Raadsvoorstellen RV 193 herindelingsontwerp Regio Eindhoven-Helmond

GEMEENTERAAD VAN HELMOND

Bijlage: 193

Raadsvergadering dd.: 4 september 2001

B&W d.d.: 3 juli 2001

Dienstlafd.: BD. BJZ

Onderwerp: herindelingsontwerp Regio Eindhoven - Heimond

Aan de gemeenteraad,

Inleiding:

Op 14 mei jongstleden heeft de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een voorstel

gepresenteerd tot gemeentelijke herindeling van de regio Eindhoven-Heimond. Het voorstel behelst

een aanzienlijke versterking van de centrumgemeenten Eindhoven en Heimond en streeft tevens naar

evenwichtige verhoudingen tussen de centrumgemeenten en hun krachtige buurgemeenten, zo stelt

de bewindsman in zijn inleiding.

Het voorstel bevat:

een samenvoeging van Eindhoven met Son en Breugel, Nuenen c.a. en Waaire inclusief

enkele grenscorrecties bij Eersel, Oirschot, Best, Geldrop en Mierlo;

een aantal grenscorrecties ten gunste van Heimond met Someren, Asten en Mierlo;

Een samenvoeging van Geldrop en Mierlo.

De minister stelt dat door dit herindelingsvoorstel de beide centrumsteden de noodzakelijke ruimte

krijgen om hun rol in de regio beter te spelen. Het voorstel creëert meer keuzeruimte binnnen deze

gemeenten voor afwegingen tussen concurrerende functies als woningbouw, bedrijvigheid en behoud

en versterking van groei. Tegengestelde belangen kunnen binnen het bestuur van één gemeente de

besluitvorming vereenvoudigen en bespoedigen. Daarnaast ontstaat in de visie van de minister een

bestuurskrachtige buurgemeente, die in dit grootstedelijk gebied voor de toekomst voldoende potentie

bezit.

Ingevolge het bepaalde in de Wet algemene regels herindeling (Wet arhi) is uw raad in de

gelegenheid gesteld om op dit herindelingsontwerp te reageren. Deze reactie moet voor 15 september

2001 worden toegestuurd aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Ook

burgers zijn in de gelegenheid hun opvattingen aan de minister kenbaar te maken. Na 15 september

2001 zullen de binnengekomen reacties gewogen worden waarna het reguliere wetgevingstraject zal

worden ingezet. De beoogde ingangsdatum van de herindeling in de regio Eindhoven-Heimond is 1

januari 2004.

Beknopte voorgeschiedenis-

Het thans gepresenteerde herindelingsontwerp is hopelijk de laatste procesgang in een slepend debat

over de herindeling in Zuidoost-Brabant dat jaren geleden begonnen is met de p icatie van

rapport Schampers in 1991. Indertijd had het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant

de adviescommissie Schampers in het leven geroepen om te adviseren over gebiedsgerichte vormen

van gemeentelijke herindeling. Veel is er na die tijd gebeurd. Complicerende factor voor het

Gemeenteraad van Helmond blz. 1

Bijlage: 193

stadsregionaat gebied in Zuidoost- Brabant was de toekenning van de Kaderwetstatus in 1994. Dit

had tot gevolg, dat bij de grote herindelingsoperatie in Noord-Brabant per 1 januari 1997 alleen het

landelijk deel van Zuidoost-Brabant betrokken was.

Als uitvloeisel van de in 1995 door staatssecretaris Van de Vondervoort gepresenteerde nota

Vernieuwing Bestuurlijke Organisatie is in 1996 door het college van Gedeputeerde Staten een

voorstel gedaan voor een herindeling rond Eindhoven en Hetmond. In het toenmalig plan was onder

meer opgenomen de vorming van een nieuwe gemeente Heimond bestaande uit de op te heffen

gemeenten Heimond en Mierlo en een deel van Someren (Lungendonk). Nadat aanvankelijk het

kabinet op 27 maart 1997 deze zienswijze onderschreef, gooide de enkele weken later aanvaarde

motie in de Tweede Kamer over de stadsprovincie roet in het eten.

De discussie over de mogelijke komst van een stadsorovincie eindigt met de vaststelling van het

regeerakkoord voor het kabinet Kok-2 in 1998. Daarin is vastgelegd dat de herindeling in de

stadsregio Eindhoven-Hetmond met kracht moet worden voortgezet. Daarmee waren Gedeputeerde

Staten weer aan zet. Op 18 oktober 1999 presenteerde dit college een herindelingsplan waarvan

onder ander de vorming van een Dommeidalgemeente, bestaande uit Geldrop, Mierlo en Nuenen c.a.

deel uit maakte. lh uw vergadering van 1 1 januari 2000 heeft uw raad van de voorgestelde plannen

duidelijk af@tand genomen (raadsbijlage 2000, nr.13). Herhaald is toen dat geopteerd wordt voor

samenvoeging van Mierlo (exclusief Razobterrein) en Hetmond en het voegen van delen van de

gemeenten Asten (Diesdonk) Someren( Lungendonk en Stipdonk) en een deel van de gemeente

Nuenen (strook grond ten zuiden van de A-270) bij Heimond.

Het voorstel van het college van Gedeputeerde Staten, dat naar aanleiding van de ontvangen reacties

in het voorjaar van 2000 is opgesteld, heeft het niet gered. In de vergadering van Provinciale Staten

van Noord-Brabant op 26 juni 2000 is het voorstel om een herindelingsplan vast te stellen voor de

stadsregio Eindhoven-Heimond afgewezen met als argument dat de problematiek van beide

centrumsteden wel opgelost zou kunnen worden door diverse vormen van samenwerking. Dat besluit

is gelukkig voor de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatjes aanleiding geweest om

zelf met een herindelingsontwerp te komen. Met de presentatie van het herindelingsontwerp op 14

mei jongstleden ziet het er nu eindelijk naar uit dat binnen afzienbare tijd besluiten genomen kunnen

worden met betrekking tot de gemeentelijke indeling in de regio Eindhoven-Heimond. De noodzaak

daartoe is dringend aanwezig.

Analyse problematiek van centrumstad en regio:

In het Herindelingsontwerp Regio Eindhoven- Heimond is in hoofdstuk 2 een goede analyse

opgenomen van zowel de economische vitaliteit als de grootstedelijke problematiek van F=indhoven

en Heimond. Die analyse vormt een belangrijke onderbouwing van de gepresenteerde voorstellen

Eerder is door ons in januari 2001 in een knelpuntenanalyse richting minister al aangegeven dat de

huidige bestuurlijke structuur niet is toegesneden op de oplossing van de (groot)stedelijke

problematiek.

Bij de beoordeling van het herindelingsontwerp is het richtinggevend beleidskader de Integrale

Stadsvisie Heimond 201 0. Dit beleidsdocument, dat tot stand is gekomen onder meer in overleg met

de buurgemeenten, bevat de visie van het gemeentebestuur op de gewenste ontwikkeling van onze

stad in de periode tot 2010. Dit beleidskader is daarnaast bedoeld om het grotestedenbeleid waarover

door de 25 GSB-steden in 1991 met het rijk een convenant is afgesloten, ook voor een langere

tijdsperiode, op een integrale wijze lokaal te verankeren.

In het kader van het herindelingsontwerp is vooral het ruimtelijk-fysiek perspectief van belang. Uw

raad heeft toen uitgesproken dat de stedelijke ontwikkelingsrichting zuidwaarts gaat. Dat is nodig voor

de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerrein- en woningbouwlocaties. Andere

uitbreidingsmogelijkheden, noodzakelijk om Helmond als volwaardige tweede centrumstad in

Zuidoost-Brabant te kunnen laten functioneren zijn er niet. Die trend is in 1991 al onderkend zoals

blijkt uit het deze raadsbijlage gevoegd kaartje. Het gaat hierbij om een visie voor de lange termijn, ie

verder reikt dan de tijdshorizon van de Integrale Stadsvisie Heimond 2010.

Gemeenteraad van Helmond blz. 2

Bijlage: 193

De voorgestelde grenscorrecties bieden Heimond de mogelijkheid om de komende 25 jaar vooruit te

kunnen zowel wat betreft, het beschikbaar zijn van nieuwe bedrijventerrein- en woningbouwlocaties

alsmede voor wat betreft versterking van het draagvlak van de stad, waardoor mede het beheer van

de eentrumvoorzieningen versterkt wordt. Ook in het op 26 juni 2001 door Gedeputeerde Staten

vastgesteld ontwerp streekplan Noord-Brabant 2002, Brabant in Balans, wordt met de zuidelijke

ontwikkeling van heimond rekening gehouden

Effecten van de in het herindelingsontwerp genoemde voorstellen voor Heimond

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties maakt in het gepresenteerde

herindelingsontwerp een eigen afweging en komt wat Heimond betreft tot de volgende bevindingen:

1 . Er komt geen fusie van Heimond en Mierlo omdat laatstgenoemde gemeente niet meer

substantieel kan bijdragen aan de oplossing van de ruimtelijke problematiek van Heimond.

Wel wordt een grenscorrectie tussen Heimond en Mierlo voorgesteld die het onze gemeente

mogelijk moet maken te zijner tijd een verbindingsweg over eigen grondgebied aan te leggen

tussen de N 266 langs de oude Zuid-Willemsvaart, Lungendonk en de wijk Brandevoort met

een aansluiting op de A-270, de weg van Heimond naar Eindhoven.

2. Aan' Heimond wordt toegevoegd het grondgebied van de gemeente Someren ten noorden van

de A-67 waardoor dit gebied gebruikt kan worden als kwalitatieve keuzeruimte voor de

ontwikkeling van toekomstige woning- en werklocaties in een groene setting. Gesignaleerd

wordt dat de planologische invulling en de besluitvorming voor dit gebied naar verwachting

zekere enige jaren in beslag zal nemen. De wenselijkheid wordt onderkend dat Heimond als

centrumgemeente van meet af aan hiervoor de verantwoordelijkheid kan nemen.

3. De toevoeging van een gedeelte van het grondgebied van de gemeente Asten ten noorden

van de A-67 maakt uitbreiding van het bedrijventerrein Zuidoost-Brabant (BZOB) in zuidelijke

richting mogelijk. Genoemde locatie is in het Regionaal Structuurplan voor de stadsregio

Findhoven-Heimond daterend uit 1997 al eerder genoemd als de enige tocatie in de

stadsregio die aansluit op een bestaande stedelijke ontwikkeling én geschikt is voor relatief

zware grootschalige bedrijvigheid. In de notitie regionale bedrijventerreinenstructuurvisie uit

2000 van het SRE is duidelijk gesignaleerd dat er een tekort is aan bedrijventerreinen in

Zuidoost-Brabant. In planologisch opzicht is het gebied Zuid-Willemszone (Diesdonk) door

Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant ook betiteld als bij voorkeur geselecteerde

zoekruimte.

4. Om de ontwikkeling van het regionaal- en landschapspark Gulbergen geheel binnen de

gemeente Eindhoven te laten plaatsvinden stelt de Minister van Binnenlandse Zaken en

Koninkrijksrelaties een grenscorrectie met die gemeente voor, die betrekking heeft op het

gehele gebied van de gemeente Mierlo ten noorden van het Eindhovens kanaal.

Beoordeling voorstellen:

De voorstellen zoals deze door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verwer

zijn in het herindelingsontwerp, voldoen aan de criteria zoals neergelegd in het beleidskader

gemeentelijke herindeling 1995 (Kamerstuknummer 21.427 nr. 1 1 1) en de beleidsnotitie gemeentelijke

herindeling 1998 (Kamerstuknr. 26331, nr.1). Heel expliciet wijzen wij op het criterium dat gemeenten

met een centrumfunctie in staat moeten worden gesteld die functie naar behoren uit te voeren,

waartoe behoort het realiseren woningbouw, kantoor- of bedrijfslocaties op eigen grondgebied. Als

de beoogde grenscorrecties met de gemeenten Asten en Someren doorgang vinden dan wordt aan

dat criterium tegemoet gekomen voor de komende jaren. Hetmond kan zich als stad en

centrumgemeente daardoor door blijven ontwikkelen ten behoeve van de eigen inwoners en de

bevolking uit de omliggende gemeenten en invulling geven aan de stedelijke ontwikkelingsregeling in

zuidelijke richting zoals weergegeven in de Stadsvisie 2010. (visueel is dat gemaakt op het bij deze

raadsbijlage behorende kaartje). Daarmee is niet gezegd dat die ontwikkeltrajecten, woningbouw en

bedrijfsterreinen, gemakkelijk en op korte termijn gerealiseerd zullen kunnen worden, maar zeker is

dat Heimond van het begin af aan de regie duidelijk in handen heeft. De ervaring leert dat de

doorlooptijden van dergelijke grote projecten geruime fijd vergen. Nu al is een tekort aan

bedrijfsterrein manifest aan het worden. De ervaringen met de ontwikkeling van Brandevoort en het

Gemeenteraad van Heimond blz. 3

Bijlage: 193

Bedrijventerrein Zuidoost-Brabant (BZOB) illustreren dat de ontwikkel- en voorbereidingstijd, voordat

men met de bouw op een nieuwe locatie van start kan gaan, verschillende jaren vraagt.

Met teleurstelling hebben wij kennisgenomen van de afwegingen die de Minister van Binnenlandse

Zaken en Koninkrijksrelaties heeft gemaakt om uiteindelijk tot de conclusie te komen dat niet Mierlo en

Hetmond samengevoegd moeten worden, doch Mierlo en Geldrop. Als argumenten daarvoor worden

aangevoerd dat Mierlo niet meer substantieel kan bijdragen aan de ruimtelijke problematiek van

Helmond en dat er sprake is van een oriëntatie van Mierlo op Geldrop, welke laatste gemeente te

maken heeft met een omvangrijke herstructurering van een verouderd woningbestand. Wij betreuren

het dat de minister die argumenten zwaarder heeft laten wegen dan de noodzaak om de sociaal

maatschappelijke en sociaal-economische onbalans te verkleinen en bij te dragen aan versterking van

het draagvlak van (groot)stedelijke voorzieningen in Heimond. Het argument van de oriëntatie van

Mierlo op Geldrop qua onderwijs en gezondheidszorg overtuigt niet. Hier kunnen andere argumenten

tegenover gezet worden betrekking hebbend op bestuurlijke ori'e'ntatjes op verschillende terreinen,

werkgelegenheidspendel, koopkrachtbesteding, migratiestromen en zelfs onderwijsoriëntatie (46%

naar Heimond tegen 27% naar Geldrop). Ook het fysiek aan elkaar grenzen van Heimond en Mierlo is

juist een argument voor samenvoeging van beide gemeenten.

De argumenten wegend komen wij tot een andere conclusie dan de minister. Nu echter de vorming

van de fusiegemeente Geldrop-Mierlo betekent, dat de in 1999 door het college van Gedeputeerde

Staten bepleite Dommeidalgemeente er niet komt - er is immers voorzien in samenvoeging van

Nuenen c.a. en Eindhoven -, zijn wij van oordeel dat geen onoverkomelijke barrières moeten worden

opgeroepen tegen de beoogde fusie. Als de aangeduide delen van Someren en Asten bij Heimond

gevoegd worden kan de ontwikkeltaak van de gemeente ook in de toekomst inhoud krijgen.

Samenvoeging van Mierlo en Heimond had evenwel aan de vergrote gemeente een meerwaarde

gegeven en voor alle inwoners duidelijke voordelen betekent als gevolg van de draagvlakvergroting

casu quo het binnen bereik krijgen van een (groot)stedelijk voorzieningenpakket. Nu de colleges van

burgemeester en wethouders van de gemeenten Geldrop en Mierlo te kennen hebben gegeven te

willen opteren voor een vrijwillige fusie lijkt de beoogde samenvoeging van Mierlo en Heimond een

afgesloten hoofdstuk. In onze ogen is dat een gemiste kans.

Bij het in de vorige alinea weergegeven standpunt past een tweetal kanttekeningen. Allereerst heeft

die betrekking op de grenscorrectie tussen Eindhoven en Mierlo ten noorden van het Eindhovens

kanaal. Door uw raad is in reactie op het herindelingsplan van het college van Gedeputeerde Staten

van 18 oktober 1999 bepleit om de westelijke grens van Mierlo aan te houden als de nieuwe

gemeentegrens met Eindhoven. De minister draait het nu om. Om inhoudelijke redenen zijn wij van

oordeel dat de exacte grensafbakening onderwerp van nader gesprek moet zijn omdat in de plannen

van de minister onvoldoende rekening is gehouden met de pal aan de gemeentegrens gelegen

VINEX-wijk Brandevoort. Contacten met het Eindhovens gemeentebestuur hebben geleerd dat daar

de bereidheid bestaat om in de nabije toekomst in onderling overleg de exacte grensbepaling te

bepalen en alsdan een bescheiden grenscorrectie te realiseren. Het tweede punt betreft de

grenscorrectie die voorzien is in het noordoosten van de gemeente Mierlo. Dit gebied is nodig om in

een later stadium de mogelijkheid open te houden om een zuidelijke ontsluitingsweg te creëren tussen

de N-266, het te ontwikkelen woongebied Lungendonk en Mierlo-Hout/Brandevoort met een

mogelijkheid van een aansluiting op de A-270. Ofschoon er op dit tijdstip nog geen uitgewerkte

plannen zijn achten wij het toch van groot belang dat deze grenscorrecfie thans bij wet geregeld

wordt.

Wij dringen er bij de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties er op aan te benodigde

grenscorrectie met de gemeente Someren thans bij wet te regelen. Door het gemeente stuur van

Someren is voorgesteld dit pas op een later tijdstip te doen op basis van een gelijkluidend

raadsbesluit van beide gemeenteraden. Wij achten dat niet verantwoord. Realisering van deze

grenscorrectie is nu noodzakelijk vanwege de doorlooptijden bij de ontwikkeling van nieuwe locaties

voor woningbouw en bedrijfshuisvesting. Het beheer over het gehele gebied maakt het moqelijk vanaf

het begin af aan sturing te geven aan een geïntegreerde ontwikkeling in zuidelijke richting zoals

voorgestaan in de Stadsvisie 2010. Nadat wij in het verleden uw raad al hebben gewezen op de

mogelijkheid om het gebied Achterbroek te gaan ontwikkelen als bedr'ij'venlocatie, wordt die optie nu

mogelijk door het voornemen van de minister om het gehele grondge ed van Someren ten noorden

van de A-67 toe te delen aan Heimond. Het leggen van de gemeentegrens aan de zuidkant van de A-

Gemeenteraad van Heimond blz. 4

Bijlage: 193

67 biedt de mogelijkheid om ter plekke de aansluiting OP de A-67 te verbeteren teneinde de

bereikbaarheid vanuit het zuiden te optimaliseren, zulks mede ten behoeve van het aan de overzijde

van de 7uid-Willemsvaart als bedrlivenlocatie te ontwikkelen gebied Zuid-Willemszone( Diesdonk), dat

thans nog op Astens grondgebied gelegen is. Uiteraard geldt dat de ontwikkeling van bedrijvenlocaties

en woningbouw zal geschieden binnen planologische kaders en rekening houden met de in het geding

zijnde ecologische aspecten.

Binnen Zuidoost-Brabant is een nijpend tekort aan bedrijventerreinen. Inhoudelijk is dat onderbouwd

in de notitie Regionale Bed(ijventerreinenstructuurvisie 2000 van het SRE. Uitbreiding van het

bedrijventerrein BZOB in zuidelijke richting op Astens grondgebied is een optie ie oo oor et

provinciaal bestuur als reëel erkend wordt. Deze noodzaak is niet weggenomen door het in de laatste

jaren op gang gekomen proces van herstructurering en intensivering van bestaande

bedrijventerreinen. Het gaat om een bij voorkeur geselecteerde zoekruimte. Te verwachten valt dat

het betreffende gebied (gebied Zuid-Willemszone ook wel genoemd Diesdonk) in et ontwerp

streekplan dat dit jaar nog gepubliceerd wordt ook als zodanig is aangeduid. De ruimtebehoefte staat

buiten kijf. Relevant is dat het betreffende gebied in de zeventiger jaren door het lntergewestelijk

Overleg Zuid-Oost Brabant al in beeld is gebracht voor een te ontwikkelen grootschalig

bedrijventerrein. De gemeente Asten was toentertijd als een van de partners bij de ontwikkeling

betrokken, doch haakte te elfder ure af.

Op dit tijdstip kunnen wij de financiële gevolgen van de voorgenomen grenscorrecties nog niet

overzien. De Wet arhi biedt de mogelijkheid om tot verrekening tussen gemeenten over te gaan. De

voorgenomen grehscorrecties leiden niet tot tussentijdse gemeenteraadsverkiezingen in november

2003. Overigens geldt voor alle bij de grenscorrecties betrokken gebieden dat met de administratieve

gemeentegrenswijzigingen sociale verbanden niet aangetast worden. Onzerziids zal aewerkt worden

aan het tot stand brengen van een goede relatie met de bewoners in de bij de betreffende gebieden.

Wij hebben er overigens het volste begrip voor dat de voorgestelde grenscorrecties reacties oproepen

bij de betrokken gemeentebesturen en bij de bewoners van de bij de beoogde grenscorrecties

betrokken gebieden. Macro geredeneerd bieden de beoogde grenscorrecties ook de bewoners en

ondernemers uit de betrokken gemeenten de mogelijkheid om zelf voor een woning of een

bedrijfsterrein in aanmerking te komen nabij hun huidige woonplek. Die mogelijkheden zou zij niet of in

veel minder mate hebben indien de grenscorrecties niet doorgevoerd worden vanwege het restrictieve

planologisch beleid van de provincie Noord-Brabant voor kleinere gemeenten. In zoverre bieden de

voorgestelde grenscorrecfies ook duidelijke voordelen aan de inwoners van omliggende gemeenten.

Afronding:

Gezien de urgentie om op korte termijn de beschikking te krijgen over grondgebied buiten de

gemeente waarop woon- en bedrijvenfuncties gerealiseerd kunnen worden en de inschatting dat het

gepresenteerde voorstel het meest haalbare is, stellen wij uw raad voor conform bijgaand concept-

besluit in te stemmen met het ontwerp herindelingsplan regio Eindhoven-Heimond d.d. 14 mei 2001.

Het advies van de commissie algemene en bestuurlijke aangelegenheden zal, na ontvangst, voor u ter

inzage worden gelegd.

Burgemeester en Wethouders van Heimond,

De burgemeester,

Mr. W.J.B.M. van Fik

De secretaris,

Mr. A.C.J.M. de Kroon.

Gemeenteraad van Heimond blz. 5

Bijlage: 193

BESLUIT

Bijlage: 193

Raadsvergadering d.d.: 4 september 2001

De raad van de gemeente Heimond@,

gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 3 juli 2001.

gelet op de bepalingen van de Gemeentewet;

besluit:

Gezien de urgentie om op korte termijn de beschikking te krijgen over grondgebied, thans gelegen

buiten de gemeente, waarop woon- en bedrijvenfuncties gerealiseerd kunnen wo en en e

inschatting dat het gepresenteerde voorstel het meest haalbare is, in te stemmen met et ontwerp

herindelingsplan regio Eindhoven-Heimond d@d. 14 mei 2001 van de Minister van Binnenlandse n

en Koninkrijksrelaties.

Aldus besloten in zijn openbare vergadering van 4 september 2001, bijlage 193.

De raad voornoemd,

De voorzitter,

De secretaris,

Gemeenteraad van Heimond blz. 1

Bijlage:193