Speech Bevrijdingsdag 2023

Welkom, dames en heren,

Leven in vrijheid. Al 79 jaar.

Het lijkt haast vanzelfsprekend. Maar dat is het niet.

Ik merk bij mijzelf dat de gebeurtenissen van de laatste jaren, elders in de wereld, mijn waardering voor vrijheid hebben verdiept. Misschien juist wel omdat de gevolgen daarvan direct voelbaar zijn hier in onze stad.

Dit jaar hebben we de lijst met namen van onze Helmondse gesneuvelden militairen in de kapel weer aangevuld en compleet gemaakt. Ik ben blij dat we een waardige plek hebben waar we hen, die voor onze vrijheid hebben gevochten, kunnen herdenken.

Oorlog veroorzaakt diepe wonden. Bij mensen die oorlog meemaken, bij generaties die daarop volgen. Bij mensen die vluchten voor oorlog en bij hen die achterblijven. Bij militairen die vechten voor onze vrijheid en voor hun gezinnen. Wonden die tot diep achter de voordeur te voelen zijn.

Deze diepe wonden zijn niet altijd zichtbaar voor anderen. Getekend door wat je mee hebt gemaakt. Niet altijd zichtbaar wel altijd voelbaar.

Het zijn grote gevoelens. Misschien wel richting jezelf, richting je familie of richting de maatschappij. Kun je die gevoelens eigenlijk wel ergens kwijt? Word je boos, schreeuw je? Of word je stil en zeg je liever niets meer?

Maar nog belangrijker. Is er iemand die luistert?

Iemand ruimte geven om te vertellen. Tijd nemen. Om écht te horen en te voelen. Het kan zo’n verschil maken.
We moeten er voor elkaar zijn. Dat is zo ontzettend belangrijk. Om dat te illustreren neem ik jullie mee in het verhaal van een voormalig stadsgenote, Marianne Bakels.

Het is een zonnige dag op 20 augustus 1944. Marianne Wilhelmina Bakels wil na een werkdag bij Philips naar huis. Naar Helmond. Ze loopt richting de trein. Daar, op het stationsplein in Eindhoven wordt ze opgepakt. Er is een hoop verwarring.

Op dat moment is de politie namelijk op zoek naar een verzetsstrijder. Ene Wilhelmina uit Bakel. Niet naar Marianne Wilhelmina Bakels. Marianne krijgt dit niet uitgelegd. Ze wordt opgepakt en naar het Oranjehotel in Scheveningen gebracht.

Daar volgt verhoor na verhoor. Marianne wordt veroordeeld voor spionage. Als politiek gevangene wordt zij naar Kamp Vught gestuurd. Op 6 september gaat Marianne op transport. Naar Ravensbrück.

Marianne heeft het daar zwaar. Er heersen ziektes. Ze wordt in november 1944 tewerkgesteld in Buchenwald. Lange dagen moet ze maken en het werk is zwaar. De winters zijn er erg koud. Begin 1945 wordt Marianne weer teruggebracht naar Ravensbrück. Het kamp zit overvol en er is amper nog eten of drinken.

Het Zweedse Rode Kruis slaagt erin om een aantal gevangenen uit Ravensbrück te verplaatsen. Waaronder Marianne. Eindelijk komt er wat geluk op haar pad. In april 1945 wordt zij naar Zweden gebracht. Ernstig ziek en verzwakt. Tegen de zomer van 1945 is Marianne voldoende aangesterkt. Zij staat voor de keuze. Blijft ze in Zweden of gaat ze naar Helmond? Maar ze wil heel graag weer terug naar huis. Naar Helmond.

Eenmaal terug in Helmond treft Marianne een volgende verdrietige gebeurtenis. Haar moeder is kort voor haar terugkomst overleden. Het gezin van Marianne is in diepe rouw. Er is geen aandacht voor de heftige gebeurtenissen in het leven van Marianne.

Er is geen ruimte om te luisteren.

Het leven na de oorlog is niet makkelijk voor Marianne. Niemand die haar leed echt begrijpt. Niemand die haar echt hoort. Onbegrepen glijdt ze langzaam af in een wereld die wij niet kennen en verliest ze contact met haar vertrouwde omgeving in Helmond.
Tot ze in 1959 haar partner Wim vindt.

Wim heeft in kamp Amersfoort vastgezeten. En daar ook ernstige dingen meegemaakt. Zij vinden steun bij elkaar. Misschien belangrijker, zij vinden herkenning bij elkaar. Een luisterend oor en begrip. Ze trouwen en samen krijgen zij drie kinderen. Het leven van Marianne wordt daarna rustiger.

Het lot was Marianne niet gunstig gezind. Door simpelweg op de verkeerde tijd en verkeerde plaats te zijn, werd haar leven voor altijd getekend. Diepe wonden achterlatend.

Het verhaal van Marianne staat niet op zichzelf. De oorlogen die we hebben meegemaakt, de oorlogen die nu gaande zijn. Allemaal hebben zij de ervaringen van Marianne in zich.

Het is aan ons wat vaker écht te luisteren.

Zonder oordeel. Zonder oplossing. Luisteren naar wat er in iemand omgaat. Iemand horen en begrijpen. Wanneer we dat wat vaker doen, hoeft niemand zich alleen of onbegrepen te voelen.

Dat er ruimte is in ons hart en in ons hoofd. Voor verhalen die bij een ander teveel zijn. Ook in onze stad zijn deze verhalen te vinden. Bij alle Marianne’s van deze wereld. Bij de namen in de kapel. En onze veteranen.

Door de inzet van onze militairen kunnen wij hier in alle vrijheid leven en luisteren. Dank voor jullie inzet. Want, vrijheid is niet vanzelfsprekend.

Volgend jaar vieren wij dat we 80 jaar in deze vrijheid mogen leven. Dat wordt een bijzonder jubileum. We gaan er uitgebreid bij stil staan. En we zullen onze militairen eren met een speciale medaille. Een prijswinnend ontwerp door basisschoolkinderen van de Goede Herder

We vieren vandaag het feest van de Helmondse bevrijding. Laten we stil zijn en herdenken. En vooral ook luisteren naar elkaar.