspunten om de wijze waarop

aan het centrum wordt gewerkt te verbeteren. Door het professionaliseren van een-

trummanagement, horecabeleid, grote stedenbeleid, etcetera kan samenwerking en

afstemming van centrumactiviteiten worden gestimuleerd.

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 19

BOUWSTENEN HwELMOND

CENTRUM

De discussie over de vier ontwikke[ingsmodellen heeft veel informatie

opgeleverd. Allerlei (professioneel) betrokkenen en geïnteresseerden

hebben aangegeven welke elementen uit de mode[[en tot de verbeel-

ding spreken. BVR heeft uit de discussies de bouwstenen voor het

plan gedestilleerd.

Met de bouwstenen van het plan worden de ingrediënten bedoeld waaruit het plan

voor het centrum van Helmond volgens BVR zou moeten bestaan. Daarbij gaat het

heel concreet om het aantal toe te voegen vierkante meters programma, om kwau-

tatieve randvoorwaarden bij de vierkante meters maar ook om ruimtelijke en finan-

ciële randvoorwaarden en de beschrijving van een onderwerp dat nader onderzoek

behoeft in de volgende fase.

De programmatische ingrediënten zijn verzameld in wat is genoemd het programma

voor de ontwikkelingsvisie voor het centrum van Helmond. Het uitgangspunt voor

dit programma van eisen is het profiel wat het toekomstige centrum van Helmond

moet gaan krijgen, de sfeer die het uitadem.

Maar voordat het profiel en het programma voor het plan wordt toegelicht is het

van belang om de plangrenzen vast te stellen. Zo weet iedereen welk gebied er on-

der het centrum van Helmond wordt verstaan.

BVR adviseert het centrum van Helmond in twee gebieden te verdelen. Een centraal

gelegen kerngebied en een gebied daaromheen dat in de directe invloedssfeer ligt,

de centrumgordel.

Nieuw prof el centrum

HELMOND DOE-STAD Zoals al eerder opgemerkt is Helmond een stad van doeners

en in het opgewaardeerde nieuwe centrum van Helmond is altijd wat te doen. Het kern-

gebied krijgt de sfeer van een kleinschalig en overzichtelijk verblijfsgebied met aange-

name groen ingerichte openbare ruimten waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en

kinderen kunnen spelen. Er is levendigheid op straat en het kanaal (Zuid Willemsvaart)

en De Markt zijn ingericht als verblijfsruimten met terrassen, moge e en voor sport

en spel en culturele activiteiten. Voor de openbare ruimte in het gebied wordt een veel-

zijdige programmering opgezet met allerlei activiteiten voor jong en oud, het gehele

jaar door. Daarin past ook een architectuurroute en een beeldenroute.

De omvang en schaal van het centrum van Helmond geeft dit gebied een eigen onder-

scheidende kwaliteit ten opzichte van het grootsteedse Eindhoven en de dorpen in de

Peel. Het zichtbaar maken van het industrieel verleden en het betrekken van het Kas-

teel bij het centrum geven het centrum een eigen sfeer en uitstraling. Het centrum

heeft daardoor een aantrekkingskracht voor de eigen inwoners en de bezoekers uit de

20

gehele regio. Het winkelaanbod bestaat uit een combinatie van ketenbedrijven, familie-

bedrijven en speciaalzaken voor alle geledingen in de samenleving. Bij de winkels staat

service en persoonlijke dienstverlening hoog in het vaandel.

Boven de winkels wordt gewoond. Daar waar mogelijk worden nieuwe woningen aan het

centrum toegevoegd. Zowel appartementen in diverse prijsklassen als herenhuizen voor

gezinnen. Nieuwe horecagelegenheden krijgen een plek geclusterd rondom openbare

ruimten. Ook komt er nieuwe horeca als onderdeel van nieuwe winkelformules.

Een nieuw kunst- en cultuurcluster zorgt voor een verrijking van het aanbod in Hel-

mond. De combinatie van horeca, wonen en kunst en cultuur zorgt er voor dat het en

c

trum van Helmond ook na zes uur levendig, gezellig en veilig is.

Alle programmaonderdelen in het kerngebied worden met elkaar verbonden door een

attractief en veilig wandelcircuit. Hiermee wordt combinatiebezoek, bijvoorbeeld winke-

len en vervolgens eten, gestimuleerd.

Het gebied dat als een gordel rondom het kerngebied ligt wordt herontwikkeld tot een

gebied dat direct verbonden is met het kerngebied. In dit gebied z en op termijn e-

staande bedrijventerreinen geheel of gedeeltelijk worden getransformeerd naar gebie-

den voor wonen, grootschalige voorzieningen en onderwijs. De reeds aanwezige zorg-

voorzieningen en kantoren, Kasteel, het kasteelpark en toeristische en culturele attrac-

ties worden ol)qewaardeerd en verder versterkt. Het stationsgebied krijgt een eigen

thematische invulling en maakt onderdeel uit van de eentrumgordel. Het woonprogram-

ma is de motor voor de programmatische ontwikkelingen in alle gebieden. De gebieden

in de centruingordel worden met informele wandel- en fietsroutes verbonden met het

kerngebied.

Het

Het programma is een zakelijke opsomming van alle ingrediënten die voor het cen-

trumplan gewenst en noodzakelijk zijn. Hierna volgt een overzicht van het kwantita-

tieve programma voor het centrumplan Helmond. Dit wordt gevolgd door een kwalita-

tieve beschrijving van de randvoorwaarden en uitgangspunten voor het programma.

Het programma is opgebouwd uit elementen die in ieder geval en vooral ook op de

korte termijn nodig zijn en zaken waar voor de toekomst ruimte moet worden gere-

serveerd. Sommige programma onderdelen passen op meerdere plekken. In de vol

gende fase van het Centrumplan moeten de keuzes worden gemaakt.

HET VOLGENDE PROGRAMMA WORDT AAN HET CENTRUM VAN

HELMOND TOEGEVOEGD

1 Uiffiëlé(ëri én hérijkén bägis&kkët dëtäilhähdët 10@000 _ ISMO M2 bvd

2 Nith ëö dültdüittü@të@ 2M00 M2 bv6

3 Thëffiäëëhtfä (Ihtlügiëf W@üffi) Id@óód M2 @ jö@~ ffi2 6v6

4 2äkëWk t"ffiffie@ 2ätëhëëhtiürn ëfi bötët @tóö M2 Wä

2 jö@~ M2

5

2 iölöó jä 2

6 z6k066iiiëfijhija 5M0 in

7 Voorzieningen voor jongeren 3M0 M2

8 Kädtö@ëh 40@GOÖ 0,2 6ó@ööö M2

tëbt@ürn@"ëwk Wonen E 500 Z500 Woningen

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 21

"lidaL

JULlanaLaan/

=M!g

KasteeL

Spoor

HET KERNGEBIED HEEFT DE VOI GENDE BEGRENZING:

¿ Westkant: Kanaaldijk, inclusief hotel Westend en de publieksfuncties van Boscotondo (kunsthal,

bioscoop, gemeentehuis);

¿ Oostkant: Koninginnewal;

¿ Noordkant: Obragasterrein, omgeving City-sporthal en omgeving Ameideplein;

¿ Zuidkant: Kasteel en 't Cour

HET GEBIED DAT IN DE DIRECTEINVLOEDSFEER VAN HET KERNGEBIED LIGT, DE CENTRUMGORDEL,

WORDT BEGRENSD DOOR:

¿ Westkant: terrein Nedschroef, Raymakers, Steenwegkwartier, Boscotondo;

¿ Oostkant: stationsgebied, Zuideinde en Heistraat;

¿ Noordkant: Julianalaan en Oosteinde;

Zuidkant: Hatema-terrein, spoorzone

22

KWANTITATIEF PROGRAMMA:

De oppervlakten die bij de verschillende programmaonderdelen zijn genoemd moe-

ten gelezen worden als 'richtinggevend' De cijfers zijn gebaseerd op een ontwikke-

lingsperiode tot 2020. Verderop in dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij de fasering

van de verschillende programmaonderdelen en de noodzakelijke ingrepen in de

ruimtelijke en verkeerskundige structuur van de stad.

KWALITATIEVE UITGANGSPUNTEN EN RANDVOORWAARDEN

Hoewel getallen een goed hulpmiddel zijn om te kunnen bepalen waar in het cen-

trum het programma het beste een plek kan krijgen, gaat het in eerste instantie

niet zozeer om de omvang maar juist om de kwalitatieve toevoeging van programma

voor het centrum van Helmond. Per programmaonderdeel wordt hieronder een kwa-

litatieve omschrijving gegeven.

1 Uitbreiden en herrijzen basispakket detaithandet:

(10.000 - 15.000 M2 bvo)

Het basispakket detailhandelsvoorzieningen is hard aan uitbreiding en opwaardening

toe. BVR onderstreept de uitkomsten van onderzoek die in dit kader door gemeente

en het centrummanagement zijn uitgevoerd. Het centrum van Helmond mist node

voorzieningen op het gebied van sport en gezondheid en spel, boeken, tijdschriften

en muziek, wijn en delicatessen, kleding en huishoudelijke artikelen. De detailhandel

zoals hier bedoeld bevindt zich in het kerngebied.

In de eerste fase heeft BVR zich uitgesproken over de relatie tussen centrumvoorzie-

ningen en winkels in de woonwijken. Destijds is geadviseerd om terughoudend te zijn

met het actief verplaatsen van winkels uit de wijken naar het centrum. Ook al betreft

dit winkels die eigenlijk in het stadscentrum thuishoren. Dit is een strategische op-

stelling. De inzet is er in de eerste plaats op gericht het centrum zo aantrekkelijk te

maken dat voorzieningen die bij een stadscentrum horen daar ook terechtkomen. De

huidige ondernemers uit de wijken

kunnen een voorkeursbehandeling

krijgen wanneer zij naar het cen-

trum wensen te verhuizen. Overi-

gens is het wet denkbaar een actief

verplaatsingsbeleid in te zetten bij

sanering van bestaande centra. Op

dat moment is er een natuurlijke

aanleiding voor heroverweging. De

houding van de gemeente moet uit-

nodigend zijn en onnodige onrust

dient te worden voorkomen.

Het substantieel uitbreiden van het

bestaande winkelaanbod is alleen

reëel als onderdeel van een totale

opwaardering van het centrum. Het

maken van een attractief wandel-

circuit is een belangrijke voorwaar-

de. Dit betekent dat tegelijk met

het toevoegen van nieuwe voorzie-

ningen ook het bestaande aanbod

moet worden bekeken. Van belang

daarbij is of de programmatische

trekkers, zoals grote warenhuizen,

het wandelcircuit voldoende onder-

steunen. Op dit moment liggen de

trekkers, zoals de Hema, V&D en

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 23

C&A, vlak bij elkaar en dragen ze niet bij aan een goed circuit. De situering van de

trekkers bepaalt de omvang van het kernwinkelgebied. In het centrumplan dienen

de trekkers een strategische positie in het kerngebied te krijgen.

Cruciaal voor een goed functionerend winkelcircuit met levendigheid op straat is de

toekomstige positie van de Elzaspassage. Op dit moment draagt de Elzaspassage niet

bij aan het gewenste profiel voor Helmond. De passage dient ook open te zijn buiten

winkeltijden en er moet een mix van functies aanwezig zijn. De functionele koppe-

ling tussen de Elzaspassage en het theater het Speelhuis is nu niet aanwezig waar-

door bezoekers aan het Speelhuis niet worden uitgenodigd voor of na de voorstel-

ling gebruik te maken van voorzieningen in het centrum.

Bij het toevoegen van nieuwe detailhandel gaat het niet zozeer om het toevoegen

van ketenbedrijven maar moet vooral gestimuleerd worden dat speciaalzaken zich

gaan vestigen in Helmond. Dit kunnen zowel exclusieve winkels zijn die bepaalde

luxe goederen verkopen als speciaalzaken voor de veelkleurige samenleving van

Helmond. Overigens hoeft dit niet te betekenen dat het alleen zou moeten gaan om

individuele ondernemers. Achter ogenschijnlijk kleine bedrijven kan een groot moe-

derbedrijf schuil gaan. Met goed opgeleid personeel, die de klanten persoonlijk kan

adviseren, kan Helmond zich onderscheiden van steden die zich richten op massa-

consumptie en snelle verkoop.

Van belang voor een goed functionerend winkelcircuit met levendigheid op straat is

de combinatie van winkels met horeca en vermaak. Met vermaak wordt bedoeld eve-

nementen, festivals, optredens op straat of overdekte voorzieningen als een galerie,

fitnessruimte of ontspanningscentrum. Naast voorzieningen op de begane grond is

het van essentieel belang dat het wonen in het winkelcircuit wordt gestimuleerd. In

steden als Deventer en Maastricht zijn voorbeeldprojecten voor an en over wonen

boven winkels waar Helmond haar voordeel mee kan doen.

Met het upgraden van het winkelcircuit gaat het niet alleen om het verbreden en

vernieuwen van het winkelaanbod, de horeca en vermaakfuncties maar ook om het

opknappen van gevels en de inrichting van de openbare ruimte. Een groot deel van

het Helmondse centrum bestaat uit historische panden die een opknapbeurt kunnen

gebruiken maar ook de architectuur uit de jaren 60, 70, 80 en 90 mag best gezien

worden. Het centrum van Helmond kan zich presenteren als een staalkaart van ar-

chitectuur. De nieuwbouw die nu in aanbouw is, zoals Boscotondo. Mater Dei en

Lambertushof, en die in de toekomst ontworpen zal worden, kan daarop inspelen.

De huidige schaal en maat van het kernwinkelgebied is de kracht van het centrum.

2 Kunst- en cuttuurctuster (20.000 M2 bvo)

Het kunst- en cultuurcluster is een verzamelnaam voor functies op het gebied van

professionele kunsten, amateurkunst, sociaal culturele voorzieningen en activiteiten.

Het kunst- en cultuurcluster wordt gesitueerd in de zone Obragas - City-sporthal -

postkantoor. Het theater het Speelhuis maakt onderdeel uit van cluster en het Speel-

huisplein krijgt een centrale pleinfunctie. In het cluster is plek voor een sociëteit met

ruimte voor evenementen (5.000 - 10.000 M2 bvo). Uit de programmatische verken-

ning die BVR heeft verricht komt naar voren dat er in Helmond behoefte is aan een

ruimte voor evenementen en een ruimte waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en

gezamenlijke activiteiten kunnen ontplooien. BVR is verrast door het rijke sociaal

culturele leven dat in de volksaard van de Helmonders opgesloten ligt. Maar in het

centrum is geen gebouw waarin deze activiteiten een plek kunnen krijgen. Bedoeld

wordt een oefenruimte voor dans en muziek, ruimte voor kaartavonden, feesten, car-

naval etc. Door de sociëteit te combineren met een openbare ruimte kunnen activitei-

ten ook op straat plaatsvinden wat de levendigheid van het centrum ten goede komt.

Naast 't Speelhuis en de sociëteit is er in Helmond vraag naar locaties voor een mul-

ticultureel centrum (1.500 m2), een buitenlandse vrouwencentrum (1.000 m2) en

24

een jongerenaccommodatie (1.500 m2). Deze programmaonderdelen zijn ook bij het

project Binnenstad-oost aan de orde. Echter door deze functies in het centrum te si-

tueren wordt de multifunctionaliteit van het centrum versterkt en het benadrukt

het karakter van het centrum als ontmoetingsplek.

Het nieuwe kunstencentrum (3.500 m2), en de nieuwe bibliotheek (3.000 M2)

zijn

een intermediair tussen de professionele kunst en amateurkunst enerzijds en de so-

ciaal culturele instellingen anderzijds. Samen vormen zij een herkenbare cluster in

de stad en een verrijking van het centrumaanbod.

De genoemde functies kunnen in afzonderlijke gebouwen een plek krijgen maar ook

op onderdelen in een gezamenlijk gebouw. Dit moet nog nader worden onderzocht.

Van belang is dat het niet een losse verzameling gebouwen is maar dat de openbare

ruimte integraal onderdeel uitmaakt van het cluster en dat het cluster goed aange-

sloten is op het wandelgebied. Zo wordt combinatiebezoek tussen culturele activi-

teiten, horeca en winkels gestimuleerd.

Helmond kan cultureel ondernemersschap bevorderen door een centrum op te rich-

ten voor productie, presentatie en consumptie van kunst en cultuur. Daarin passen

ook atelierwoningen en werkplaatsen.

3 Themacentra (incLusief teisure) (10.000 M2 - 30.000 M2 bvo)

Een themacentrum is een combinatie van attracties, detailhandel en horeca. Het be-

staat uit een complex met een groot volume (min. 10.000 m2 bvo) en volop ruimte

voor parkeren. De verschijningsvorm hoeft niet grootschalig te zijn het kan ogen als

een verzameling kleinschalige winkels gecombineerd met horeca en voorzieningen

en activiteiten voor vermaak. Doorgaans is het winkelvloeroppervlak per eenheid

wel groter dan de winkels in het kerngebied. Het themacentrum kan prima ruimte

bieden aan GDV (grootschalige detailhandel voorzieningen).

Door het ontwikkelen van een themacentrum direct bovenop een kleinschalig histo-

risch winkelcentrum kan Helmond de bezoekers iets bijzonders bieden. Winkelend

publiek moet vaak de keuze maken tussen een bezoek aan een kleinschalig histo-

risch winkelcentrum en een grootschalig themacentrum op een perifere locatie. Hel-

mond heeft in de centrumgordel ruimte om een dergelijk centrum te ontwikkelen.

Daarmee wordt combinatiebezoek mogelijk en versterken themacentra en kern n

voor@

kelgebied elkaar. BVR adviseert de traditionele PDV (perifere detailhandel zie:

ningen zoals de traditionele bouwmarkten) buiten het centrumgebied te houden.

PDV eist veel ruimte en vraagt om een plek met een lagere vierkante meterprijs dan

in het centrumgebied aangeboden wordt.

Het clusteren van meerdere activiteiten in een themacentrum biedt ruimte aan nieu-

we functies en werkgelegenheid zoals gemeenschappelijke voorzieningen op het ge-

bied van dienstverlening, adviesbureaus, kinderopvang, informatiepunten etcetera.

Een themacentrum hoeft overigens niet direct vanuit een sector opgezet te worden.

Centraal staat de doelstelling om rondom een bepaald bezoekersmotief en/of levens-

stijl iets aan te bieden. Voor Helmond is het van belang dat een themacentrum past

bij de maat en schaal van de stad en dat de invulling van het thema niet te tijdge-

bonden is. De basis moet stevig zijn en lang mee gaan, functies en activiteiten ge-

richt op trends en lifestyles die meer van tijdelijke aard zijn kunnen er aan worden

toegevoegd en in de tijd worden vernieuwd en geactualiseerd.

De inhoud van een themacentrum is sterk gericht op de Helmondse situatie. Kans-

rijk zijn de thema's: Kinderen, Buitenrecreatie (outdoor), Eten (food), Kleding,

Sport en gezondheid en Multimedia. Het is ook mogelijk een themacentrum op te

bouwen uit een combinatie van bovengenoemde zaken.

Een themacentrum heeft een minimale omvang van 10.000 m2 bvo. Het moet gere-

aliseerd worden op een locatie die goed bereikbaar is en waar direct geparkeerd kan

worden. Het themacentrum moet een plek krijgen in de flanken van het kerngebied.

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 25

Het is ook mogelijk om van de Elzaspassage een themacentrum te maken. Het com-

binatiebezoek kan verder gestimuleerd worden door goede wandelroutes die het the-

macentrum verbinden met het kerngebied van het centrum.

4 ZakeLijk toerisme, zatencentrum en hoteL (2500 M2 - 5.000 M2)

Het (groeiende) bedrijfsleven kan in Helmond niet of nauwelijks terecht voor kleine

en grote congressen, zakendiners en overnachtingen. Daarvoor is zeker marktruimte

aanwezig. Het gaat dan om representatieve voorzieningen waar het bedrijfsleven

haar (inter)nationate gasten met trots mee naar toe kan nemen. Een hotel is finan-

cieel rendabel wanneer het gecombineerd wordt met andere functies, zoals wonen,

horeca en zalencentrum voor algemene verhuur.

Een hotel in het centrum is alleen interessant wanneer de hotelgast ook gebruik

kan maken van andere voorzieningen in het centrum zoals een interessant avond e-

zoek, horeca of winkels voor snelle aanschaf van kleding en cadeauartikelen. In Hel-

mond zijn verschillende mogelijkheden voor extra hotelaccommodaties. Concreet is

er ruimte voor een kleinschalig zakenhotel op de korte termijn, een grootschalig za-

kenhotel op de middenlange termijn en een toeristenhorel.

Het bestaande hotel Westende kan voor de korte termijn een onderdeel vormen van

een cluster gericht op zakelijk toerisme en een zalencentrum. Mocht hotel Westend

zeU hier niet voor voelen dan kan er een nieuw kleinschalig zakenhotel gebouwd

worden in het Steenwegkwartier. Voorwaarde voor de ontwikkeling van dit gebied is

de combinatie met exclusieve winkels en horeca. Nieuwe gebouwen moeten aanslui-

ten op de schaal en kwaliteiten die aanwezig zijn aan de Steenweg. Het biedt de kans

de bestaande gaten in de gevelwanden te dichten en achterkanten weg te werken.

Een grootschalig hotel is voorstelbaar op het Obragasterrein of Vlisocoterrein. Dit

laatste gebied is overigens pas een optie als de VUsco zich verplaatst. De industriële

gebouwen kunnen worden hergebruikt en uitgebreid tot hotel met grootschalige za-

lenaccommodatie en restaurants en het Kasteel kan een functie krijgen als represen-

tatieve ontvangstruimte en heeft tevens een museale functie. Van belang voor een

goede hotelaccommodatie is de bereikbaarheid van Helmond als stad en niet alleen

de bereikbaarheid van het centrum of de locatie op zich. Naast twee zakenhotels is er

binnen Helmond ook ruimte voor een hotel voor toeristen met de kwauteitsindicatie

van 1 tot 2 Michelin-sterren. Een toeristenhotel kan in het centrum in de omgeving

van het Ameideplein/Markt een plek krijgen maar een denkbare locatie is ook de

rand van de stad, direct grenzend aan de Peel. Voor het centrum is het interessant

om combinatiebezoek met het centrum te bevorderen, dit kan door goede wandelrou-

tes of een goede openbaar vervoer verbinding met het centrum te realiseren.

5 Onderwijs (5.000 M2 - 10.000 m2)

Helmond heeft een sterke regionale functie op het gebied van onderwijs. Deze func-

tie zou, duidelijk zichtbaar in het centrum, verder versterkt en uitgebouwd moeten

worden. Door de mogelijkheid te bieden aan jongeren uit Helmond onderwijs te vol-

gen in de eigen stad wordt de binding met de eigen stad verder vergroot. Door on-

derwijs in en rondom het centrum te situeren ontstaan ook weer nieuwe mogelijk-

heden voor detailhandel, horeca en cultuur. Helmond kent middelbare scholen en

beroepsonderwijs. Dit kan verder worden uitgebouwd.

BVR is van mening dat een onderwijsinstelling als De Kempel een prima plek kan

krijgen in de centrumgordel, en wel in het stationsgebied. Mocht dit niet lukken

dan kan in ieder geval een locatie worden gereserveerd voor het geval zich een

nieuwe onderwijsinstelling aandient en zich aangetrokken voelt tot de plek. Het

stationsgebied is een uitgelezen plek omdat de doelgroep, jongeren, veel gebruik

maken van het openbaar vervoer (zowel trein als bus). Daarmee krijgt Helmond te-

gel.ijk de kans om zich als onderwijsstad te presenteren aan één van de poorten van

26

1

1

1

1

i

L

1

1

<- i

1 -

v

ood 1

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 27

EMM

outdoor

28

de gemeente. Daarnaast biedt onderwijs de mogelijkheid om de band tussen bedrijfs-

leven en de stad te versterken. De concrete plannen bij het scholencomplex ROC ter

Aa aan de Keizerin Marialaan waar een industrieel praktijkcentrum wordt gereali-

seerd vormen een voorbeeld van samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven

dat op andere plekken kan worden opgepakt.

6 Zorgvoorzieningen: (5.000 M2 - 10.000 M2)

In het centrum van Helmond bevinden zich momenteel drie grootschalige vormen

van verzorqinqshuizen: Keyserinnedael (verpleeghuis), Ameideflat (serviceflat) en

Boscotondo (zorgwoningen). Zorg en centrum gaan uitstekend samen. De actieve ou-

deren verruilen op zeker moment hun eengezinswoning met tuin voor en achter voor

een comfortabel appartement nabij winkels, horeca en culturele voorzieningen. Deze

doelgroep vraagt op een gegeven moment om zorg op maat. Door zorgvoorzieningen

te integreren met wonen zijn mensen in de gelegenheid langer zelfstandig te wonen.

Het gaat bij zorg dus om specifieke vormen van wonen waarbij onder meer de wo-

ning en de woonomgeving zijn aangepast aan de minder mobiele mens. Daarnaast

gaat het bij zorg om dienstverlening, zorg aan huis, en servicepunten voor onder

meer het huren en kopen van specifieke hulpmiddelen zoals bedden, steunen en

alarmeringssystemen. Bij zorg gaat het overigens niet alleen om ouderen. In alle

leeftijden zijn er mensen die zorg nodig hebben. Door aangepaste woningen en

zorgvoorzieningen in het centrum een plek te geven kunnen al deze mensen

volop van het leven te genieten. BVR stelt voor om dit onderwerp verder met de zor-

gaanbieders te bespreken.

Bijna onzichtbaar worden er in het centrum van Helmond ook allerlei diensten op

het gebied van welzijn en maatschappelijke dienstverlening aangeboden. Op het ge-

bied van ondermeer jeugdhulpverlening, arbeidsbemiddeling, dienstenverlening aan

allochtone en autochtone groepen, en verslavingszorg heeft Helmond veel te bieden

aan mensen die deze vormen van hulp nodig hebben. Hoewel daar vanuit het func-

tioneren van de organisaties wellicht niet direct behoefte aan is zou er nagedacht

moeten worden over de wijze waarop deze vormen van dienstverlening zich beter

kunnen profileren en daardoor ook nog beter bereikbaar zouden kunnen worden.

Helmond vervult op dit terrein immers een functie voor de regio.

7 Voorzieningen voor jongeren: (3.000 m2)

De behoefte aan voorzieningen specifiek voor jongeren in de leeftijd 16 tot 25

groeit. De kinderen uit de gezinnen in bijvoorbeeld Dierdonk maar ook straks in

Brandevoort bereiken op een gegeven moment deze leeftijd. Op dit moment is er

voor jongeren weinig te doen. In de diverse themacentra kan op de behoefte van

deze groep worden ingespeeld. Daarnaast is er ruimte voor een low budget restau-

rant, discotheek, skate-project, buitensport en danscafe's. Het stationsgebied biedt

mogelijkheden voor deze doelgroep.

Door de nieuwe programma's in het centrum ontstaat er voor de eugd volop de gele-

genheid om bij te verdienen of onderwijs en praktijkervaring te combineren. Een idee

is de jongeren te laten coachen door gepensioneerde Helmonders die graag hun ken-

nis willen overdragen. Voor ouderen biedt dit het perspectief om actief te blijven.

8 Kantoren (40.000 M2 - 60.000 rn2)

In de bestaande programmering voor Helmond wordt door de gemeente uitgegaan

van een ruimtereservering voor een jaarproductie van 6.000 m2 bvo. Dit betekent dat

er in 2020 120.000 M2 kantoorvloeroppervlakte moet zijn gerealiseerd. Dit is extreem

hoog, vooral in de wetenschap dat Hetmond geen kantorenstad is. Tegelijkertijd moet

men zich realiseren dat er op dat gebied in de komende jaren zaken zullen verande-

ren. Helmond wordt steeds meer een complete stad van enige omvang. Dat maakt de

stad aantrekkelijk voor met name de bedrijven met de wat kleinere kantoren.

Dat betekent dat er meer vraag gaat ontstaan naar specifieke kantoorproducten, te

BOUWSTENEN HELMONI) CENTRUM AOVIES BVR NOVEMBER 2000 29

weten: kleinere kantoren voor De Markt (kantoorvilla's), kleine tot middelgrote pu-

blieke kantoren, kantoorverzamelgebouwen voor starters, kantoor-/bedrijfsverza-

melgebouwen. Deze typen kantoren passen heel goed bij het centrum van Helmond.

Daarnaast komt het gemiddeld eens in de 3 jaar voor dat een groot kantoor (5.000

M2 bvo) een plek zoekt in de regio. Wanneer Helmond op dat moment een locatie

direct voorhanden heeft dan is de kans groot dat de klant voor Helmond kiest. Ge-

middeld kan uitgegaan worden van een opnamecapaciteit tussen de 2.000 M2 bvo en

3.000 M2 bvo per jaar. Bovenstaande betekent dat tot 2020 rekening moet worden

gehouden met een ruimtereservering van 40.000 m2 bvo tot 60.000 M2 bvo totaal.

Van belang voor de vestiging van kantoren is de representativiteit en herkenbaar-

heid van de gebouwen en de directe omgeving en de bereikbaarheid per auto en/of

openbaar vervoer. Om kantoorontwikkeüng te stimuleren is het wenselijk wanneer

verschillende soorten locaties worden aangeboden, zowel in als buiten het centrum.

Gegadigden krijgen daardoor meer keuzevrijheid. Helmond kan voor de middellange

termijn inspelen op de schaarste in Eindhoven. Dit betekent dat aan de Eindhovense

kant van Helmond ruimte gereserveerd moet worden voor kantoren. Hoewel deze

uitspraak niet geheel past bij het centrumplan is het wet van belang voor het imago

van Helmond kantorenstad. Wanneer deze ten positieve keert heeft dit direct gevol-

gen voor de ciroeimocielijkheden in het centrum.

De vraag naar kantoren kan groeien wanneer kantoorontwikkeling gekoppeld is aan

andere activiteiten. Bijvoorbeeld dienstverlening bij een themacentrum of bij zorg

en onderwijs. Woonkwaliteit is ook een vestigingsfactor voor kantoren en bedrijven.

Het centrum kan hierop inspelen.

9 Centrumstedetijk wonen (1.500 - 2.500 woningen)

Wonen is in meerdere opzichten een voorwaarde voor centrumontwikkeling. Door sub-

stantieel wonen toe te voegen komen er mensen in het centrum wonen die vragen om

eigen voorzieningen en gebruik maken van het centrum als ware het een wijk-

centrum. Wonen zorgt ook voor levendigheid gedurende de gehele dag. Wonen is bo-

vendien een belangrijke financiële drager voor de centrumontwikkeling. De opbrengst

die door woningbouw wordt gegenereerd kan ingezet worden voor verbetering van de

kwaliteit van het openbaar gebied en van de infrastructuur en het toevoegen van

nieuwe functies die doorgaans geld kosten, bijvoorbeeld in de culturele s er.

Bij het toevoegen van centrumstedelijke woonvormen gaat het zowel om apparte-

menten als grondgebonden woningen in de vorm van herenhuizen. Het wonen krijgt

zowel een plek in het kerngebied als in de centrumgordel. In het kerngebied wordt

het wonen boven winkels gestimuleerd.

Wonen is er voor alle doelgroepen, van jong tot oud en voor alle inkomens. Gezien

de huidige voorraad zal het accent vooral op het toevoegen van wonen voor de jon-

geren (studenten) en voor de mensen van middelbare leeftijd komen te liggen en

voor de modale en hogere inkomens. Het wonen in het centrum van Helmond kan

profiteren van de naam die Helmond landelijk heeft opgebouwd als het gaat om on-

derscheidende woonmilieus en woonmilieus waarom de markt vraagt. Aan apparte-

menten worden wel extra eisen gesteld gezien de woningmarkt en -vraag in Bra-

bant. Er is marktruimte maar dan gaat het om grote woningen met eigen parkeer-

voorziening, grote buitenruimte en aangename en veilige woonomgeving. Voor de

woningverdeling geldt een richtlijn van 25% voor ouderen, 25% voor jongeren en

starters, 25% voor gezinnen en 25% voor de alleengaanden en tweeverdieners die

bewust hartje centrum wensen te wonen. Deze verhouding geeft het eindbeeld aan

voor het centrum.

Concreet betekent dit dat de bestaande voorraad herijkt moet worden zodat nieuwe

ouderen in de gelegenheid worden gesteld in nieuwbouw te wonen. Incidentele

sloop van de bestaande voorraad wordt daarbij niet uitgesloten.

30

uitgangspunten voor ontwerp

Met bovenstaand programma wordt in de volgende fase van het project het ontwerp

gemaakt voor het stedenbouwkundig plan voor het centrum van Helmond. Voor dit

ontwerp gelden uitgangspunten voor de infrastructuur en de ruimtelijke structuur. Om

inzicht te krijgen in de reaUseerbaarheid van de plannen zijn de vier ontwikkelings-

modellen onderworpen aan een markttoets en een planeconomische verkenning. De

resultaten leveren kennis op over de financiële en technische haalbaarheid van het

advies van BVR. In dit hoofdstuk staan de belangrijkste bevindingen.

VERKEER EN VERVOER

Essentieel voor een goed functionerend centrum is de bereikbaarheid voor alle ver

keer- en vervoersoorten met bijbehorende voorzieningen. De verkeerskundige struc:

tuur draagt in hoge mate bij aan de herkenbaarheid van het centrum. Niet alleen het

centrum dient goed bereikbaar te zijn maar ook Helmond als geheel.

Parallel aan het centrumproject

0 Het centrum moet voor de auto bereikbaar zijn vanuit loopt het project over de hoofdwe-

genstructuur van Hetmond. De twee

alle richtingen via directe äanrijroutes en eindigend in projecten zijn nauw met elkaar ver-

parkeergarages die 24 uur per dag open zijn; bonden en er vindt regelmatig in-

De parkeergarages zijn direct aangesloten op het houdelijke uitwisseling en discussie

wandelcircuit; plaats. De bereikbaarheid van het

¿ De parkeergarages zijn op afstand goed vindbaär door centrum met de auto is positief voor

bewegwijzering'- centrumontwikkeling. Doelstelling

¿ De intensiteit op de aan- en afvoerwegen naar en van van het project hoofdwegenstruc-

het centrum moet zodanig zijn dat doorstroming is tuur moet zijn dat de autobereik-

gegarandeerd; baarheid ook op termijn is gegaran-

¿ De intensiteit op de doorgaande wegen door het cen- deerd. Vanuit het centrumproject

trum moet van dusdänige omvang zijn dat de wegen zijn de volgende wensen en eisen

meegegeven aan het project hoofd-

oversteekbaar zijn en de naastgelegen functies geen

wegenstructuur:

last hebben van geluidsovertast, een voorbeeld is de

Kanäätdijk;

* De functie van de Kästeeltraverse moet worden be- De discussie over de vier ontwikke-

perkt tot ontsluitingsweg van het centrum, met op lingsmodellen heeft het algemene

termijn de optie dat de dominantie Van het autover- besef opgeleverd dat centrumontwik-

keer verdwijnt keling alleen toekomstwaarde heeft

wanneer er structureel ingrepen wor-

den gedaan in de infrastructuur. In

twee van de vier ontwikkeUngsmo-

dellen worden nieuwe voorstellen gedaan voor de infrastructuur. Deze voorstellen

zijn erop gericht om het centrum beter bereikbaar te maken en de vestigingsvoor-

waarden voor potentiële nieuwe ontwikkelingsgebieden te verbeteren. De voorge-

stelde doorkoppeling van de Kasteeltraverse via de Eikendreef naar het station zorgt

ervoor dat het stationsgebied direct is aangesloten op de hoofdwegenstructuur en

biedt daardoor perspectief voor nieuwe ontwikkelingen. Wanneer het station tevens

een verbinding krijgt met de zuidkant van Helmond komen ook de locaties rondom

de Engelseweg en op het Hatematerrein in de invloedssfeer van het station en het

centrum te liggen.

De voorgestelde doorkoppeling van de Kasteeltraverse via de Prins Hendriklaan naar

het Obragasterrein betekent een verbetering van de ontsluiting van het Steenweg-

kwartier, Nedschroefterrein, Obragasterrein en Ameideplein. Rond deze aansluiting

kunnen nieuwe programma's worden gesitueerd die bovenop en dicht tegen het be-

staande kernwinkelgebied komen te liggen.

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 31

Kasteeftraverse In alle discussies die gevoerd zijn rond de ontwikkelingsmodellen

wordt de Kasteeltraverse opgevoerd. Vanuit strategische motieven heeft BVR ervoor

gekozen de Kasteeltraverse niet vooraan op de agenda te zetten, als voorwaarde

voor centrumontwikkeling, maar juist achteraan, als consequentie van centrumont-

wikkeling. Hiermee wordt voorkomen dat de discussie over het centrum gedomi-

neerd en afhankelijk gemaakt wordt van de Kasteeltraverse en wordt de problema-

tiek van de Traverse vanuit centrumontwikkeling belicht.

De Traverse fungeert als levensader voor geheel Helmond en is niet alleen maar een

ontsluitingsweg voor het centrum. De woonwijken gelegen aan de oost- en westzijde

van het centrum worden via de Traverse met elkaar verbonden. In de opdracht voor

het project hoofdwegenstructuur ligt besloten om de stedelijke verdeelfunctie van

de Traverse in het verkeerssysteem van Helmond terug te dringen.

In het kader van het centrumproject is een studie verricht naar de consequenties

van verschillende posities van de Kasteeltraverse voor het functioneren van et cen-

trum. Gekeken is naar de Kasteeltraverse in huidige ligging, op maaiveld en onder

de grond. De belangrijkste bevindingen zijn hieronder op een rij gezet.

Voor de eerste 10 jaar is het niet reëel te verwachten dat de huidige functie van de

Traverse verdwijnt. De ingrepen in de hoofdwegenstructuur die nodig zijn om het

verkeer van de Traverse af te leiden zijn van dien aard dat dit veel geld en tijd

kost. Dit betekent dat een wegprofiel van twee keer twee rijstroken nodig blijft. Bij

een verhoogde ligging moet er wel wat met de Traverse en omliggende gebieden ge-

beuren.

Daarmee wordt bedoeld dat de Kasteeltraverse

direct is aangesloten op de parkeerroute met de

parkeergarages. De verschijningsvorm van de

Traverse is afgestemd op een centrummilieu met

bijpassend profiel en aankleding (bestratingma-

teriaal, lichtmasten). De voorsorteerstroken

voor links- en rechtsaf verdwijnen waar moge-

lijk. De onderkant van de Traverse wordt opge-

schoond zodat Kasteel en Boscotondo op een

natuurlijke manier zijn aangesloten op het

kerngebied.

JA-MUM rb!liyl-.%

Oosteinde

Heistraat

Zuideinde

KasteeLtraverse

32

Het verplaatsen van de Kasteeltraverse naar het maaiveld betekent met de huidige

verkeersintensiteit dat de oversteekbaarheid van de Traverse verslechterd. Immers

de ongelijkvloerse kruisingen verdwijnen en komen terug op maaiveld. Het aandeel

asfalt zal daardoor toenemen. Het leggen van de Traverse op maaiveld is pas een

reële optie wanneer de intensiteit van de Traverse drastisch verlaagd wordt en is dus

pas een optie voor de langere termijn.

Het maken van een tunnel biedt de mogelijkheid het doorgaande verkeer en het in-

ter-wijkverkeer onder de grond te leggen en een weg op maaiveld aan te leggen puur

verkeer voor het centrum. Deze optie is interessant omdat

voor het bestemmings

daarmee de mogelijkheid ontstaat om ter hoogte van het centrum een weg te maken

die goed oversteekbaar is en een smaller profiel kan krijgen. Echter deze ingreep is

financieel erg kostbaar en vraagt veel tijd. De ingreep heeft consequenties voor de

plekken in de stad waar de tunnel begint en eindigt. En wat nog belangrijker is, Hel-

mond wordt voor veel potentiële centrumbezoekers aan het zicht onttrokken.

De conclusie is dat voor het veranderen van de Kasteeltraverse, op welke wijze dan

ook, op het niveau van de hoofdwegenstructuur van Helmond structurele ingrepen

plaats moeten vinden. Hiermee is veel tijd en geld gemoeid. Centrumontwikkeung

kan daar niet afhankelijk van zijn. BVR kiest nadrukkelijk voor behoud van de Tra-

verse als ontsluiting voor het centrum. Voor de komende 10 tot 15 jaar wordt uitge-

gaan van handhaven van de verhoogde ligging. De planontwikkeling voor het cen-

trum moet echter zo ingezet worden dat voor de langere termijn het mogelijk moet

zijn de Kasteeltraverse op maaiveld te leggen en het profiel aan te passen.

Openbaar vervoer De Helmonder is sterk autogericht terwijl de stad maar liefst vier

NS stations kent (de 4e (Brandevoort) zit in de planning). Helmond heeft een inter-

citystation en ligt goed op de route Eindhoven - Venlo/Maastricht. Vanuit Eindho-

ven is Helmond centrum binnen 10 minuten bereikbaar. Toch wordt de potentie om

openbaar vervoer te benutten voor de bereikbaarheid van Helmond Centrum onvol-

doende benut. Hier ligt een belangrijke opgave. Vanuit het centrumplan kan het ge-

bruik van openbaar vervoer worden bevorderd door het stationsgebied programma-

tisch en ruimtelijk te verrijken en een goede aansluiting te maken met het kernge-

bied. Het station is een belangrijke poort tot de stad. Deze ambitie moet op korte

termijn waargemaakt worden om de toenemende verloedering van dit gebied tegen

te gaan. BVR stelt voor van het stationsgebied een themagebied te maken voor jon-

geren gecombineerd met onderwijsvoorzieningen, kantoor- en bedrijfsverzamelge-

bouwen en ruimte voor activiteiten zoals een skatebaan, basketbalveld of een werk-

plaats. De bestaande kantoren voor arbeid en inkomen passen in dat profiel.

Met het openbaar vervoer per bus is het slechter gesteld. De regio is niet goed aan-

gesloten op Helmond. De busroutes zijn indirect of ontbreken. Wanneer Helmond

haar regionale centrumfunctie serieus neemt moet busvervoer goed worden gere-

geld. Ook van en naar de omliggende woonwijken. Vervoer op maat met een stads-

taxi lijkt een oplossing maar werpt ook een drempel op. Mensen moeten ruim van

tevoren plannen wat ze willen doen. Door de centrumpositie te versterken en regio-

nale voorzieningen uit te breiden ontstaat er een draagvlak voor het verbeteren van

openbaar vervoer. Dit heeft als consequentie dat er een vooraf geïnvesteerd moet

worden in nieuwe vormen van personenvervoer dat zich op termijn, al dan niet di-

rect, terugverdient. Door goed openbaar vervoer in de regio wordt Helmond goed

ontsloten voor mensen uit de regio en kunnen Helmonders profiteren van de kwaU-

teiten en het voorzieningenaanbod in de omliggende gemeenten.

Fietsroutes en staffingen Helmond is een fietsstad en het gebruik van de fiets als ver-

voermiddel om naar het centrum te gaan kan worden gestimuleerd door het opwaarde-

ren van bestaande fietsroutes, het aanleggen van ontbrekende schakels in het netwerk,

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 33

het voorrang geven op kruispunten en de bouw van fietsenstallingen. De gemeente is

hier zelf al druk mee doende en BVR adviseert om deze plannen uit te voeren.

RUIMTELIJKE STRUCTUUR

Alle programmatische en verkeerskundige uitgangspunten voor het centrumplan zijn

afhankelijk van een heldere en samenhangende stedenbouwkundige structuur. Het

stedenbouwkundig raamwerk moet ervoor zorgen dat alle functies op hun plek vallen

en gezamenlijk het centrum van Helmond versterken. Het stedenbouwkundig ont-

werp is de motor voor succes. Een aansprekend plan krijgt de handen op elkaar en

vormt de basis voor afspraken tussen de verschillende betrokken partijen. In de vier

modellen zijn verschillende stedenbouwkundige ingrepen voor het centrum voorge-

steld. De volgende bouwstenen worden meegenomen in het uit te werken plan:

BOUWSTENEN PLAN

¿ Ontwikkelen noordrand kerngébied, zone Obr~ërTéik Cit@sobrtbL Speëffiffisoléih; Obttkäiitöö@

Ameideptein; tot een Kunst en cultuürëtüs@r eh thëffiätëiitiüffi @fó60

¿ Alternatief voor ambulante handel en kermis ódat De Markt ihijën'ëht kan Worden met verblijfsfunc-

ties en beter benut kan worden voor activiteiten;

¿ Betrekken van beide zijden van het kanaal (Zuid Willém0ääffi bij het centrum met mogelijkheden

voor buitenactiviteiten aan en op het water.

¿ Aansluiten van Boscotondö eh Kasteel op het këffigëbiëd,-

¿ Verbeteren uitstraling, aankleding en directe öffiijëVih§ Van de Kästéé[tráVérse;

¿ Dichten van gaten in het centrum en voorkomen en vérbétëréfi "h äëhtërkahtsituaties;

¿ Ontwerpen van herkenbare en kwalitatief hoogwaardige thëffiäëëhtiä in de cehträmgömet;

¿ Opwaarderen van stationsgëbied met mogelijkheden voor 6htWikkëlin§ aan de zÜ]dziide "n station

en spoorlijn;

¿ Substantieel park toevoegen;

¿ Openbare ruimte opwaarderen en uitnodigend maken voor gebruik;

¿ Opknappen gevels tot staalkaart voor architectuur

¿ Behoud en opwaardering industrieel erfgoed,

¿ Samenhang aanbrengen in nieuwe en bestaa nde prográrnifiä@ofidërdëIën,-

¿ Bepalen en inrichten van een aantrekkelijk Wändelciitüitl-

¿ Organiseren van de aansluiting tussen këTngëbied en ëënüüffi4öMët zodat ëoffibihätiebëiöëk Wordt

bevorderd;

¿ Aansluiten van het centrum op ötbgë@dng door herstellen eh tö"öëijeh Van de ääntööo@tmtën

(HeistTäät Motensträät, SteëäWë4).

¿ Natuurlijke koppeling Mäkefl met Bifinëristäd@óóst,-

¿ Opwäardereh en Verbeteren verschijningsvorm KastëëttTäVërse,-

¿ In pässéri hiëuWë VérkéérsfiétWerk ffiët (b4iSëhë plekken voor oärkeeT§äMoS; gekoppeld aan hieüWë

centrumprogramm&s@

Het stedenbouwkundig raamwerk moet flexibel zijn en niet a anke zijn van ter-

reinen die niet snel beschikbaar komen.

Relatie met Binnenstad-oost Parallel aan het project voor het centrum werkt de

gemeente aan een herstructureringsplan voor Binnenstad-oost. Hierdoor ligt er een

kans om beide projecten op elkaar te enten en te zoeken naar elkaar versterkende

zaken. Vanuit de optiek van het centrum valt een klein deel van Binnenstad-oost in

de centrumgordel en functioneren de aanloopstraten als een belangrijke entree van-

uit de oostkant van de stad. Van belang is de programmatische vulling en kwalita-

34

@REM~ liga

am

cen

detailhandel enlkI-1@

kasteel "imijs, vuurzieffingen

HATEMATERREIN

grootschaLige voorzieningen,

wonen, park

KERNGEBIED CENTRUMGORDEL

0 Uitbreiden en herijken basispakket detailhandel 0 Themacentra, inclusief leisure

0 Kunst- en cultuurcluster 0 Zakelijk toerisme, zalencentrum en hotel

0 Zorgvoorzieningen 0 Onderwijs

0 Kantoren 0 Zorgvoorzieningen

0 Wonen boven winkels 0 Voorzieningen voor jongeren

0 Kantoren

0 Centrumstedelijk wonen

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 35

tieve uitstraling van de panden aan de aanloopstraten maar ook de kwaliteit van de

fietsverbindingen. Binnenstad-oost is een schakelgebied voor het bereiken van het

centrum vanuit woonwijken als Dierdonk en Rijpelberg. In twee ontwikkelingsmo-

dellen is een ruimtelijke suggestie gedaan om de koppeling tussen de Heistraat en

De Markt weer te herstellen. In de stedenbouwkundige uitwerking zal deze sugges-

tie nader worden onderzocht op financieel-economische haalbaarheid en toegevoeg-

de waarde voor het centrum.

Kerngebied en centrumgordet Door het centrum op te delen in twee gebieden ont-

staat de mogelijkheid om programma's ruimtelijk een plek te geven. Het kernge-

bied kent een hogere grondprijs dan de centrumgordel wat ook effect heeft op het

positioneren van de voorzieningen. Een paar gebieden in de centrumgordel worden

hieronder nader toegelicht:

Konmarterrein Het Konmarterrein ligt in de centrumgordel. Op dit moment wordt

het gebied extensief gebruikt. BVR adviseert het gebied te intensiveren en geschikt

te maken voor centrumstedelijk wonen. De functie van de Konmar past beter in het

noordelijk deel van het kerngebied. Combinatie met andere functies is gewenst

waardoor de Konmar een trekkersfunctie krijgt in het wandelcircuit. In de volgende

fase moet worden onderzocht in hoeverre deze visie bespreekbaar is met de eigena-

ren en of het haalbaar is.

Steenwegkwartier Ontwikkeling van het Steenwegkwartier biedt de kans om be-

staande gaten in de gevels te dichten en achterkanten en bouwtechnisch slechte

panden aan te pakken. Voorwaarde is dat de huidige karakteristiek van kleinschalige

en individueel herkenbare panden overeind blijft en een functionele mix ontstaat

van luxe speciaalzaken, dag en avond horeca, zalencentrum en een representatief

hotel. Om ervoor te zorgen dat het gebied geen hinder heeft van verkeerslawaai en

optimaal kan profiteren van de ligging aan het kanaal dient de doorgaande verkeers-

functie van de Kanaaldijk uit het verkeerssysteem van Helmond te verdwijnen. Dit

bevordert de natuurlijke aansluiting van het Steenwegkwartier met het kerngebied.

VHsco Het Vüscoterrein maakt op dit moment zowel ruimtelijk als functioneel geen

deel uit van het centrum. De ligging van het gebied, omgeven door het kanaal en

het Kasteel biedt veel ontwikkelingsmogelijkheden. Wanneer op termijn de Vlisco

vrij mocht komen voor herontwikkeling dan kan dit gebied een functie vervullen

voor het centrum. Een deel van het terrein kan gebruikt worden voor nieuwe pro-

gramma's en een deel kan gebruikt worden voor het uitbreiden van het Kasteelpark.

Door bestaande panden met cultuur historische waarde te hergebruiken ontstaat

hier een karakteristiek stukje Helmond. Het open stellen van het gebied maakt het

mogelijk om het stationsgebied en het Hatematerrein beter te enten op het kernge-

bied. Voor de korte termijn biedt de Vlisco ook perspectief. In een gesprek met de

eigenaren kan worden afgetast of er al delen van het terrein toegankelijk gemaakt

kunnen worden en of het Vliscomuseum open gesteld kan worden voor een breed

publiek. De planvorming is zo opgezet dat centrumontwikkeling niet afhankelijk is

van het terrein van de Vlisco.

Terrein Nedschroef/Raymakers Indien het terrein van Nedschroef en het terrein

Raymakers vrijkomen voor herontwikkeling dan lenen deze locaties zich uitstekend

voor een centrumstedelijk woonmilieu als hoofdfunctie. De woonkwaliteit van de

Oranjebuurt en omgeving kan hiervoor als voorbeeld dienen.

Haternaterrein Het noordelijk deel van het Hatematerrein valt in de centrumgordel.

Er zijn mogelijkheden dit gebied te enten op het centrum. Hiervoor dienen wel ver-

keerskundige ingrepen te worden gepleegd. Het gebied leent zich voor een functie-

mix van qrootschali ken en park.

ge voorzieningen, wonen, wer

36

Financiële haalbaarheid en fasering

Er is een globale financiële verkenning uitgevoerd van de vier ontwikkelingsmodel-

len. Deze heeft mede richting gegeven aan het formuleren van de bouwstenen voor

het centrumplan. De verkenning heeft inzicht opgeleverd in de kansen en bedrei-

gingen van de verschillende modellen en in de flexibiliteit. Bovendien geeft het

enig inzicht in de (financiële) rol die de gemeente zou moeten spelen bij de verdere

planontwikkeling. Uit de verkenningen is verder gebleken dat bij de eventuele uit-

voering van de modellen aanzienlijke financiële inspanningen geleverd moeten wor-

den door zowel de gemeente als marktpartijen. Daarbij gaat het om investeringen

ten behoeve van de grondexploitatie en om bijdragen in de stichtingskosten van

noodzakelijke algemene voorzieningen.

Vanwege de globaliteit van de modellen is het niet zinvol om diep in te gaan op de

resultaten van de financiële verkenningen. De verkenning is met name uitgevoerd

om een aantal zaken te testen. In de volgende fase zal als onderdeel van de plan-

vorming verder inzicht worden gegeven in de financiële gevolgen van het centrum-

plan voor de korte, middellange en lange termijn.

Alle betrokkenen dienen zich overigens te realiseren dat het ontwikkelen van plan-

nen in bestaand stedelijk gebied niet alleen procesmatig zeer complex is (vanwege

het grote aantal betrokkenen) maar dat ook de kosten ver veel hoger zijn dan de

kosten voor plannen op een zogenaamde uitleglocatie (in een weiland). Elke vier-

kante meter grond in bestaand stedelijk gebied wordt immers gebruikt, is vaak be-

bouwd. Dus nieuwe ontwikkelingen gaan vaak gepaard met kosten voor het slopen

van bestaande gebouwen, het saneren van vervuilde grond en het uitplaatsen van

bedrijven. Daar staat wel tegenover dat de kosten voor de aanleg van nieuwe in-

frastructuur vaak relatief beperkt is. Het centrum is immers al goed ontsloten.

BVR concludeert op basis van de financiële verkenningen dat de realisatie van het

centrumplan grote investeringen vraagt van zowel de gemeente als marktpartijen.

FLexibititeit In de volgende fase moet gewerkt worden aan het opstellen van een

flexibel plan. Zowel positieve als negatieve ontwikkelingen in de verschillende

marktsegmenten (kantoren, detailhandel, wonen, et cetera) moeten kunnen worden

opgevangen. Ook moet het plan in kunnen spelen op wijzigingen in de grondposi-

ties. Gewenste ontwikkelingen in bepaalde deelgebieden moeten in de tijd gezien

naar voren of naar achteren kunnen schuiven.

Faseerbaarheid Het plan moet goed faseerbaar zijn. Het centrumplan kijkt 20 jaar

vooruit. In elke fase dient de financiële haalbaarheid nader beschouwd te worden. De

verkenningen hebben opgeleverd dat er in de fasering belangrijke factoren zijn die

het plan zowel in positieve als in negatieve zin kunnen beïnvloeden. Te noemen zijn:

1 de beschikbaarheid van bouwlocaties

2 de omvang van het programma en de wijzigingen in de markt

3 de bereidheid van de gemeente en marktpartijen om financiële risico's te nemen

Ad 1 Van een aantal Locaties, die in de vier ontwikke[ingsmodellen een nieuwe be~

stemming krijgen, is bekend dat deze binnen enkele jaren beschikbaar (kunnen) ko-

men. Het is van belang dat het plan zodanig ontwikkeld wordt dat naast de aanpak

van het huidige kernwinkelgebied met de ontwikkeling van het gehele kerngebied ge-

start wordt. De gemeente dient naar de mening van BVR een actieve rol te spelen in de

verwerving van deze locaties. Dit hoeft overigens niet te betekenen dat de gemeente

alle locaties ook daadwerkelijk zelf aankoopt. Van belang is dat de gemeente controle

heeft over de eigendomssituatie en daarmee ook ontwikkelingen kan sturen. Voor an-

dere locaties geldt dat hier de bedrijvigheid nog goed functioneert. Per locatie zal met

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 37

de eigenaar bekeken moeten worden wat de ontwikkelingsmogetijkheden zijn. Het is

mogelijk dat een bedrijf in de eentrumplannen aanleiding ziet om (een deel van) de

bedrijvigheid te herschikken zodat er ruimte komt voor de centrumontwikkeling. In an-

dere gevallen zal blijken dat het niet te verwachten is dat binnen een termijn van bij-

voorbeeld 15 jaar het terrein beschikbaar komt. Het plan zal hierop moeten inspelen.

Tegelijk moet het plan zoals eerder genoemd flexibel genoeg zijn om in te kunnen spe-

len op bijvoorbeeld een locatie die onverwacht ter beschikking komt.

Ad 2 Een zich sterk ontwikkelende vraag naar ruimte voor bijvoorbeeld detailhandel en

kantoren kan de druk om locaties versneld in ontwikkeling te nemen vergroten. Echter

de vraag kan ook achterblijven bij de verwachtingen, waardoor er aanleiding is om de

p[anontwikkeling te vertragen. Het plan moet zodanig faseerbaar zijn dat hierop inge-

speetd kan worden. Om goed in te kunnen spelen op de vraag is het voortdurend vol-

gen van de marktontwikke[ingen noodzakelijk. BVR stelt derhalve voor tenminste een

keer in de 3 jaar een 'quickscan' uit te voeren om de planontwikkeling te monitoren.

Ad 3 Het lijkt in eerste opzicht verstandig om te starten met de uitvoering van projec-

ten met een Laag risicoprofiel om daarmee geld te genereren voor moeilijke locaties en

programma's. Echter juist door te starten met ambitieuze en daardoor risicovolle ont-

wikketingen wordt het gewenste ambitieniveau neergezet en krijgt het centrum een

impuls waardoor per saldo het eindresultaat kwalitatief meer oplever-t.

Het nemen van risico's moet afgewogen worden tegenover de mogelijkheid om inves-

teerders te interesseren en/of de toon te zetten voor de ontwikkeling van het centrum.

Gemeentelijke investeringen in de kwaliteit van het openbare gebied kunnen een mo-

tor zijn voor de vastgoedontwikkeLing. Hetzelfde geldt voor het stimuleren van onder-

nemers om zich te vestigen in het centrum, het stimuleren van vastgoedeigenaren om

de gevels op te knappen en op een lijn brengen van de reclame-uitingen.

Met het investeren in publieke voorzieningen zoals een nieuwe bibliotheek en een

kunstencentrum kan Helmond laten zien dat het centrum van de stad een multifunctio-

nele ontmoetingsplek is.

Het opstellen van een integraal plan samen met marktpartijen maakt ook een integrale

financiële strategie mogelijk. Hierdoor is het mogelijk de noodzakelijke gemeentelijke

en particuliere investeringen zo efficiënt en gericht mogelijk in te zetten.

Acties voor de korte termijn Bij het stedenbouwkundig plan hoort de planning van

de uitvoering. Dit betekent dus dat deze planning in fase 3 aan de orde komt. Dit

neemt niet weg dat voor de korte termijn een aantal acties kunnen worden be-

noemd. BVR adviseert prioriteit te leggen bij het kerngebied. Het gaat om:

Het Starten "n de 01äriéintWikkliri@ Van bet WiJst@ ëö UWürélüsW in de äöóMráhd "h hét käh§ebiëd.

Het ffiäkëh Van het Wäbdëkikült ijëëöffibiiiëëid met bet Vër kb én bffikëh M de detailhandel.

Het öokhäopëh M de ö0ëäbäffi iüirntë ëh di ijëWb.

f

Het ö "Iëh eb uitvoeren van een äctiVitëitëhoibijMmmä §ëricht bo cultuur ëh Vëftääk.

p

Het ttäftén Van ëën 0Toffititiëëärnoägpé Vööi het Centrum Van Hëtffiöhd Wäüit de täffiëfiWëTkibij tussen

öiidëinëffiëd; bëdm"htëVëh ëfi §ërnëëiitë.

Het töëVöëgërt jan tëhtruMS@dë@ijk ~em

Bovenstaande actiepunten vallen niet alleen onder de verantwoordelijkheid van de

gemeente. Alle betrokken partijen die belang hebben bij centrumontwikkeling moe-

ten zich aangesproken voelen en de handen uit de mouwen steken.

i

'00

,T.

- 111191.11

1

w

11911 1 11:1q 01:11w;L:LU;

1

- P

< - 1

W@:

FOTOGRAFIE FOTOPERSBURO BERT JANSEN, EINDHOVEN

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 1 VAN BOUWSTENEN NAAR REALISATIE 39

a jus

VA N B 0 U W ST EEN E N N 'Aa k'ak R

R E 'Aa OML ES' AT I E

et de bouwstenen zoals verwoord in het vorige hoofdstuk kan het

uimte[ijk ontwerp voor het centrumplan voor Helmond worden

gemaakt. De bouwstenen leveren ook voldoende inzicht om nieuwe

en [opende initiatieven te toetsen ente begeleiden.

Maar voor de realisatie van het ruimtelijk ontwerp en het aantrekken van nieuwe

initiatieven is meer nodig dan een ontwerptekening. Het organiseren van de reausa-

tie van alle bouwstenen is een belangrijk aspect. Het centrumplan wordt voor een

lange periode het kader voor de ontwikkeling van het centrum. Het is derhalve van

het grootste belang dat het plan gedragen wordt door alle

betrokkenen. En dat vanaf nu alle activiteiten in het teken

staan van het voorsorteren op het plan. Bij het inrichten o de rol, werkwijze en capaci-

van het werkproces zijn dan ook veel elementen van belang; teit van de gemeente;

* de rot van de tokäLé onderne-

DE GEMEENTE mers en organisaties;

Centrumontwikkeling is een complexe opgave en heeft al- 0 de rol van marktpärtijen;

leen een kans van slagen wanneer de realisatie wordt bena- * de afstemming en samenwer-

derd als een integrale opgave voor gebiedsontwikkeüng. Bij king op regionaal niveau;

de ontwikkeling is van groot belang dat alle betrokkenen de communicatie en promotie

een steentje bijdragen. Feitelijk is nu sprake van een soort van het centrum,-

kip/ei-situatie. Iedereen wacht op iedereen. Deze situatie de befiddigde acties voor de

moet doorbroken worden. Er is een partij nodig die een ini- köhë termijn.

tiërende en regisserende rol wil en kan nemen.

De gemeente heeft in de Kernstadvisie Helmond 2010 vastgelegd dat het haar ambi-

tie is van het centrum een centrum van betekenis voor zowel de Helmonders als

voor de regio te maken. Een project met een dergelijke ambitie wat zich bovendien

uitstrekt over een lange periode vraagt om een actieve en sturende rol van de ge-

meente. BVR adviseert de gemeente daarom de regierol voor alsnog in eigen hand te

houden. Belangrijke taken voor de gemeente zijn het opstellen van een integrale vi-

sie op de ontwikkeling van het centrum en het bewaken van deze visie in de uitvoe-

ring, het tegengaan van grondspeculatie en het verkrijgen van controle over grond-

posities. Voor de gemeente is dus een belangrijke rol weggelegd maar de gemeente

kan de ontwikkeling van het centrum niet alleen ter hand nemen. De gemeente

zoekt steun en samenwerking met anderen zoals grondeigenaren, lokale onderne-

mers, ontwikkelaars en bouwers.

Het centrumplan is het plan wat alle betrokken partijen moet binden en collectieve

ambities verwoord. Bij het ter hand nemen van de realisatie is het raadzaam een

centrale persoon aan te stellen, de gemeentelijke trekker. Deze trekker is het ge-

zicht van het centrumproject, zowel intern, naar de verschillende gemeentelijk

diensten, als naar buiten. De trekker legt direct verantwoordelijkheid af aan het ge-

meentebestuur en staat organisatorisch naast de gemeentelijke diensten.

40

De trekker is verantwoordelijk voor zowel de aansturing en het ontwikkelen van het

plan als voor de uitvoering van de verschillende deelprojecten. Dit betekent dat de

trekker een duidelijke status binnen de organisatie moet krijgen en voldoende on-

dersteuning moet krijgen vanuit de lijnorganisatie. Hiervoor is veel ambtelijke capa-

citeit vereist. Nu al kan geconstateerd worden dat de reeks van initiatieven in het

centrum een groot beslag legt op de ambtelijke organisatie. Dit zal in de toekomst

alleen maar toenemen. BVR adviseert daarom het gemeentebestuur dit al in een

vroeg stadium te bezien zodat passende maatregelen kunnen worden genomen.

Een belangrijke voorwaarde voor het kunnen functioneren van de trekker is dat

hij/zij het vertrouwen krijgt van zowel de gemeente als de extern betrokken partij-

en. De trekker fungeert als intermediair tussen lokale partijen met grondposities,

zittende ondernemers en nieuwe partijen met initiatieven. Hij/zij geeft gevraagd en

ongevraagd adviezen aan alle betrokkenen. Naast een ambtelijke trekker dient de

ontwikkeling en uitvoering van het eentrumplan bestuurlijk te worden aangestuurd

door een coördinerende wethouder.

LOKALE ONDERNEMERS EN ORGANISATIES

Centrumontwikkeling kan niet worden opgelegd. De samenleving moet het willen.

Voor de realisatie is het met name van belang dat partijen met grondposities op een

positieve en constructieve manier bij de centrumontwikkeüng worden betrokken.

BVR adviseert de gemeente om met de bouwstenen in de hand gesprekken aan te

gaan met deze partijen.

De zittende ondernemers, zowel op het gebied van detailhandel, horeca als cultuur,

toerisme en recreatie kunnen een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling

van het centrum. Zij zijn de partijen die ervoor kunnen zorgen dat er activiteiten

en levendigheid in het centrum worden georganiseerd. Een constructief overleg tus-

sen de partijen is hiervoor vereist. Voorwaarde is de wil en inzet om zelf initiatief

en verantwoordelijkheid te nemen. De gemeente kan een stimulerende functie ver-

vullen door pioniers te belonen en regelgevingen te versoepelen.

Het centrummanagement vervult een belangrijke intermediaire functie tussen zit-

tende en toekomstige ondernemers in het (kern) winkelgebied en de gemeente. In

samenwerking met de gemeentelijke trekker kan het centrummanagement deze

functie verder ontwikkelen. De gemeentelijk trekker werkt nauw samen met alle be-

leidsdisciplines en heeft overzicht over de projecten in het centrum en biedt daar-

door aan het centrummanagement een kader.

MARKTPARTIJEN

De markttoets heeft duidelijk gemaakt dat marktpartijen in de derde fase graag een

actieve rol wensen te vervullen. Zo worden zij niet geconfronteerd met een eindplan

maar maken zij onderdeel uit van het planvormingsproces. De kennis van marktpar-

tijen op het gebied van het realiseren van vernieuwende concepten kan dan inte-

graal bij het ontwerpproces worden betrokken. BVR stelt voor om twee partijen die

specifieke deskundigheid en ervaring hebben op het gebied van commerciële pro-

9 gramma's en woningbouw aan de projectorganisatie toe te voegen.

1

Samen met de kennis van de ambtelijke organisatie en de externe deskundigen

biedt dit de mogelijkheid om een ambitieuze ontwikkelingsvisie op te stellen die ge-

realiseerd kan worden. In een aparte notitie aan het gemeentebestuur komt BVR

met een concreet voorstel.

REGIONALE AFSTEMMING

Op het gebied van infrastructuur, openbaar vervoer, kunst en cultuur, onderwijs en

recreatie en toerisme zijn er veel aanknopingspunten voor samenwerking tussen de

Peelgemeenten. Het versterken van het openbaar vervoer is bijvoorbeeld van belang

voor de bereikbaarheid van de voorzieningen van het centrum in Helmond maar

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 1 VAN BOUWSTENEN NAAR REALISATIE 41

biedt ook omgekeerd mogelijkheden voor het verbeteren van de bereikbaarheid van

voorzieningen in de regio. Daarmee kan de aantrekkelijkheid van de regio als totaal,

zowel voor de eigen inwoners als voor toeristen, verder verbeterd worden.

BVR concludeert dat bovenstaande punten de agenda moeten vormen voor gesprek-

ken tussen de gemeente Helmond en haar collega Peelgemeenten. BVR adviseert de

gemeente de Peelgemeenten uit te nodigen en te informeren over de stand van za-

ken rondom de centrumplannen. Zo kan er gezamenlijk verkend worden of er inder-

daad sprake is van een agenda om vervolgens te bepalen op welke wijze de agenda-

punten verder uitgewerkt kunnen worden.

COMMUNICATIE EN PROMOTIE

De wens om het centrum van Helmond HET centrum te laten zijn voor de eigen inwo-

ners en de regio kan ook nu al gestimuleerd worden door een gerichte promotiecam-

pagne op te zetten. Zo worden nieuwe bewoners geïnformeerd over wat het centrum

te bieden heeft. Maar ook richting de huidige inwoners moet er actie ondernomen

worden om de binding met het centrum te vergoten, het imago van het centrum te

verbeteren. Het centrum moet de wijken in! Door te vertellen over de plannen voor

het centrum. Maar vooral ook door nieuw gerealiseerde projecten positief naar buiten

te brengen en op die manier te stimuleren dat Helmonders trots ontwikkelen voor

hun eigen stad. En als je trots bent op je stad wil je er ook veel tijd doorbrengen en

neem je je bezoek er mee naar toe. BVR adviseert een actieve promotiecampagne op

te zetten en daarvoor de benodigde middelen en capaciteit te reserveren.

BVR geeft het advies om alle gelegenheden te gebruiken om te communiceren over

het centrum. Zo kan er een klimaat ontstaan waarin initiatieven elkaar gaan ver-

sterken en er gezamenlijk gewerkt wordt aan de ontwikkeling van het centrum van

Helmond.

DE KORTE TERMIJN

Ondanks de negatieve spiraal waar het centrum zich nog steeds in bevindt zijn er

veel concrete initiatieven en ideeën die allemaal een bijdrage kunnen leveren aan

het op korte termijn aantrekkelijker maken van het centrum. Naast deze initiatie-

ven zijn er veel meer mogelijkheden om snel resultaten te boeken, namelijk door

het vertalen van bestaand beleid in daden.

Beleid op het gebied van cultuur, detailhandel en horeca, het toeristisch recreatief

ontwikkelingsplan, het beeldkwaliteitplan etcetera kan met behulp van de bouwste-

nen inhoudelijk worden ingekleurd en worden uitgevoerd. Een deel van het werk

moet door de gemeente gedaan worden maar juist deze beleidskaders bieden veel

mogelijkheden en ruimte voor bijdragen van andere betrokkenen. Van belang is na-

tuurlijk wel dat de verschillende activiteiten op elkaar worden afgestemd. Een be-

staande overlegvorm zoals de werkgroep lopende projecten kan hierin een rol spe-

len. De gemeentelijk trekker heeft een initiërende en coördinerende rot. Belangrijke

voorwaarde is dat er op korte termijn voldoende capaciteit beschikbaar is binnen de

gemeentelijke organisatie. Het centrumplan verdient prioriteit.

Er is al vaak opgemerkt dat een brancheringscommissie voor het centrum van Hel-

mond node gemist wordt. Hoewel deze commissie ook op het gebied van voorzienin-

gen een rol zou kunnen en moeten spelen is de urgentie op het gebied van detail-

handel het hoogst. BVR stelt voor om het centrummanagement te betrekken bij het

oprichten en laten functioneren van deze brancheringscommissie. Over de samen-

stelling en werkwijze van de commissie moet nog verder nagedacht moet worden

maar BVR stelt voor dat de gemeentelijke trekker secretaris is van de commissie.

Daarmee is afstemming met de gemeentelijke organisatie en het centrumplan gega-

randeerd.

42

De vastgoedeigenaren kunnen aan de slag met het uitvoeren van (een deel van) het

beeldkwaliteitplan. Met het opknappen van gevels en het lijn brengen in reclame-

uitingen is op korte termijn veel winst te behalen in de attractiviteit van het cen-

trum. De wijze waarop de vastgoedeigenaren zichzelf organiseren voor dit project en

de manier waarop de afstemming met de gemeente georganiseerd wordt zal verder

uitgewerkt moeten worden.

BVR stelt voor dat de ondernemers in het centrum het initiatief nemen om een pro-

motiecampagne voor het centrum van Helmond op te zetten. Wellicht kan de

VVV/Stichting Stadspromotie een bijdrage leveren. De gemeente dient nauw betrok-

ken te worden bij de campagne.

Alle betrokken kunnen op deze manier bijdragen aan het versterken van de positie

van het centrum. Tegelijkertijd bieden deze vormen van samenwerking natuurlijke

aanleidingen om het centrumplan te bespreken en te voeden met de ervaringen uit

de praktijk van alle dag.

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 1 CONCLUSIES 43

CONCLUBSIES

De discussie over de ontwikkelingsmode[len voor het centrum van

He[mond heeft geresulteerd in een duidelijk profiel voor het centrum

met een daarbij horend programma, een verkeerskundige structuur en

ruimtelijke uitstraling en sfeer. Het voor u Liggende rapport, getiteld

Bouwstenen He[mond Centrum, gaat hier uitgebreid op in.

In dit hoofdstuk worden de belangrijkste bevindingen nog eens kort

naar voren gehaald. Daarbij komen inhoudelijke zaken (het wat) en

procesmatige zaken (het hoe) aan de orde.

Nieuw profieL centrum Hetmond Het Een grote kracht van het centrum is de mogeLijkheid voor

centrum van Helmond is voor iedereen,

geen enkele groep wordt uitgesloten. bezoekers om in één bezoek verschillende functies op

Dit betekent dat het centrum een verschillende plekken in het centrum aan te doen (com-

breed en veelzijdig voorzieningenpak- binatiebezoek). Dit draagt bij aan de gewenste leven ig-

ket biedt aan jong en oud, de lagere en

hogere inkomens, eenpersoonshuishou- heid. Om combinätiebezoek te stimuleren worden gebie-

dens en gezinnen. den met elkaar verbonden door middel van routes en

De huidige maat en schaal en de inti- goede MWégwijMirig@ De öoëhi@gstijden van de ver-

miteit van Helmond is uitgangspunt schillende voorzieningen worden op elkaar afgestemd.

voor nieuwe ontwikkelingen. Het be- Aan het nieuwe centrum is het motto DOE-stad meegege-

nutten en versterken van bestaande ven. Dit geeft üitd@ükklh§ aan ééh van de sucëësfactoren

beeldbepalende gebouwen, zoals het

Kasteel, industriële gebouwen, produc- van het centrum Baan Hëlmohd. Alle betrokkenen áään

ten van de moderne architectuur en mét ëtkääf aan de Slag ffiët ä6 döët het ontwikkelen van

beeldbepalende structuren, zoals het een Wvéfidiä ëö ättiäffiëf st4dshrt@ Dit "këht dat ër

kanaal, de aanloopstraten Heistraat,

Steenweg en Molenstraat en het land- éfi nieuwe §ëböüWëä é h nieuwe van kts; ëri nieuwe voor@

schap, geven het centrum van Helmond

een eigen sfeer en identiteit. Helmond áëhihgëä do het gebied van ëüttüüt sport ëä Vë"ääk én

krijgt daarmee een eigen plek tussen ondërWijs ëö Wöäi@@böüW ëh evenementen in de bOëriU@

het grootsteedse Eindhoven en de om- ié tüirntë kh ~ia oiëäutëëw en georganiseerd moe;

liggende dorpen in de Peel. ten WöWK £r moet düt 60 Vétë fronten tegelijk gëWë@kt

Kerngebied en centrumgordel Het cen- worden door Vëé! MSëhltWhdë &rtijëri@

trum van Helmond bestaat uit een

kerngebied, rondom het bestaande

kernwinkelgebied en een centrumgor-

del direct eromheen.

44

zen van een kerngebied en een

BIJ DE ONTWIKKELING EN VERSTER~G VAN HET Het aanwij

centrumgordel maakt het mogelijk een

KERNGEBIEO GAAT HET OM-

compact goed te belopen wandelcircuit te

* Uitbreiden én he "këä bäslsoäkkët detailhandel

maken met een hoge ruimtelijke kwaliteit

0 Kunst ëä ëültüüittüs@t.

(kerngebied) en een gebied in de directe

invloedssfeer waar ruimte is voor een bre-

* Kantoren;

der voorzieningenpakket (centrumgor-

é Wonen b@éiï W16këL del).

BIJ HET ONTWIKKEIEN EN VERSTERREN VAN DE Het gebied dat grofweg wordt begrensd

CENTRUMGORDEL GAAT HET OM. door het terrein van Obragas, omgeving

0 Themacentra, inclusief lëisüré, City-sporthal en Speelhuisplein, postkan-

* Zakeliik toerisme, iälencëhtrum en hotel; toor en omgeving Ameideplein is van

groot belang voor de ontwikkeling van

0 Onderwijs, zorgvoorzieningen;

het centrum. Door in dit gebied een

* Voorzieningen vooijongeren-

kunst- en cultuurctuster te maken gecom-

* Kantoren;

bineerd met een themacentrum en wonen

0 Centrumstedetijk Wonen.

krijgt het centrum van Helmond een veel-

zijdig programma. Het centrum krijgt ver-

der impulsen door het verrijken en herij-

ken van de bestaande detailhandel. Trekkers, zoals de grootwinkelbedrijven, worden

beter gespreid over het kernwinkelgebied. De dag en avondhoreca wordt uitgebreid

waarbij rekening wordt gehouden met verschillende leefstijlen en specifieke doet-

groepen. De wandelroutes tussen het bestaande kernwinkelgebied en het nieuwe

kunst en cultuurcluster worden verbeterd. Het gebied dat zo ontstaat is compact en

heeft alle ingrediënten voor een levendig stadshart met winkels, horeca, vermaak,

wonen en levendige openbare ruimten. De consequentie is dat de Elzaspassage gron-

dig moet worden herzien en er een alternatieve locatie moet komen voor de ambu-

lante handel en de kermis.

Het kerngebied loopt tot voorbij de Traverse. Daarmee worden het Kasteel en de pu-

blieksfuncties van Boscotondo onderdeel van de eentrumvoorzieningen. Ook deze

voorzieningen zijn bereikbaar via een aantrekkelijk wandelcircuit.

In de centrumgordel ligt een deel van Binnenstad-oost. De bewoners van de wijken

gelegen aan de oostkant van de stad bereiken het centrum per auto of fiets via

Binnenstad-oost. Ondermeer de Molenstraat en de Heistraat zijn belangrijke aan-

looproutes voor het centrum. Ontwikkelingen in het centrum kunnen dan ook een

positieve impuls geven aan Binnenstad-oost.

Het Steenwegkwartier raakt het kerngebied. Dit is een gebied met mogelijkheden

voor een mix aan functies, zoals winkels, horeca, galeries en een hotel met een za-

lencomplex. De huidige maat en schaal van de openbare ruimte en de bebouwing

dienen bij de ontwikkeling van het Steenwegkwartier te worden gerespecteerd.

Het terrein van de Vlisco is een prachtig gebied door de bijzondere industriële ge-

bouwen en de randen die grenzen aan het Kanaal en het Kasteel. Het gebied leent

zich voor het uitbreiden van het Kasteelpark gecombineerd met verschillende stede-

lijke functies en wonen. CentrumontwikkeUng is niet afhankelijk van het vrijkomen

van de Vlisco. Mocht herontwikkeling van de Vlisco op korte of middellange termijn

wel bespreekbaar worden dan ligt hier een prachtige parel voor de toekomst.

Het Konmarterrein ligt afzijdig van het kerngebied en leent zich daarom bij uitstek

voor stedelijk wonen. Een functie als de Konmar, uitgebreid tot een themacentrum

food, komt meer tot z'n recht in de nabijheid van het kerngebied, bijvoorbeeld in de

noordrand samen met het kunst- en cultuurcluster.

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 1 CONCLUSIES 45

Het Nedschroefterrein valt deels buiten het centrum. Mocht dit gebied ooit vrijko-

men dan kan dit uitstekend worden herontwikkeld voor wonen.

Door de barrières als spoor, Vlisco en Traverse ligt het Hatematerrein nu afzijdig van

het centrum. Alleen het noordelijk deel valt in de centrumgordel. Wanneer het sta-

tion een zuidingang krijgt, het Vliscoterrein (deels) openbaar wordt en de Traverse

een andere functie krijgt, komt dit gebied direct in de invloedssfeer van het cen-

trum te liggen. Het leent zich voor een mix van functies met grootschalige voorzie-

ningen, wonen, werken en park. Mocht het gebied eerder aan snee komen dan kan

geanticipeerd worden op de gewenste toekomstige situatie.

Verkeerskundige en overige ruimtelijke ontwerpuitgangspunten De ontwikkeling

van het centrum moet worden aangegrepen om gaten in gevelwanden te dichten en

oude gevels op te knappen. Zo ontstaat er een staalkaart van verschillende interes-

sante architectuurstijlen. Het Kanaal en De Markt moeten worden ingericht als ge-

bruiksruimten waarbij zowel in de aanliggende gebouwen als op het water en het

plein publieksactiviteiten worden georganiseerd. De inrichting van de openbare

ruimte dient hierop in te spelen.

Een goede autobereikbaarheid van Helmond, het centrum en de te onderscheiden

deellocaties is voorwaarde voor de ontwikkeling van het centrum. Gecombineerd

met veilige en kwalitatief hoogwaardige parkeergarages in en aan de rand van het

centrum. Dit betekent dat op de schaal van de gehele stad en de regio naar structu-

rele verkeerskundige maatregelen moet worden gezocht om de autobereikbaarheid

voor de langere termijn te garanderen. Het project Hoofdwegenstructuur dat parallel

aan en in nauwe afstemming met het centrumproject uitgevoerd wordt zal hiervoor

oplossingen aandragen.

Verder is het van belang dat doorgaande wegen, zoals bijvoorbeeld de Kanaaldijk,

een zodanige verkeersintensiteit hebben dat de wegen goed oversteekbaar zijn en in

de gebieden er vlak naast aangenaam verpoost kan worden. De functie van de Kas-

teeltraverse moet worden beperkt tot ontsluitingsweg van het centrum met op ter-

mijn de mogelijkheid dat de dominantie van het autoverkeer verdwijnt. De verschij-

ningsvorm en het wegprofiel van de Traverse dienen te worden afgestemd op de

functie en het gebruik van het centrum.

De potentie van het gebruik van het openbaar vervoer per trein voor Helmonders uit

de wijken en voor mensen uit de regio kan worden benut door het stationsgebied te

transformeren naar een themagebied voor jongeren met onderwijs, arbeid en inko-

men, bedrijfsverzamelplaatsen, kantoren, woningbouw, horeca en speciaatzaken ge-

richt op de doelgroep. Het station en de directe omgeving moeten op korte termijn

worden aangepakt om verloedering te voorkomen.

Door het regionale personenvervoer te verbeteren en directe snelle verb gen

tussen de verschillende Peelgemeenten te ontwikkelen worden de mogelijk n op

het gebied van toerisme, recreatie, cultuur, onderwijs en zorg voor zowel Helmond

als voor de overige Peelgemeenten versterkt. De mogelijkheden voor inwoners uit de

regio, om gebruik te maken van diverse voorzieningen verspreid over de regio, wor-

den vergroot. Op genoemde beleidsvelden dient Helmond het initiatief te nemen

richting de Peelgemeenten voor vergaande samenwerking.

PLaneconomie Ontwikkeling van het centrum is financieel alleen mogelijk wanneer

de gemeente Helmond een strategie volgt die uitgaat van samenwerking met markt-

partijen, flexibiliteit van programma en controle over de grondposities. Regie op

stadsniveau is van groot belang om te voorkomen dat er concurrentie ontstaat tus-

sen verschillende delen van Helmond.

46

OM HET CENTRUM OP KORTE IERMUN EEN IMPULS TE GEVEN MOET HET VOLGENDE GEBEUREN-

Het starten van di OtähöhtMkkëtih§ Van het ktmst@ en tultuurctustëi in de äöördrárid van het kerngebied.

¿ Het rnäkëh vém het Wäbdëklküit äëëöffibihëëM met het Vë"këh éfi he "këh Van di ~hähdë@

¿ Het opknappen Van di doëhbäi@ë ffiiibtë éfi de gevels.

¿ Het op@tëltën ëÖ üi~tëii Van ëëfi äëfi@n'tëitëhptögtämrnä gericht öo ëüttüür in vermaak;

¿ Het starten van ééh Oróffiotiëéampagne voor het ëëfitrurn van HëtiribM vanuit de säffiefiwerking

tussen ondernemers; bedrü"fstë@ën en gemeente.

¿ Het toevoegen van centrumstédelijk wonen.

Voorbereiden van de realisatie In hoofdstuk vier staat beknopt wat er moet gebeu-

ren om van de bouwstenen over te gaan naar realisatie. Hier wordt volstaan met een

korte opsomming en de verwijzing naar hoofdstuk vier.

De gemeentelijke organisatie moet zich al in deze fase van de planvorming bewust

zijn van het capaciteitsbeslag dat de uitvoering van het project van de organisatie

vraagt. Om dit in goede banen te leiden en er voor te zorgen dat alle energie op de

goede manier wordt ingezet adviseert BVR de gemeente een vacature in te stellen

voor een

qemeenteäike trekker met voldoende mandaat binnen de gemeente en met

het vertrouwen van de (lokale)ondernemers en participerende marktpartijen.

Met alle betrokken partijen moet in een vroegtijdig stadium worden gecommuni-

ceerd om slagkracht te organiseren maar ook om verder inzicht te krijgen in de fl-

nanciële en maatschappelijke haalbaarheid van de plannen.

In de volgende fase dienen marktpartijen onderdeel uit te maken van het planvor-

mingsproces zodat hun expertise kan worden ingezet en met collectieve ambitie

wordt gewerkt aan het plan.

Communicatie over het project maar ook over de projecten die nu gerealiseerd

den dragen bij aan het binden van Helmonders en mensen uit de regio aan het

trum. van Helmond. De kwaliteiten die het centrum van Helmond ook nu heeft kun-

nen veel meer worden geëtaleerd waardoor het negatieve imago verder omgebogen

kan worden.

Met het voorliggende resultaat van de tweede fase kan het huidige beleid worden

ingekleurd en uitgevoerd. BVR raad aan om het motto Helmond DOE-stad ook op dit

vlak gestalte te geven. Voor de korte termijn kan de werkgroep lopende projecten

allerlei beleidsdoelstellingen uitvoeren en nieuwe initiatieven coördineren en toet-

sen aan de bouwstenen. Belangrijke instellingen als bijvoorbeeld centrummanage-

ment krijgen op die manier meer ruimte om hun eigen taken uit te voeren.

BVR stelt voor op korte termijn een brancheringscommissie in te stellen waardoor

ondernemers in Helmond terechtkomen op plekken waar ze de meeste kansen heb-

ben en het meest bijdragen aan de ontwikkeling van het centrum van Helmond.

BOUWSTENEN HELMOND CENTRUM ADVIES BVR NOVEMBER 2000 1 LIJST VAN MEDEWERKERS 47

LIJST VAN MEDEWERKERS

STREVO EXTERNE ADVISEURS

W. van Elk, voorzitter * burgemeester Els Bet * Els Bet stedenbouwkundige

A. de Kroon * gemeentesecretaris Enno Zuiderna * Enno Zuidema stedenbouw

M. Jonkers-Goedhart * wethouder stedelijke ontwikkeling Jan-Maarten de Vet NEI

E. Hesen * wethouder stedelijk beheer en volkshuisvesting Darno Holt * NEI

J. Witteveen wethouder economische aangelegenheden, Robert Marijnissen Kolpron

financiën en personeel Ben Boersma * Boersma en Van Alteren

J. Verspaget directeur stadsontwikkeling Marianne Mantel BBN

W. Swinkels stadsontwikkeling, economische zaken Nasareno Mediati BBN

N. Op de Laak * directeur stedelijk beheer

J. Heessels 0 bestuursdienst, beleidscoördinatie DEELNEMERS BRAINSTORMSESSIES

A. Marneffe * bestuursdienst, financiën Naast de leden van de projectgroep,

P. Kloet * bestuursdienst, beleidscoördinatie de externe adviseurs en BVR:

E. Janse de Jonge * bestuursdienst, juridische zaken Carel Dahmen * stadsontwikkeling, economische zaken

Ad Ketelaars * algemeen welzijn, sport en welzijn

BEGELEIDINGSGROEP Dick Vink * algemeen welzijn, sociale zaken

M. Jonkers-Goedhart * wethouder stedelijke ontwikkeling Ivo Bastiaansen * stadsontwikkeling, ruimtelijke ordening

C. Betlehern * wethouder onderwijs, cultuur en sport Arjan van Rijn * stedelijk beheer, ingenieursbureau

J. Heessels 0 bestuursdienst, beleidscoördinatie Hans KLeijn * stedelijk beheer, ingenieursbureau

E. de Ruiter 0 stedelijk beheer, beheer Coen van Rooij * stadsontwikkeling, economische zaken

J. Wagemakers * bestuursdienst, financiën Nicolaas Veltrnan * stadsontwikkeling, economische zaken

3. Bongaarts bestuursdienst, kunst en cultuur en bestuursdienst, kunst en cultuur

W. Swinkels stadsontwikkeUng, economische zaken Jan Bongaarts bestuursdienst, kunst en cultuur

J. Verspaget stadsontwikkeling, directeur Frank Rietveld algemeen welzijn, sport en welzijn

W. van Hal stadsontwikkeling, visie en strategie Twan Gremmen stedelijk beheer. ingenieursbureau

IE. ten Have stadsontwikkeling, secretaris Tineke Posno * stadsontwikkeling, ruimtelijke ordening

Henk van Lieshout 9 stedelijk beheer, openbare ruimte

COÖRDINATIETEAM Boudewijn Hermans * Horeca Nederland

Gemeente Hetmond Guus Broeckx Broeckx - Praasterink makelaars

Joost Verspaget, projectbegeleider, directeur SO Tony Klaassen Kunstencentrum Helmond

Erna ten Have, projectsecretaris Peter Paul van Meerwijk Stichting VVV/Stadspromotion

Willern van Hal, projectleider Berry Verlijsdonk * DHV

Josien van den Boogaard GGD Rotterdam

BVR, adviseurs stedelijke ontwikkeling, Tjeu de Wit * Centrummanagement

landschap en infrastructuur

Riek Bakker, supervisor WERKGROEP LOPENDE PROJECTEN

Hilde Blank Hans Kleijn 9 stedelijk beheer, ingenieursbureau

Frank Witbraad Cor Steijn * stadsontwikkeäng projectbureau (voorzitter)

Anne-Lize Hoftijzer Erna ten Have * stadsontwikkeling (secretaris)

Sandra Janssen Willern van Hal * stadsontwikkeling, visie en strategie

Michiel Weijers * stadsontwikkeling, projectbureau

PROJECTGROEP Medewerkers gemeente Hetmond Giel Keulen * bestuursdienst, kunst en cultuur

Ton van Lier * stadsontwikkeling, economische zaken Erie Duiijmeänck * algemeen welzijn, sport en welzijn

Gerard Okhuijsen * stadsontwikkeling, verkeer en vervoer Marion Schook * algemeen welzijn, sport en welzijn

Arjan van Rijn * stedelijk beheer, ingenieursbureau Coen van Rooij 9 stadsontwikkelIng, econonfische zaken

Harry Schmitz * bestuursdienst, beleidscoördinatie Bert Welmers * stadsontwikkeling, stedenbouw (extern)

Erie Duijmelinck * algemeen welzijn, projectbureau Tjeu de Wit * centrummanagement

Jolande van Meer * bestuursdienst, beleidscoördinatie Anne-Lize Hoftijzer * BVR

Nieole van Dam * bestuursdienst, beleidscoördinatie

Piet van Schijndel * bestuursdienst, communicatie WERKGROEP COMMUNICATIE

Wim Swinkels stadsontwikkeling, economische zaken Piet van Schijndel * bestuursdienst, communicatie

Bert Welmers stadsontwikkeling, stedenbouw (extern) Willem van Hal * stadsontwikkeling, visie en strategie

Cor Steijn * stadsontwikkeling, projectbureau Erna ten Have * stadsontwikkeling,secretaris

Eef Bongaarts * bestuursdienst, beleidscoördinatie BVR

Jan Bongaarts * bestuursdienst, kunst en cultuur

Hans Kleijn * stedelijk beheer, ingenieursbureau

Harry Wilbers bestuursdienst, financiën

48

49

FOTOGRAFIE FOTOPERSBURO BERT JANSEN, EINDHOVEN

50

COLOFON

Deze rapportage is een uitgave van BVR adviseurs

stedelijke ontwikkeling, landschap en infrastructuur

in opdracht van de gemeente Hetmond

REDACTIE

BVR, Rotterdam

GRAFISCH ONTWERP

Trees Schokkenbroek, Studio Fenster, Rotterdam

BEELDMATERIAAL

Gemeente Helmond

Els Bet, Den Haag

Enno Zuidema Stedebouw, Rotterdam

Bert Jansen, Eindhoven

BVR, Rotterdam

OPLAGE 400 exemplaren

Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen

rechten worden ontleend. Eventuele rechthebbenden

van de gebruikte illustraties dienen contact op te

nemen met de uitgever.